Enformasyon kurumu ne demek, TRT bir enformasyon kurumu mu?

SİNAN TARTANOĞLU

Kısa Dalga - Mehmet Altan, 2021'de "TRT'nin Sahibi Kim?" başlığı ile yayınlanan yazısında, "Basın tarihi yazılırken, TRT'ye de özel bir bölüm açılarak derinlemesine bir incelemeye tabii tutulması gerektiğine inanıyorum" diye yazar.

Kurumun, “habercilik ilkeleri” kuruluş kanununda şöyle sıralanıyor:

. "Haberlerin toplanması, seçilmesi ve yayınlanmasında tarafsızlık, doğruluk ve çabukluk ilkeleri ile çağdaş habercilik teknik ve metotlarına bağlı olmak",

. "Haberler ile yorumları ayırmak ve yorumların kaynaklarını açıklamak",

. "Kamuoyunun sağlıklı ve serbestçe oluşabilmesi için kamuoyunu ilgilendirecek konularda yeterli yayın yapmak; tek yönlü, taraf tutan yayın yapmamak ve bir siyasi partinin, grubun, çıkar çevresinin, inanç veya düşüncenin menfaatlerine alet olmamak."

Haber Dairesi, 2019'da kapatıldı

Yani habercilik TRT'nin, bir kamu yayıncısı olarak yayın faaliyetlerinin temel bir unsuru.

Ancak TRT'nin bu yönü, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçişten sonra zayıfladı. "Haber dairesi" 2019'da kapatıldı. Daire Başkanlığı formuyla organize edilen birim, TRT Haber ve TRT Spor kanallarını bünyesinde tutuyordu. Ancak, kurumun Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı ile ilişkilendirilmesinin ardından Haber ve Spor Dairesi kapatıldı. “TRT Haber Kanal Koordinatörlüğü” ve “TRT Spor Kanal Koordinatörlüğü” adları altında iki ayrı birim kuruldu.

Enformasyon görevlisi, gazeteci mi?

Sosyal medya ve internet medyasına geniş sansür yetkisi getiren ve kamuoyunda “Dezenformasyon yasası” olarak bilinen yasa, Basın Kanunu’na yeni bir tanım ekledi: “Enformasyon Görevlisi.”

Kanuna göre; kamu kurum ve kuruluşlarının yürüttükleri devlet enformasyon hizmetlerinde çalışan kamu personeli “enformasyon görevlisiydi.”

Kavram, Basın Kartı ile ilgili düzenlemelere de eklenmişti. Buna göre, göreve bağlı basın kartı; “Bir medya kuruluşuna bağlı olarak çalışan Türk vatandaşı medya mensuplarına ve enformasyon görevlilerine verilen basın kartı” anlamına geliyordu. Yani medya mensupları ve enformasyon görevlileri, kanun önünde aynıydı.

Bu durumda örneğin TRT Haber Kanal Koordinatörlüğü bünyesinde çalışan gazeteciler “medya mensubu” değil, “enformasyon görevlileriydi.” En azından kanun buna işaret ediyordu.

Halkın cebinden TRT kasasına 5 yılda 37 milyar 680 milyon lira girdi

TRT gelirlerinin bir kısmı mevzuatta, “kamusal katkı geliri” adıyla kabul ediliyor. Bu; iki kalem gelirden oluşuyor. Birincisi “elektrik faturalarındaki TRT payı…” İkincisi ise bandrol ücreti.

Bandrol ücret oranı; televizyonlar için yüzde 16; radyo, portatif radyo-teyp, radyo-pikap için yüzde 16, cep telefonları ve akıllı saatler için yüzde 12, bilgisayarlar ve tablet bilgisayarlar için yüzde 4, üzerinde görsel ve/veya işitsel cihaz bulunan kara taşıtları için yüzde 0,8, diğer taşıtlar için yüzde 0,02, video görüntü veya ekranı içerecek şekilde tasarlanmamış cihazlar için yüzde 12, diğer cihazlar için ise yüzde 14 olarak uygulanıyor.

Elektrik faturalarındaki TRT payı; yani resmi adıyla “elektrik enerjisi hasılat payı uygulaması” 1 Ocak 2022 tarihi itibarıyla yürürlükten kaldırıldı. Ama yine “TRT’nin kasası” ile ilgili son 5 yıllık tabloda yerini koruyor.

2023 yılında TRT, halktan “Bandrol ücreti” adı altında 18 milyar 244 milyon 238 bin lira topladı.

“Elektrik faturalarındaki TRT payı” uygulaması 2022 yılında kaldırılmış olsa da Sayıştay’ın raporuna göre 2022 yılında 240 milyon 754 bin lira daha “TRT payı” kesildi. Buna 7 milyar 909 milyon 556 bin lira “bandrol ücreti” de eklendiğinde; 2022 yılında TRT, halktan 8 milyar 150 milyon 310 bin lira topladı.

2021 yılında 3 milyar 362 milyon 642 bin lira “bandrol ücreti”, 1 milyar 335 milyon 967 bin lira “elektrik enerjisi payı” olmak üzere, 2011 yılında TRT, halktan 4 milyar 698 milyon 609 bin lira topladı.

2020 yılında 2 milyar 593 milyon 250 bin lira “bandrol ücreti”, 1 milyar 205 milyon 785 bin lira “elektrik enerjisi payı” olmak üzere, 2020 yılında TRT, halktan 3 milyar 799 milyon 35 bin lira para topladı.

2019 yılında 1 milyar 742 milyon 810 bin lira “bandrol ücreti”, 1 milyar 45 milyon 66 bin lira “elektrik enerjisi payı” olmak üzere, 2019 yılında TRT, halktan 2 milyar 787 milyon 876 bin lira para topladı.

Tamamı Sayıştay raporlarından takip edilebilen gider tablolarına göre, TRT’nin kasasına son 5 yılda kamunun katkısı 37 milyar 680 milyon 68 bin lira.

“Kamu” kurumu niteliğindeki TRT’nin, 2024 yılında ne kadar bandrol ücreti toplayacağı, “kamu” tarafından; 2026 yılı başında yayınlanacak 2024 yılı Sayıştay Raporu’nda öğrenilebilecek.”

“Bandrol ücreti” ve “elektrik enerjisi payı” gelirleri, TRT’nin toplam gelirlerinin büyük bir bölümünü oluşturuyor.

2023 yılı toplam gelirlerinin yüzde 86,3’ü; 2022 yılı toplam gelirlerinin yüzde 82,9’u, 2021 yılı toplam gelirlerinin yüzde 84,2’si, 2020 yılı toplam gelirlerinin yüzde 91,1’i “kamusal katkı payı” adı verilen bandrol ücreti ve TRT payı uygulamalarından oluşuyor.

. Her yıl gelirlerinin yüzde 80’inden fazlasını halktan alan TRT,

. 8 binden fazla personeli; Ankara, İstanbul, İzmir, Antalya, Mersin, Trabzon, Erzurum ve Diyarbakır'da 24 TV, 60 radyo ve 2 dijital stüdyosu; 18 ülkede temsilciliği ile TRT'nin dış yapımlara 5 yılda 14 milyar lira harcaması, reklam gelirlerinin ise bu giderin ancak yüzde 30'una denk gelmesi…

. Genel müdürünün maaşını en yüksek devlet memurunun maaşı ile eşitleyen, kamuya yerleştirilmek istenen yeni bir personel rejiminin pilot kurumu haline gelen, tüm alımlarını kamu ihale yasasından çıkaran düzenlemeleri anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edilen…

TRT’nin dizisi Gassal’da soruldu, tüm billboardlara “Ölünce beni kim yıkayacak” diye yazıldı…

Soru belli: “TRT’yi kim yıkayacak?”