Yasa dışı bahis sistemi nasıl işliyor?

Pelin Ünker

Türkiye'de yasa dışı bahse ilişkin açılan soruşturma ve davalar her geçen gün artıyor.

Son olarak aralarında şarkıcı Serdar Ortaç, sunucu Mehmet Ali Erbil, eski futbolcu Batuhan Karadeniz ve sosyal medya fenomenlerinin de olduğu 20 şüpheli hakkında "yasa dışı bahse teşvik" suçundan soruşturma açılması, gözleri yeniden Türkiye'de giderek büyüdüğü ifade edilen yasa dışı bahis pazarına çevirdi.

Adalet Bakanlığının açıkladığı adli sicil istatistiklerine göre 7258 sayılı "Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun" kapsamında ceza mahkemelerinde açılan davalarda suç sayısı 2021'de 2 bin 955, 2022'de 5 bin 365, 2023'te 5 bin 578'e çıktı.

Bakanlığın istatistiklerine göre geçen yıl bu kapsamda 5 bin 196 soruşturma dosyası açılırken bu dosyalardaki şüpheli sayısı 6 bin 983'ü buldu. Kamu davası açılan dosya sayısı ise 2 bin 14 oldu.

Spor Toto Teşkilat Başkanlığının 2023 Sayıştay Denetim Raporu'na göre ise Spor Toto Teşkilat Başkanlığının müdahil olarak katıldığı davaların sayısı yıllar itibarıyla ciddi oranda arttı. Rapora göre 2020 ve 2021'de 91 olan dava sayısı, 2022'de 954, 2023'te 1937'ye yükseldi.

Peki dava ve suç sayılarındaki artış yasa dışı bahis pazarının büyüdüğü anlamına mı geliyor?

"Operasyonlardaki tutarlar devede kulak"

Yasa dışı bahis pazarının niteliği nedeniyle bu pazarın büyüklüğüne dair sağlam ve güvenilir verilere ulaşmak güç. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu Suç Ofisi oynanan bahis tutarının küresel büyüklüğünün 1,7 trilyon dolar seviyesinde olduğu tahmininde bulunuyor.

DW Türkçe'ye konuşan vergi uzmanı Dr. Ozan Bingöl'e göre Türkiye'nin yasa dışı bahis pastasından dünya ekonomisindeki büyüklüğüne paralel bir pay aldığı varsayımıyla Türkiye'deki yasa dışı bahis tutarının 15 ila 20 milyar dolar seviyesinde olduğunu söylemek mümkün.

"Bu çok büyük rakamdır. Bu nedenle kamuoyuna yansıyan yasa dışı bahis operasyonlarındaki tutarlar devede kulaktır diyebiliriz" ifadelerini kullanan Bingöl, ekliyor:

"Ben çoluk çocuk, evli bekar, genç yaşlı, yoksul zengin çok farklı kesimleri etkileyen yasa dışı bahis olgusu konusunda bizi yönetenlerin yeterli farkındalığa sahip olduklarından şüpheliyim. Yasa dışı bahsin her geçen gün büyüyerek artması bu şüphemi maalesef destekliyor."

"Mafyanın yeni yakıtı"

Artan davaların yasa dışı bahisteki artışı yansıtsa da yasa dışı bahis sektörünün büyüklüğünün ve etkilediği kesim açısından kapsamının dava sayısından çok daha hızlı arttığını tahmin eden Bingöl, "Çünkü her yerden ulaşılabilir bir suçtan bahsediyoruz" diyor.

Yasadışı bahis ve kumarın, dönen nakit para üzerinden organize suç zincirini alttan yukarıya doğru beslediğini söyleyen Bingöl, "Buna mafyanın yeni yakıtı gibi bakabiliriz: Müşterisi bol, haraç toplamak ya da uyuşturucu satışı gibi riski de yüksek değil. Yasa dışı bahis sektörünün online boyutu, baronların gizlenmesini de kolaylaştırıyor" diye devam ediyor.

Yasa dışı bahis sisteminin işleyişi nasıl gerçekleşiyor?

Kamuoyuna yansıyan bilgilere göre Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), 2022-2024 yıllarında 280 binden fazla banka hesabının yasa dışı bahis tahsilatı için kullanıldığını ve bu paranın suç örgütlerine gittiğini belirledi.

MASAK'a yasa dışı bahisle ilgili şüpheli işlem bildirimlerini bankalar gönderiyor. Bankalar, bazı kişilerin hesabına çok sayıdaki kişiden gelen küçük miktarlı transferleri MASAK'a şüpheli işlem olarak bildiriyorlar.

Ozan Bingöl "Ama suç örgütleri durmaz, ilan vererek yeni hesaplar kiralar" diyor.

Bingöl, Türkiye'de yasadışı bahisin, yurtdışındaki yasal bir bahis şirketinden bir panel satın alınması veya kiralanması ya da kendilerince tasarlanan bir site üzerinden oynandığını anlatıyor.

Bingöl'ün verdiği bilgiye göre, çete liderinin altında ilçe, il, bölge sorumluluk alanları oluşturarak yavaş yavaş yayılan yasadışı bahis organize suç örgütleri; toplayıcılar, cep bankacılar yani ATM'ciler, üst kasa ve kasa isimleriyle hiyerarşik bir yapı şeklinde organize ediliyorlar. Site üzerinden oyuncuların gönderdiği paralar önce ATM'ciler tarafından çekiliyor. ATM'ciler bu paraları üstleri olan toplayıcılara gönderiyorlar. Hiyerarşinin en üstündeki bahis organizatörleri yüksek güvenlikli lüks rezidanslarda oturuyorlar. Kazandıkları paraları da çoğunlukla yine kaldıkları evlerde tutuyorlar.

Ozan Bingöl, yasadışı bahis suç örgütlerinin izledikleri en önemli yöntemlerden birinin de üçüncü kişilerin banka hesaplarının kiralanması olduğunu söylüyor:

"Çünkü bahis paraları üçüncü kişilerin hesaplarına atılıyor. Bunlar genç yaşlarda vergi muafı, sabıkasız, öğrenci ya da asgari ücretle geçinen kişilerden seçiliyorlar. Dolayısıyla yasadışı bahis sadece bu sitelerde paralarını kaybedenleri mağdur etmiyor. Aynı zamanda pek çok öğrenciyi sabıkalı hale geliyor."

Yasa dışı bahsin dünyada uyuşturucudan sonra en çok kara para üreten sektör olduğuna ve bu suç alanının çok ciddi toplumsal sonuçlara yol açtığına işaret eden Bingöl, "Devletin mevzuattan uygulamaya kadar çok etkin araçlara sahip olması gerekir. Kolluk ve MASAK yüksek teknolojik imkanlarla ve uzmanlarla çalışmalı" diye ekliyor.

"Üniversite öğrencileri kullanılıyor"

DW Türkçe'ye konuşan Alternatif Bilişim Derneği'nden Avukat Faruk Çayır da yasa dışı bahis için ciddi bir organizasyon olduğuna işaret ediyor.

Buradan elde edilen yasa dışı kazancın toplanabilmesi ve organizasyonun en tepesindeki kişiye gönderilebilmesi için bir banka hesabı veya en kötü ihtimalle coin hesabı olması gerektiğini söyleyen Çayır, bu hesaplardaki paraların toplanması için aracılar olduğunu, yine buralara vatandaşları çekecek reklamların yapıldığını, bunun için başka kişilerin kullanıldığını öte yandan banka hesapları açtırılabilecek kişilerin de sisteme dahil edildiğini anlatıyor.

İzlediği davalar üzerinden bilgi veren Çayır, banka hesabı açtırılan kişilerin genellikle üniversite öğrencileri olduğunu aktarıyor.

"Bu işten haberi olmayan, tanıdığı, eşi dostu bu organizasyonun içerisinde yer alan kişiler oluyor. Hiçbir şeyden haberi yok. Banka hesabı açılıyor ve bu banka hesabı üzerinden şifreler, telefonlar tanımlanıp sanki o kişi bu işlemleri yapmış gibi bir durum ortaya çıkıyor" diyen Çayır, ekliyor:

"Bu üniversite öğrencileri ekonomik zorluk içerisinde, ailelerinin maddi durumu iyi değil. Bir yerlerden gelir elde etmek istiyorlar ve onlara 'şu kadar para verelim, siz banka hesabı açın, şifrelerini her şeyini bize verin, biz de bu parayla elektronik ticaret yapalım' diyorlar. Aylık para gönderiyorlar, 3-5 ay gönderiyorlar sonrası kesiliyor ve bu milyonlarca lira. Tüm dosyalarda da tüm davalarda da üniversite öğrencileri yargılanıyor. Türkiye'nin her yerinde davalar var."

Lisanslı bahis siteleri hangileri?

Türkiye'de yalnızca Spor Toto Teşkilat Başkanlığı tarafından lisanslanan belirli sitelerde bahis oynanmasına izin veriliyor. 2024 itibarıyla bu lisansa sahip başlıca siteler İddaa, Bilyoner, Nesine, Misli ve Tuttur.

DW Türkçe'ye konuşan İfade Özgürlüğü Derneği kurucularından internet hukuku uzmanı Prof. Dr. Yaman Akdeniz, son yayınladıkları 2023 EngelliWeb raporuna göre geçen yıl Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından 202 bin 369 alan adı ve web sitesine erişimin engellendiğini, erişime engellenen alan adlarının 179 bin 67 tanesini (yaklaşık yüzde 88) kumar ve bahis sitelerinin oluşturduğunu söylüyor.

Akdeniz, yasa içinin kapsamını devlet belirlediği için, diğerlerinin yasa dışı olduğu bir durumun da yaşandığını belirterek BTK Başkanına verilen yetkinin aslında "çocukları zararlı içerikten" korumak için verilmiş bir yetki olduğunu, fakat bu yetkinin devlet tarafından "yasal" olarak tanımlanan bahis siteleri için kullanılmadığını vurguluyor.

Yaman Akdeniz "Devletin yasal platformlardan vergi aldığı fakat diğerlerinden alamadığı veya vermeye hazır olsalar bile Türkiye içinde 'kontrollü bir yapı' ve hatta monopolize edilmiş bir yapı olduğunu da unutmamak gerekir" uyarısı yapıyor.

Yasa dışı bahis oyunlarına karşı cezalar yeterli mi?

7258 sayılı kanun kapsamında, lisanssız olarak çevrim içi bahis oynatmak veya oynamak suç sayılıyor ve cezai yaptırımlara tabi tutuluyor. Buna göre yasa dışı bahis oynanmasına yer ve imkan sağlayanlarla buna aracılık eden kişiler için 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası öngörülüyor. Yer ve imkan sağlayanlara 10 bin gün, aracılık edenler beş bin güne kadar adli para cezası da veriliyor.

Kanuna göre yasa dışı bahis oyunlarını oynamaya teşvik edenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve üç bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılırken yasa dışı bahis oynayan kişiler de idari para cezasına tabi. Bu ceza 2024 yılı itibarıyla 36 bin TL ile 144 bin TL arasında değişiyor.

Avukat Faruk Çayır, cezaların caydırıcı nitelikte olduğu görüşünde. Üç yıldan beş yıla kadar hapis cezasının ertelenmeyen bir ceza olduğunu hatırlatan Çayır, "10 yılla yargılansanız ne olur ki 5 yılı göze almış adam 10 yıl ceza alır. Çünkü sebep ekonomik" diyor.

Ceza hukuku anlamında sürekli ceza vererek, sürekli cezaları artırarak bir yere varma imkanı olmadığını söyleyen Çayır, bu durumun tamamen ülkenin içinde bulunduğu siyasi ve ekonomik şartlarla ilişkili olduğu görüşünde.

"İnsanlar zaten ekonomik olarak zor durumda olduğu için bunu yapmak istiyor ve bundan gelir elde ediyor. Yasal olmasa bile buraya yönleniyorlar. Çünkü ekonomik olarak zor durumdalar. Cezayı düşünebilecek durumda değiller" diyen Çayır'a göre bu nedenle kurumların bu konuya çözüm ararken belli raporlamaları, açılan davalarla ilgili bilgileri gözetmesi gerekiyor.

Çayır, "Yasal bahis sitelerine yönlendirebilirler. Belki vergiden muaf tutulabilir, az vergi alınabilir, Basit oranlarıyla ilgili düzenleme yapılabilir. Çözüm herkesi yargılamak değil. Temelinde yatan ekonomik olduğu için ekonomik bir yere yönlendirmek lazım ki çözüm bulunabilsin" diye konuşuyor.

Ekonomik şartlar pazarı büyütüyor

Yasa dışı bahsin tüm dünyada hızla arttığını ifade eden Ozan Bingöl de teknolojinin kullanılması, online olması, pek çok paravan şirketin kullanılması, banka hesaplarının kiralanması gibi unsurların bu alanla mücadeleyi zorlaştırdığına dikkat çekiyor.

Türkiye'de yaşanan ekonomik kriz, artan hayat pahalılığı ve gelir dağılımındaki derinleşen adaletsizliğin, yasa dışı bahis pazarını hem büyüttüğünü hem de bu sektördeki istihdam arzını körüklediğini vurgulayan Bingöl'e göre bu nedenle Türkiye'nin ekonomik şartları pek çok kişinin bu sektöre bulaşmasına, kriminal hale gelmesine yol açıyor.

Sorunun temel nedenlerini anlamadan salt cezalarla bu sorunu çözmenin güç olduğunu düşünen Bingöl, "Türkiye'de yasal bahis siteleri de mevcuttur. Ama yasa dışı bahis siteleri, devlete vergi vermezler, kulüp isim hakkı ödemezler, çeşitli aracılara pay vermezler. Bu nedenle de daha yüksek oranlarla çalışırlar ve böylece daha cazip hale gelirler. Ama pek çok kişi, bu sitelerce dolandırılıyor" diye konuşuyor.

Yaklaşık 3 milyar dolarlık vergi kaybı

Türkiye'nin yasa dışı bahisle mücadele amacıyla şans oyunları vergisini 1 Ocak itibariyle yüzde 10'dan yüzde 5'e düşürdüğünü hatırlatan Bingöl, yasa dışı bahis pazarının 20 milyar dolar olduğu düşünüldüğünde buradaki vergi kaybının gelir ya da kurumlar vergisiyle birlikte 2,5-3 milyar doları bulduğunu belirtiyor.

"Yasa dışı bahsin ortaya çıkması ve cazip olmasındaki önemli etkenlerin başında yasal bahiste vergi olması" diyen Bingöl, verginin fiskal amacı kadar toplumsal amacının da önemli olduğuna işaret ederek yasal bahisteki vergilerin belli bir optimal seviyeye getirilmesinin yasa dışı bahsin cazibesini önemli ölçüde azaltabileceğini vurguluyor.

DW Türkçe'ye engelsiz nasıl ulaşabilirim?