Muhalefet değil, Sayıştay söylüyor: İhale düzenindeki büyük yağma

İBRAHİM EKİNCİ

Sayıştay’ın 2023 yılına ilişkin Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu’nda yer alan sonuçlar, kamu idarelerinde yasaya aykırı uygulamaları, ihmal ve kayırmacılığı ortaya koydu.

Raporun en önemli bölümlerinden biri olan “​​Kamu İhale Mevzuatına Göre Yürütülen İşlemlere İlişkin Tespitler” başlığı altında yer alan tespitler, yeterlilik kriterlerini karşılamayan şirketlerin ihalelere girmesine izin verildiğini, dahası ihalelerin onlara verildiğini gösterdi. Raporda ayrıca ihaleden sonra iş artışı gerekçesiyle ilave ödemelerin yapıldığı, bazı isteklilerin ihaleye katılmasının englellendiği, belirli marka ve modeller işaret edilerek adrese teslim ihaleler yapıldığı,
farklı istekilerce karşılanabilecek, böylece rekabetçi fiyatlar oluşabilecek ihalelerin birleştirilerek verildiği, birbiriyle ilişkisi olmayan işlerin birleştirilerek birlikte verildiği, aşırı düşük teklif yapanlara, araştırma yapılmadan ihale verildiği gibi çarpıcı ayrıntılar yer aldı.

Raporda bazı kamu idarelerinde, 4734 sayılı Kanun (Kamu İhale Kanunu) kapsamında yapılan ihaleler ile bu ihaleler neticesinde imzalanan sözleşmelerin uygulama aşamalarına ilişkin olarak yapılan tespitler şöyle yer aldı

GEREKLİ ÖZEN GÖSTERİLMİYOR: İhale hazırlık çalışmalarında gerekli özenin gösterilmemesi nedeniyle ihale süreçlerinde gecikmelerin yaşanması, ihalelerin iptal edilmesi ve belirlenen yeterlilik kriterini karşılamayan yüklenicilerin seçilmesi gibi sorunların yaşandığı, bu nedenlerle iş artışı ve azalışlarının yaygın hale geldiği,

ADRESE TESLİM İHALE: Kamu ihale mevzuatındaki sınırlamalar dışında, isteklilerin ihalelere katılımını sınırlayacak şekilde bilgi ve belge istendiği, teknik şartnamelerde belirli marka ve modellere işaret edildiği, ihale dokümanını oluşturan belgelerde çelişkiler ve noksanlıklar olduğu,

BİRLEŞTİRİLEN İHALELER: Farklı istekliler tarafından karşılanması mutat olan ihtiyaçların tek bir ihalede birleştirildiği ve/veya kısmi teklife imkân tanınmadığı, aralarında doğal bir bağlantı bulunmadığı halde mal ve hizmet alımı ile yapım işinin bir arada ihale edildiği,

AŞIRI DÜŞÜK TEKLİFLER: Yaklaşık maliyete göre aşırı düşük olan tekliflere ilişkin aşırı düşük teklif değerlendirmesi yapılmadan sözleşme imzalandığı tespit edilmiştir.

İSTİSNA HÜKÜMLERİ: Bazı kamu idarelerinde, 4734 sayılı Kanun kapsamında karşılanması gereken ihtiyaçların, ilgili mevzuatta belirtilen şartlar gerçekleşmemiş olmasına rağmen istisna hükümleri kapsamında temin edildikleri

KANUNA AYKIRI YÖNTEM: Bazı kamu idarelerinde, temel ihale usulleri (açık ihale ve belli istekliler arasında ihale) ile karşılanması gereken ihtiyaçların, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde sayılan şartlar gerçekleşmemesine rağmen pazarlık usulü ile karşılandığı,

BÖLEREK İHALE USULSÜZLÜĞÜ: Bazı kamu idarelerinde, temel ihale usulleri ile karşılanması gereken ihtiyaçların, her yıl Kamu İhale Kurumunca belirlenmiş olan parasal limitlerin altında kalmak amacıyla kısımlara bölünmek suretiyle doğrudan temin ile karşılandığı,

SÖZLEŞME BİLE YOK: Bazı kamu idarelerinde belli süreyi gerektiren doğrudan temin tedariklerinde sözleşme yapılmadığı,

YASAKLILAR KONTROL EDİLMİYOR Alım yapılacak gerçek veya tüzel kişinin Kamu İhale Kurumunun internet sayfasındaki yasaklılar listesinde bulunup bulunmadığının kontrol edilmediği,

RAPORSUZ, ARAŞTIRMASIZ MALİYET HESABI: Yaklaşık maliyetin mevzuata uygun olarak belirlenmediği, hakediş raporunun düzenlenmediği, piyasa araştırmasının yapılmadığı, Doğrudan Temin Kayıt Formunun EKAP üzerinden doldurulup kayıt altına alınmadığı,

EKSİK PROJE: Gerçekleştirilen yapım işi ihalelerinde, uygulama projelerinin yapım işinin her türlü ayrıntısını göstermediği, bu nedenle işin yapımı sırasında proje değişikliğine gidilmesi, iş artışı ve azalışı yapılması gibi hususların yaygın olduğu,

GÖTÜRÜ YERİNE BİRİM FİYAT: Yapım işinin ihale ilanı ve dokümanında kesin proje üzerinden birim fiyat teklif alınmak suretiyle ihaleye çıkılacağı belirtilmiş olmasına rağmen kesin projeler hazırlanmadan veya ön proje niteliğinde hazırlanan projelerle ihaleye çıkıldığı, • Uygulama projesi çizilerek anahtar teslimi götürü bedel usulüne göre ihale edilmesi gereken bina yapım işlerinde birim fiyat teklif usulüne göre ihaleye çıkıldığı,

SİGORTA USULSÜZLÜĞÜ: İş artışı ve/veya süre uzatımı yapılmasına rağmen zeyilname ile sigorta bedelinin arttırılmadığı ve/veya sigorta süresinin uzatılmadığı, inşaat sigortası (bütün riskler) kapsamında yer alan bazı risk kalemlerinde muafiyet oranının %2’den fazla belirlendiği

ALT YÜKLENİCİLER: Kamu idaresinin onayı alınmadan alt yüklenici çalıştırıldığı, yapım işlerinde alt yükleniciye yaptırılabilecek işler ile ilgili sınırlamalara uyulmadığı, idareye sunulan alt yüklenici sözleşmelerinde damga vergisinin ödenip ödenmediğinin kontrolünün sağlanmadığı, alt yüklenicilerin Sosyal Güvenlik Kurumuna olan borcunun sorgulanmadığı,

YENİ FİYAT BELİRLEME: Artan ve eksilen iş kalemleri için yeni fiyat belirlenmeden ödeme yapıldığı, yeni birim fiyat tespitinde mevzuatta belirtilen sıralamaya dikkat edilmediği, yeni birim fiyat tespitinde kullanılan uygulama ayına ait yerel rayiçler için ticaret ve/veya sanayi odası onayı alınmadığı, imalatlar yapıldıktan sonra yeni birim fiyat belirlendiği, mevzuat ile belirlenen üst sınırlar dikkate alınmadan yeni birim fiyat belirlendiği,

EK TEMİNAT: Fiyat farkı ödemelerinden veya sözleşme bedelinde ortaya çıkan artış tutarı üzerinden ek kesin teminat alınmadığı,

UZMAN OLMAYANLARA İŞ: Bazı kamu idarelerinde, muayene ve kabul komisyonlarında görevli üyelerin aynı zamanda işin denetiminde yer aldığı ve/veya işin uzmanı olmadığı,

ÖDENEK AŞIMI: Bazı kamu idarelerinde bütçelerine bu amaçla konulan ödeneklerin %10’unun Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadan aşıldığı tespit edilmiştir.”

İhale sonrası işlemler de sorunlu

Sayıştay tespitlerine göre ihale sonrası işlemler de evlere şenlik yapılmış. İşte tespitler:
"2886 sayılı Kanun kapsamında ihale sonuçlandıktan sonra yapılacak işlemlerde;
* Sözleşme yapılması gereken durumlarda sözleşmenin hiç yapılmadığı ya da ihale koşullarına uygun yapılmadığı,
* Bazı idarelerde kesin teminatın alınmadığı, bazı idarelerde ise oranların doğru belirlenmediği ya da her yıl cari yıl tutarları üzerinden kesin teminatın güncellenmediği, • Yapılan sözleşmelerin notere tasdik ettirilmediği,
* Sözleşmelerin devrinde gerekli iznin alınmadığı,
* Sözleşme hükümlerinin yerine getirilmediği durumlarda mevzuat çerçevesinde uygulanması gereken yaptırımların (fesih, yasaklama, kesin teminatın gelir kaydedilmesi vb.) uygulanmadığı tespit edilmiştir."

Raporda yapılan ihalelerde temel ilkelere uyulması amacıyla işlemlerin mevzuat hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesi ve sözleşmelerin ihale dokümanlarına uygun şekilde yürütülmesi gerektiğinin de altı çizildi. (Haber Merkezi)