Yedi soruda Roblox yasağı tartışması

Türkiye'de sosyal medya platformu Instagram'dan sonra çocuklar ve gençler arasında popüler olan Roblox adlı çevrimiçi oyun platformuna da erişim yasağı getirildi.

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'nun (BTK) internet sitesinde yayımlanan bilgiye göre yasak, Adana 6. Sulh Ceza Hakimliği'nin 7 Ağustos 2024 tarihli kararıyla yürürlüğe girdi. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, kararın "çocukların istismarına neden olacak içerikler barındırması" sebebiyle alındığını söyledi.

Roblox'ta zararlı içeriklerin yer aldığına dair şikayetler ise sadece Türkiye ile sınırlı değil. Peki platform bu şikayetlere karşı ne gibi önlemler alıyor, yasaklamak çözüm mü?

Roblox nedir?

Özellikle çocuklar ve gençler arasında popüler olan Roblox, kullanıcıların oyun tasarlamasına, paylaşmasına ve diğer kullanıcılar tarafından oluşturulan oyunları oynamasına olanak tanıyan çevrimiçi bir platform ve oyun oluşturma sistemi.

Bu yılın başında her gün ortalama 77 milyon oyuncuya ulaşan Roblox'ta kullanıcıların yüzde 58'i 16 yaş ve altında.

Platformdaki oyunların çoğu kullanıcılar tarafından oluşturuluyor.

Roblox aynı zamanda sosyal bir platform işlevi de görüyor. Oyuncuların sohbet, arkadaşlar ve gruplar aracılığıyla birbirleriyle etkileşime girmesine olanak tanıyor. Kullanıcılar oyun geliştirme konusunda iş birliği yapabiliyor ve birbirlerinin oyunlarına katılabiliyor.

Öte yandan Roblox, oyun içi öğeler, avatarlar için aksesuarlar ve diğer sanal ürünleri satın almak için kullanılabilen Robux adlı kendi sanal para birimine sahip. Oyuncular avatarlarını Roblox kataloğunda bulunan çeşitli kıyafetler, aksesuarlar ve animasyonlarla özelleştirebiliyor.

Oyun geliştiriciler Roblox'u nasıl kullanıyor?

Oyun geliştiriciler Roblox'tan çeşitli şekillerde faydalanabiliyor.

Geliştiriciler, oyun geçiş kartları, sanal öğeler ve oyun içi para birimi satmak gibi çeşitli stratejilerle oyunlarından Robux kazanabiliyor. Başarılı geliştiriciler, belirli kriterleri karşılamaları koşuluyla Robux'u Geliştirici Değişimi programı aracılığıyla gerçek paraya dönüştürebiliyor.

Roblox geliştiricilere oyunları için geniş bir kitleye erişim de sağlıyor.

Roblox tarafından sağlanan ücretsiz bir oyun geliştirme aracı olan Roblox Studio'yu kullanan oyun geliştiriciler, oyun tasarımı, programlama ve proje yönetimi gibi alanlarda da becerilerini geliştirebiliyor.

Roblox, seçilen geliştiricilere oyunlarını geliştirmeleri için fon, kaynak, mentorluk ve destek sağlayan Accelerator ve Incubator gibi programlar da sunuyor.

Geliştiriciler, Roblox Premium abonelerinin oyunlarına katılım süresine dayanan Roblox Premium Ödemeleri aracılığıyla da ek gelir elde edebiliyor.

Platformla ilgili şikayetler neler?

Roblox'a ilişkin çocuk güvenliği ve uygunsuz içerikle ilgili şikayetler ve endişeler zaman zaman gündeme geliyor.

Geniş ve genç kullanıcı tabanı göz önüne alındığında Roblox'un içeriği denetleme ve çocuklar için güvenli bir ortam sağlama konusunda zorluklarla karşılaştığı görülüyor. ABD merkezli Roblox Corporation şirketi de bunu kabul ediyor.

Roblox'un filtrelerinden kaçan uygunsuz veya müstehcen içeriklerin yanı sıra platform aracılığıyla çocuklarla iletişime geçmeye çalışan çevrimiçi istismarcılarla ilgili endişeler de var.

Kullanıcılar arasında zorbalık ve taciz, çocukların izinsiz oyun içi satın alımlar yapmasıyla ilgili sorunlar da mevcut.

Şirket hakkında yurtdışında açılan davalar var mı?

ABD'de Roblox'a karşı açılan ve şirketin reşit olmayanları uygunsuz içerik ve etkileşimlerden yeterince koruyamadığını iddia eden toplu davalar bulunuyor. Bu davalar genellikle Roblox'un güvenlik sistemlerinin yetersiz olduğunu ve şirketin kullanıcılarını korumak için yeterli adımları atmadığını savunuyor.

ABD'de dolandırıcılık suçlamasıyla aileler tarafından açılan toplu bir dava da var. Ailelerin iddiasına göre Robux gerçek paraya dönüştürülebiliyor, ancak Roblox sonuçta paranın çoğunu elinde tutuyor. Örneğin, davada 4,99 dolar ile 400 Robux alınabildiği, ancak 1000 Robux'un ancak 3,50 dolara dönüştürülebildiği belirtiliyor.

ABD'nin Federal Ticaret Komisyonu'na yapılan şikayet sonucu şirket, reklam yönergelerini yenileyerek 13 yaş ve altındaki oyunculardan reklamları gizleyecek politika değişiklikleri yaptı. Ancak reklam oyunları söz konusu olduğunda bu geçerli değil.

Avrupa'da ise çeşitli tüketici koruma kurumları Roblox'un çocukları zararlı içerik ve etkileşimlerden yeterince koruyup korumadığını mercek altına aldı. Bu soruşturmalar, platformun yerel düzenlemelerle uyumlu olmadığının tespit edilmesi halinde para cezalarına ve uygulamalarda değişiklik yapılması gerekliliklerine yol açabilir.

Roblox'ta güvenlik ayarı yok mu?

Roblox ise bu sorunları ele almak ve kullanıcılara güvenli bir ortam oluşturmak için çeşitli önlemler aldığını belirtiyor. Şirket, web sitesinde "güvenlik ve gizlilik sistemlerinin ve ekiplerinin, Roblox'ta herkesin güvende hissetmesini sağlamak için sürekli olarak geliştiğini ve yenilikler yaptığını" söylüyor.

Roblox'un sohbeti filtreleme ve ebeveyn kontrolleri sağlama gibi denetleme ve güvenlik özellikleri bulunuyor.

Platform, uygunsuz dil ve içeriği engellemek ve bu dilin paylaşılmasını önlemek için otomatik filtreler kullanıyor. Görüntüler ve videolar da yayınlanmadan önce uygunsuz içeriğe karşı yapay zeka aracılığıyla taranıyor.

Ebeveynler ise çocuklarıyla kimlerin iletişim kurabileceğini ve onları oyunlarda kimlerin takip edebileceğini kontrol etmek için gizlilik ayarlarını özelleştirebiliyor.

Ayrıca kısıtlama özelliğiyle bir hesap yalnızca yaşa uygun oyunların seçildiği bir listeyle sınırlandırılabiliyor. Kullanıcılar, etkileşimde bulunmak istemedikleri kullanıcıları engelleyebiliyor. Uygunsuz davranışları, içerikleri veya diğer kullanıcıları doğrudan platform üzerinden bildirebiliyorlar. Bu bildirimler denetleyici ekipler tarafından inceleniyor. Denetleyiciler zararlı içeriklere ilişkin proaktif aramalar da yapıyor.

Platform, ebeveynlere Roblox'u anlamalarına ve çocuklarını nasıl güvende tutacaklarına yardımcı olmak için bir kılavuz, çocuklara ise çevrim içi güvenliği ve sorumlu davranışları öğretmek için eğitim materyalleri sağlıyor.

Kullanıcılar tarafından oluşturulan çok sayıda içerik ve etkileşimin denetlenmesinin zorluğunu kabul eden şirket, ayrıca kodlanmış bir dil kullanılmasının zararlı içerik tespitini zorlaştırdığını, yeni ve belirsiz içeriklerin denetiminin de atlanabildiği savunmasını yapıyor. Ebeveynlerin aktif olarak sürece dahil olmaları ve çocuklarının platformdaki etkileşimlerini izlemelerinin önemine işaret ediyor.

Çocukların üzerindeki psikolojik etkisi nedir?

Uzman Klinik Psikolog Çağla Yaşın, beynin dürtü kontrolü, planlama, öz düzenleme, rasyonel karar verme, duygu ve davranış düzenlemesi işlevlerinden sorumlu ön frontal lobunun çocuklarda henüz yeterince gelişmediğine dikkat çekiyor. DW Türkçe'ye konuşan Yaşın'a göre bu nedenle çocuklar, Roblox'taki uygunsuz sözel söylemler ve görsel içeriklere karşı risk altında.

"Yaş gelişimimizin kapasitesine bağlı olarak aldığımız bilgileri beş duyumuz ile algılar ve işleriz. Dolayısıyla işlenemeyen (cinsel- sözel) tüm veriler çocukların istismara uğramasına alan açar" diyen Yaşın, "Hatta işlenemeyen uygunsuz içerikleri beyinde depolanamamış, açıkta kalmış duygusal yükü olan bitmemiş dosyalar gibi düşünebiliriz. Bu da bir çocuğu travmatize etmek demektir" diye ekliyor.

Roblox'un sunucularla oynanan bir oyun olduğunu ve sunuculardaki diğer kişilerin son zamanlarda yaptıkları zorbalık, uygunsuz, küfür dolu sözel şiddet ve söylemlerinin kontrol edilemez hale geldiğini söyleyen Yaşın, hatta bir sunucudaki oyuncunun oyun esnasında sanal seks yaptırdığının görüldüğünü hatırlatıyor.

Ebeveynlerin halen Roblox web sitesinden ebeveyn deneyimlerini öğrenip güvenlik oluşturabileceğini ve çocuklarının Roblox eylemlerini takip edebileceğini belirten Yaşın'a göre Roblox içeriği gereği çocuklara öğretici olan bir platform olmakla beraber son zamanlardaki gelişmeler yalnızca ebeveynlerinin eşliği doğrultusunda oynanmasının güvenli olacağını gösteriyor.

Türkiye'de neden platformlar tamamen engelleniyor?

Türkiye'den geçtiğimiz iki hafta içinde önce hikaye yazma platformu Wattpad, arkasından Instagram ve son olarak Roblox platformları erişime engellendi.

İfade Özgürlüğü Derneği kurucularından internet hukuku uzmanı Prof. Dr. Yaman Akdeniz, Wattpad'in Aile Bakanlığının talebiyle Roblox'un ise Adana Cumhuriyet Başsavcılığının talebiyle "milli güvenlik ve kamu düzenini" koruma amaçlı 8/A maddesi kapsamında topyekün engellendiğine işaret ediyor.

DW Türkçe'ye konuşan Akdeniz, Türkiye'de yasaların topyekün engellemeleri mümkün kıldığını ancak bu tip engellemelerle ilgili Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin ifade ve basın özgürlüğü ihlali verdiğini anlatıyor.

Akdeniz, "Hatırlatmak gerekirse sırasıyla Twitter, YouTube, Wikipedia ve hatta Ekşi Sözlük platformlarıyla ilgili başvurular ihlal kararı ile sonuçlandı. Fakat gerek BTK Başkanının gerekse sulh ceza hakimliklerinin vermiş oldukları kararlarda bu önemli içtihat tamamen göz ardı ediliyor ve hatta yokmuş gibi davranılıyor" diyor.

Yaman Akdeniz, bu konudaki mevcut siyasi yaklaşımın tamamen babacan (paternalist) bir yaklaşım olmakla birlikte çocukları koruyalım derken aslında herkesin ve tüm kullanıcıların ifade özgürlüğü, haber ve bilgi alma hakkını kısıtılamak üzere kurulmuş bir model olduğunu söylüyor.

"Her defasında da bu demode ve kaba denilecek bir yaklaşımla şalteri indirip bu önemli platformları sansürlemeyi tercih ediyorlar. Hatta bunların tekil bir web sitesi olmadığı ve platform olduğu da unutuluyor" diyen Akdeniz, ekliyor:

"Her platformda sorun olabilir, Roblox platformu ile ilgili sorunlar olduğu da açık. Fakat, her şeyin çözümü asla yasaklamak, engellemek ve sansürlemek olamaz. Çocuklarımıza bunu mu öğreteceğiz? Ebeveynlerin karar vermesi gerekirken, devlet eli ile sansür değil çözüm."