Haftaya başlarken ekonomi: Döviz nereye gider?

PODCASTİ DİNLEMEK İÇİN TIKLAYIN

FİTCH KREDİ NOTUNU YÜKSELTTİ

Haftanın en önemli gelişmesi kredi notu değişimi oldu. Fitch Ratings, Türkiye'nin Uzun Vadeli Yabancı Para İhraççı Temerrüt Notunu 'B'den 'B+'ya (hala “yüksek spekülatif düzey!) yükseltti. Görünümü de “pozitif”e çevirdi. Kuruluş, not değişiminin gerekçesini şöyle açıkladı: “(Değişim) Haziran 2023'teki pivottan bu yana uygulanan politikaların dayanıklılığına ve etkinliğine olan güvenin arttığını yansıtıyor. Enflasyon beklentileri hafifledi ve dış likidite riskleri azaldı; bu durum, daha olumlu dış finansman koşulları, yüksek rezervler, düşük döviz korumalı mevduatlar ve daralan cari işlemler açığının yansımasıdır.”

S&P’nin notu halen B (görünüm: pozitif), Moody’s’in ise B3 (görünüm: pozitif) seviyesinde. Her 3 kuruluşun da güncel notları, Türkiye’yi “Yüksek spekülatif düzeyde” gösteriyor.

Kur hareketliliği, enflasyon beklentilerinin bozulması, MB’nin Nebati dönem uygulamalarına dönmesi, rezerv satışı gibi yeni programın eski uygulamalara dönüş emarelerinin arttığı bir dönemde gelen not değişimi, “Fitch’in Şimşek’e desteği” olarak yorumlandı.

BEKLENTİLER, SÖYLENTİLER KURU ZIPLATTI

Geçen haftanın en önemli gelişmelerinden biri de döviz kurlarındaki görece sert yükselişti. Geçen hafta dolar yüzde 1,7 değer kazandı. Bir ara 32,04 TL’ye kadar çıktı. Halen bu seviye yakın ve hareketli görünüyor. Euro ise geçen hafta yüzde 2,75 değerlendi.

Bu sert yükselişin seçimlere kadar devam etmesi mümkün. Genel seçimlerden sonra gerçekleşen artışın tekrarlanacağı beklentisi güçlü. MB, sürekli müdahale ediyor. Bununla birlikte Fitch’in rot artırımı bu beklentiyi gevşetebilir. Bu hafta daha mutedil bir yükseliş izlenmesi mümkün.

YABANCI BEKLENTİSİ DEĞİŞİYOR

Şubat ayı enflasyon rakamları ve sonrasındaki piyasa hareketliliği yabancı yatırım bankalarının Türkiye beklentilerine de yansıdı. JP Morgan kasım ve aralıkta TCBM’nin faiz indirimine geçeceği beklentisini geri aldı. Ayrıca MB’nin nisanda 500 baz puanlık yeni bir faiz artışına gidebileceğini belirtti.

Morgan Stanley de bu yıl içinde faiz indirim beklentisi revize etti ve beklentisini 2025 ilk çeyreğe çekti.

HSBC de kur tahminini güncelledi. Bankanın stratejistleri 6 Mart tarihli raporlarında 2024 yılı için dolar/TL tahminini 33'ten 36'ya yükseltti.

YABANCI, BORSA’DA, DİBS’TE SATICIYDI

MB Haftalık Menkul Kıymet İstatistikleri’ne göre yabancı yatırımcı, geçen hafta net 75,4 milyon dolarlık hisse senedi, 54,4 milyon dolarlık Devlet İç Borçlanma Senedi ve 100 bin dolarlık Şirket Borçlanma Senedi sattı. Böylelikle, 3 haftadır hisse senedinde satıcılı olan yabancı, toplamda 195,5 milyon dolarlık satış yapmış oldu.

YENİ BİR FAİZ ARTIŞI BEKLENTİSİ GÜÇLENİYOR

Sadece yabancılardan değil, içerden de yeni bir politika faizi artışı beklentisi güçleniyor. Şubat ayı enflasyonunun yüksek gelmesi, MB’nin yıl sonu için yüzde 36 olan enflasyon beklentisine güveni gittikçe zayıflatıyor. Mayıs – Haziran itibariyle yüzde 70’in üstüne çıkarak zirveyi görecek enflasyonu, yıl bazında yüzde 36 ile kapanması olanaksıza yakın görülüyor. Zaten ek sıkılaştırma yapabileceğine açık kapı bırakan MB’nin önümüzdeki PPK toplantılarında faiz artışı yapabileceğine verilen ihtimal güçleniyor.

MERKEZ, TL UZLAŞMALI DÖVİZ SATIŞINA DÖNDÜ, REZERV SATIŞI HIZLANDI

Merkez Bankası, 8 ay sonra, yeniden bankalara TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı yaptı. Bu uygulama terkedilmişti. Ancak son günlerde seçimden sonra döviz artacak beklentisinin yarattığı talep dolayısıyla olsa gerek, MB, terkettiği uygulamaya döndü ve iki günde bankalara 900 milyon doların üzerinde TL uzlaşmalı vadeli döviz sattı.

Merkez’in dövize müdahalesinde rezerv satışı da devam etti. Geçen hafta 5 milyar dolar civarında, şubat başından bu yana ise 10 milyar dolar rezerv sattığı hesaplandı.

YİNE TELEFONLAR ÇALIŞMAYA BAŞLADI

Nebati - Kavcıoğlu ikilisinin sık sık başvurduğu “bankalara telefon” yöntemi yeniden başladı. İktisatçı, bankacı Prof. Dr. Şenol Babuşcu, bankalara telefon edildiğini, alım – satım marjlarının yükseltilmesinin istendiği yazdı. Bu gelişme banka uygulamalarına da yansıdı. Bir ara alım satım kurları arasındaki fark yüzde 4,4’le çıktı. Bazı bankalar dolar için 33 TL, Euro için 36 TL üstü kur girdiler.

İHTİYAÇ VE TİCARİ KREDİLERİNDE BÜYÜME SINIRI DÜŞÜRÜLDÜ

Merkez Bankası, bankaların ticari ve tüketici kredilerinden büyüme sınırını düşürdü. TL ticari krediler için yüzde 2,5 olan aylık büyüme sınırının yüzde 2’ye, ihtiyaç kredilerinde yüzde 3 olan aylık büyüme sınırı da yüzde 2’ye düşürüldü.

Ayrıca kredi büyümesi limitlerini aşanlar için, yani fazla kredi verenler için fazla kısım kadar zorunlu karşılık blokesi getirdi.

Bunlar kredi kullanımını, verilmesini zorlaştıran sıkılaştırma adımları. Ekonomist Selva Baziki, bu iki adımdaki sıkılaştırmanın 230 baz puan faiz artışına denk etkide olduğunu hesapladıklarını söyledi.

MB faiz artışı yerine son zamanlarda bu tür sıkılaştırmalara ağırlık vermeye başladı. Bu kararlar sadeleşme taahhüdüne aykırı, “dolaylı” işlerin geri dönmesi olarak eleştirildi.

KREDİ KARTI HARCAMALARINDA YENİ REKOR GELDİ

BBDK verilerine göre, 23 Şubat’tan 1 Mart haftasına toplam kredilerde yüzde 1,3 artış olurken, bireysel kredi kartları bakiyesinde yüzde 3, kurumsal kredi kartları bakiyesinde yüzde 4 artış oldu. Toplam tüketici kredilerindeki artış yüzde 1,9, ticari kredilerdeki artış da yüzde 1,1 seviyesinde görünüyor.

Konut ve taşıt kredileri durma noktasında.

Bakan Şimşek, kredi kartlarına yönelik limitlerle ilgili bir düzenleme sinyali vermişti. Ancak seçim öncesi kamu bankaları kredi kartı kullanımını teşvik eden uygulamalara gitti. MB PPK’da son faiz artışlarını kredi kartı faizlerini yansıtmama kararı almıştı.

“MERKEZ BANKASI YALNIZ BIRAKILDI”

Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi, Merkez Bankası Eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, sosyal medya hesabından açıklama yaptı. Kara şöyle dedi:

“Bu seviyelerdeki enflasyonla mücadele topyekûn bir çaba gerektirir. Maalesef Merkez Bankası yine yalnız bırakıldığı gibi, temel politika aracı da kısıtlanıyor. Seçime kadar idare etmek için, faiz hariç bütün düğmelere basmak zorunda kalıyor.”

Şimşek’in ekonomi programı, tasarruf öngörmesine karşın hükümetin eli açık harcamalarına hiçbir sınırlama getiremedi. “Dezenflasyona maliye desteği” ücretleri baskılamak olarak uygulandı.

KKM’DE ERİME DEVAM ETTİ, PARA BORSA, ALTINA, YASTIK ALTINA GİTTİ

BDDK haftalık bülten verilerine göre 1 Mart itibariyle:

Kur Korumalı TL mevduat ve katılma hesapları 2 trilyon 324 milyar TL'den 2 trilyon 312 milyar TL'ye geriledi.

TL mevduat 15 trilyon 128 milyar TL'den 15 trilyon 79 milyar TL'ye geriledi.

Döviz mevduatı 208.1 milyar dolardan, 207,3 milyar dolara geriledi.

Her 3 mevduat türündeki düşüş, tasarrufların altına, borsaya, yastık altına gittiğini gösteriyor.

SON ÜÇ AYDA SADECE BORSA VE ALTIN KAZANDIRDI

TÜİK, yatırım araçlarının reel getiri oranlarını açıkladı:

Son 1 ayda borsa hariç, diğer bütün yatırım araçları zarar ettirdi.

Son 3 ayda, sadece borsa ve altın kazandırdı. Altın da TÜFE’ye göre zarar ettirirken ÜFE’ye göre yüzde 2,21 gibi küçük bir getiri sağladı.

Son 6 ayda altın ÜFE’ye göre yüzde 3,38, borsa yüzde 1.01 kazandırırken, her iki yatırım aracı da TÜFE’ye göre kaybettirdi. Diğer bütün yatırım araçları iki endekse göre de kaybettirdi.

Son 1 yılda BİST ve altın her iki endekse göre de kazandırdı. Euro ve dolar ÜFE’ye göre kazandırırken, TÜFE’ye göre kaybettirdi.

Bütün vadelerde TL mevduat ve DİBS kaybettirdi.

ALTINDAN YENİ REKOR

Altının ons fiyatı ABD’de güçlü gelen istihdam verisinin Fed’in faiz indirimine başlayacağı beklentisini güçlendirmesiyle rekor tazeledi. Ons fiyatı yüzde 1,2 artışla 2,185.50 dolara yükseldi ve böylece yükselişini 8. günde de sürdürdü.

Ekonomi Gazetesi’nde yer alan habere göre ING Groep Emtia Stratejisti Ewa Manthey paylaştığı bir notta bu yıl altında güvenli liman talebiyle daha fazla yükseliş beklediklerini belirterek “Jeopolitik belirsizlikler, devam eden savaşlar ve ABD’deki seçimler altını desteklemeye devam edecek. Altın, istikrarsızlık dönemlerinde enflasyona ve jeopolitik gerilimlere karşı yatırımcının kendini koruması açısından daha cazip olma eğilimindedir” dedi.

BORSA’DA “KÜÇÜKLER, BÜYÜKLERİN CEBİNİ DOLDURDU”

Borsa, kısa bir soluklanmanın ardından yeniden yükselişe geçti. Geçen hafta yüzde 0,64 değerlendi. Endeks yeniden 9 bin seviyesinin üzerine çıktı. Bir ara 9.174’ü gördü. Haftayı 9.155 seviyesinden kapattı.

Piyasa uzmanı İris Cibre’nin paylaştığı verilere göre şubatta borsaya 896 bin yeni yatırımcı geldi ve 200 – 240 milyar lira arasında para girişi oldu. Bu giriş, esas itibariyle büyük yatırımcılardan geldi. Cibre, şöyle değerlendirme yaptı: “10 milyon TL üzeri portföylerin artışı 385 milyar lira olmuş. Çok fena para kazanmışlar. Küçükler ise ya portföylerini korumuş ya da zarar etmiş. Şubat rallisinde küçükler, büyüklerin cebini doldurmuş diyebiliriz.”

ZORUNLU AFET SİGORTASI GELİYOR

Bakan Şimşek, "Bu yıl içerisinde, 2024'ün 3. ve 4. çeyreğinde zorunlu afet sigortasını getirmeyi düşünüyoruz. Deprem sigortasının kapsamı çok dar. Sadece binaları kapsıyor, afet sigortası ise bütün diğer riskleri de kapsamış olacak" dedi.

BANKALARA TEMETTÜ SINIRI

Bloomberg'e konuşan kaynakların verdiği bilgiye göre, bankaların 2023 net karından en fazla yüzde 15 nakit temettü ödemesine izin verilecek. Kaynaklar, bankaların halihazırda BDDK’ya temettü izni için talep gönderdiğini ve BDDK’nın 2023 temettüleri için azami miktarı yüzde 15 olarak belirlediğini söyledi.

MALİYE POS CİHAZLARINI İZLEMEYE ALDI: AĞIR CEZALAR YOLDA

Maliye, KDV genel oranlarında yapılan değişikliklerden sonra bazı işletmelerin tahsil ettikleri KDV ile beyan ettikleri KDV arasında tutarsızlık saptanması üzerine akıllı POS’a geçme kararı aldı. Maliye Bakanı Şimşek, akıllı POS cihazlarının haziran ayına kadar bütün işletmelerde kullanılacağını söyledi. Şimşek; "Çok işlek bir restoranı örneğin. Gün boyu ekmek, su gibi KDV yüzde 1 fiş kesilmiş. Bize haber verecek bu makine ile" dedi.

Bilindiği gibi POS cihazlarının tefecilik için kullanıldığı da saptanmıştı.

KÜRESEL EKONOMİ

ABD TARIM DIŞI İSTİHDAM VERİSİ BEKLENTİLERİ AŞTI

ABD'de tarım dışı istihdam şubat ayında 275 bin ile beklentilerin üzerinde geldi. Beklenti 190 bin civarındaydı. Ülkede işsizlik oranı yüzde 3,9 ile 2 yılın en yüksek seviyesini gördü. Enflasyon göstergeleri açısından takip edilen ortalama saatlik kazançlar ise aylık bazda beklentilerin altında kaldı.

Bu gelişme FED’in faiz indirimi beklentilerini öne çekti. Piyasalar haziranda 25 baz puan faiz indirimini fiyatladı. Dolar endeksinde kayıp hızlandı ve 102,54 seviyesine kadar geriledi. Dolar faizinin düşeceği beklentisi altına yaradı. Ons altında yükseliş hızlandı ve sarı maden rekor tazeledi.

POWEL, TEMSİLCİLER MECLİSİ’NDE KONUŞTU

FED Başkanı Powell'ın ABD Temsilciler Meclisi'nde konuştu. Açıklamaları satır başlarıyla şöyleydi:

“Faiz indirimleri ekonominin gidişatına bağlı. Ne zaman başlayacağını gelecek veriler belirleyecek. Enflasyonda daha fazla güvenmek istiyoruz; biraz güvenimiz var ama daha fazlasını istiyoruz. Biraz daha fazla veri görelim. Ekonomik görünüm belirsiz; %2 enflasyona doğru ilerlemenin devam edeceği garanti edilmiyor. Ekonominin ve işgücü piyasasının güçlü seyri dikkatli yaklaşmamızı gerektiriyor. Yıl içinde politika kısıtlamalarını geri çekmeye başlamak muhtemelen uygun olacak. Politika faizi bu döngüde muhtemelen zirvede."

AVRUPA MERKEZ BANKASI FAİZİ DEĞİŞTİRMEDİ

Avrupa Merkez Bankası (ECB) son toplantısında piyasa beklentilerine paralel olarak temel faiz oranlarını değiştirmedi. Gösterge faiz oranını yüzde 4,50 seviyesinde tutan ECB, mevduat faiz oranını yüzde 4,0 ve marjinal faiz oranını yüzde 4,75 olarak korudu. Yapılan açıklamada, "ECB, faiz oranlarının gerektiği sürece yeterince kısıtlayıcı olmasını sağlayacak" denildi.

EURO BÖLGESİ EKONOMİSİ BÜYÜME GÖSTERMEDİ

Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat), Avrupa Birliği (AB) ile Euro Bölgesi'nin 2023 yılı son çeyrek GSYH'sine ilişkin öncü verileri güncelledi. Euro Bölgesi'nde mevsimsellikten arındırılmış GSYH, 2023'ün dördüncü çeyreğinde bir önceki çeyreğe kıyasla değişmezken yılın son çeyreğinde önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 0,1 arttı.

DÜNYA GIDA FİYATLARI GERİLİYOR, TÜRKİYE’DE ARTIYOR

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından derlenen, tahıllar, yağlı tohumlar, süt ürünleri, et ve şeker fiyatlarındaki aylık değişimleri izleyen dünya gıda fiyatları endeksi ocak ayındaki revize 118.2 seviyesinden şubat ayında 117.3'e düştü. Şubat ayındaki gıda fiyatları endeksi böylece, Şubat 2021'den bu yana en düşük seviyede gerçekleşti.

FAO Gıda Fiyatları Endeksi şubatta aylık bazda 0,7, yıllık bazda yüzde 10,5 gerilerken Türkiye’de yıllık bazda yüzde 71 arttı.

ÇİN DEV ÇİP FONU HAZIRLIYOR

Ekonomi Gazetesi’nde yar alan habere göre Çin'in, ABD tarafından çipte uygulanan kısıtlamalara karşı koyabilmek için 27 milyar dolarlık bir fon hazırlığında. Doğrudan Çin'in güçlü teknoloji bakanlığı tarafından denetlenen çok daha büyük bir üçüncü fonun kurulması, merkezi yönetimle yıllar süren karışık başarının ardından dünyanın en büyük yarı iletken pazarından yararlanmak için yeniden canlanan bir çabaya işaret ediyor.

ŞİRKETLER...

SASA'DAN HİSSE GERİ ALIM KARARI

Borsa’nın en dikkat çeken şirketi Sasa Polyester’in yönetim kurulu pay geri alımı için karar aldı. Alımın şirket iç kaynaklarından karşılanacağı ve azami fon tutarının 2 milyar TL olacağını duyurdu.

AB, APPLE-EPİC GAMES ANLAŞMAZLIĞINI İNCELEYECEK

Avrupa Birliği (AB) Komisyonunun İç Pazardan Sorumlu Üyesi Thierry Breton, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, AB Dijital Hizmetler Yasası (DSA) kapsamında, katı kurallara tabi olan geçit denetçisi konumundaki şirketlerin, geliştiricileri susturma tehdidinde bulunamayacağını belirtti. Breton, ilgili AB birimlerine Apple'ın Epic Games'in geliştirici hesabını feshetmesinin öncelikli olarak incelenmesi talimatını verdiğini bildirdi. Apple, geçen hafta Fortnite video oyununu da yapan Epic Games'in Avrupa'da iPhone ve iPad'lere yönelik kendi çevrim içi pazarını başlatmasını engellemişti.