ABD'nin Anayasa Mahkemesi'nin Halkbank kararı ne anlama geliyor?
ABD Anayasa Mahkemesi İran yaptırımlarının delinmesi davasında Halkbank’ın Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası (FSIA) kapsamında yargılamadan muaf olduğu iddiasını reddetti. Anayasa Mahkemesi, Halkbank’ın içtihat kapsamında dokunulmazlık iddiasınıysa alt mahkemeden yeniden değerlendirmesini istedi.
VOA Türkçe'den Begüm Dönmez Ersöz'ün haberine göre Dokuz üyeden oluşan Anayasa Mahkemesi kararında, ABD’de 1976’dan bu yana yürürlükte olan Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası’nın (FSIA) bankaya cezai davalara karşı bir koruma sağlamadığını belirtti, yani Halkbank’ın bu konudaki tezini haksız buldu.
Anayasa Mahkemesi’nin Halkbank kararında çoğunluğun görüşünü kaleme alan yargıç Brett Kavanaugh, “Halkbank’a göre, yabancı bir devletin doğrudan sahibi olduğu tamamen ticari bir şirket, ABD vatandaşlarını etkileyen ve ABD’nin ulusal güvenliğini tehdit eden bir suça karışabilir; ancak Amerikan mahkemelerinde hesap veremez. Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası’nda bunu destekleyen hiçbir şey yok“ ifadeleriyle Halkbank’ın argümanına karşı çıktı.
Halkbank yabancı devletler veya enstrümanlarının bu mevzuat dışında içtihat kapsamında yargılamadan muaf olabileceği iddiasını da gündeme getirmişti.
Halkbank'ın bu argümanı konusunda görüş beyan etmeyen Anayasa Mahkemesi, alt mahkemeden bankanın bu iddiasını yeniden değerlendirmesini istedi.
Anayasa Mahkemesi’nde 17 Ocak'ta yapılan oturumda Halkbank’ın avukatı Lisa Blatt, “Dünya 7 bin yıldır var ve hiçbir ülke bir başka ülkeyi yargılamadı” sözleriyle, tarihte hiçbir yabancı bir devletin ya da ona bağlı bir vasıtanın ceza davasında yargılanmadığını savunmuştu.
ABD Adalet Bakanlığı'nı temsil eden avukat Eric Feigin ise Halkbank'ın bu kapsamda değerlendirilemeyeceğini söyleyerek, bankaya dokunulmazlık tanınmasının gelecekte başka devletlerle bağlantılı kurumları "suç merkezi" haline getirebileceği uyarısında bulunmuştu.
Hukukçular ne diyor?
Hukuk uzmanlarına göre Anayasa Mahkemesi'nde çoğunluk bu kararla, Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası’nın Halkbank davasında uygulanabilir olmadığını ve bu nedenle yasanın bankanın yargılanmasının önünde engel teşkil edemeyeceğini benimsemiş oluyor.
Anayasa Mahkemesi'nin alt mahkemeden yabancı devletler veya enstrümanlarının içtihat ilkelerine göre dokunulmazlığa sahip olup olmadığını değerlendirmesini istemesiyse Halkbank için olumlu bir gelişme olarak değerlendirildi.
VOA Türkçe’ye kararı yorumlayan Vanderbilt Üniversitesi’nden Profesör Ingrid Wuerth Brunk, “Halkbank için en büyük zafer, Anayasa Mahkemesi’nin bankanın yargılamadan muaf olduğu yönünde bir karar vermesi olurdu. O zaman dava düşerdi. Ama öyle olmadı. Bununla birlikte Halkbank içtihat kapsamında dokunulmazlıkla ilgili soru işaretini mahkemeye taşıma fırsatını elde etmiş oldu” diyor. (Kısa Dalga)
