Seçimlerin savaş dışındaki olağanüstü hallerde ertelenmeyeceği kuralı 12 Eylül Cuntasına rağmen Anayasa'ya girdi

MAHMUT AYDIN

Seçimlerin ertelenmesi tartışmaları devam ederken 12 Eylül Anayasası'na ilişkin ilk taslak çarpıcı bir gerçeği ortaya çıkardı. Buna göre Kenan Evren ve cunta hükümeti seçimlerin ertelenmesi hallerini düzenleyen 78. maddeye savaş halinin yanı sıra "sıkıyönetim ve Olağanüstü halleri" de ekledi, ancak Danışma Meclisi bunu kabul etmeyerek maddeye seçimlerin sadece savaş durumunda ertelenebileceği düzenlemesini koydu. Danışma Meclisi üyeleri, savaş dışında bir erteleme gerekçesi olması halinde başarısız iktidarların bu hükmü kötüye kullanabileceği uyarısında bulundu.

AK Partili Bülenç Arınç'ın değiştirilsin önerisiyle gündeme gelen ve seçimlerin sadece savaş hali durumlarında TBMM tarafından bir yıl süreyle geriye bırakılmasını düzenleyen Anayasa'nın 78. Maddesinin "12 Eylül Cuntasına" rağmen yazıldığı ortaya çıktı.

1982 Anayasası'nı hazırlayarak halk oylamasına sunan ve 12 Eylül Cuntası tarafından seçilen Danışma Meclisi'nin tutanaklarına göre cunta hükümeti, Danışma Meclisine gönderdiği Anayasa tasarısında 78. Maddeye seçimlerin ertelenmesi için "sıkıyönetim ve Olağanüstü halleri" de eklemiş. Cuntanın tasarısı, cunta tarafından seçilen Danışma Meclisi'nde kabul edilmiş. Danışma Meclisi sadece "savaş hali" gerekçesiyle seçimlerin 1 yıl geriye bırakılmasını kabul etmiş.

Danışma Meclisi tutanaklarına göre üyelerden Turhan Güven tasarıya karşı çıkarken şunları söylemiş:

"Tasarıya göre, savaş, sıkıyönetim veya olağanüstü haller durumunda Millet Meclisi bir kararla seçimleri bir yıl daha geriye bırakabilecektir. Millet Meclisinin olağanüstü hal içinde seçimleri bir yıl geriye bırakılması keyfiyeti, bizde tereddüt uyandırmıştır.

Bir yıl daha iktidarda kalmanın yollarını arayacaktır

Tasarımızın 135 inci maddesinde olağanüstü halin ne olduğu hususu iki şarta bağlanmıştır: Ya bir tabiî afet olacaktır veya ağır bir ekonomik kriz, ağır bir ekonomik bunalım olacaktır.

Şimdi, bir hükümet düşünün ki iyi bir tarz idare gösterememiştir. Türkiye'de bu kötü idare sonucu bir ekonomik bunalım ortaya çıkmıştır; hükümet bunu vesile etmek suretiyle bir yıl daha iktidarda kalma yollarını arayacaktır; nasıl yapacaktır bunu?

Memleketin bir bölgesi...

Memleketin bir bölgesinde ekonomik bunalım olduğunu ileri sürmek suretiyle olağanüstü hal ilan edecektir, sadece bir bölgeye mahsus olmak üzere ve bu kanunla da değil, bir kararla seçimler bir yıl daha ertelenecektir. Bu sonuç da birtakım ihtilat yaratacak olaylara neden olabilir. Oysa, ağır ekonomik bunalımların çözümünde bizce seçim bir tarzdır, bir hal çaresidir.

Bir yıl evvel seçim yapılması gerekir

Bunun bir yıl daha geriye götürülmesi yerine; bizce, böyle ekonomik bunalım hükümetin programını icra edememesinden kaynaklanıyorsa, bir yıl geriye atmak şöyle dursun, bir yıl evvel seçim yapılması gerekir ve görülmüştür ki Türkiye'de, seçimler daha çok bu nedenlerle daha süresi dolmadan evvel yapılmıştır.”

Sık sık OHAL bahanesiyle seçimler ertelenebilir

Danışma Meclisi Üyesi İbrahim Gökdemir de Cuntanın tasarısına karşı çıkarak, şöyle konuştu:

"Muhterem arkadaşlar; istirhamım şudur ki seçimlerin ertelenmesi kapısını fazla aralamayalım. Fazla aralamak mahzurludur. Sık sık sıkıyönetim bahanesiyle olağanüstü hal bahanesiyle seçimlerin ertelenmesi gibi uygulamalarla karşılaşabiliriz. Bunu yine savaş haline ve buna ilaveten hiç olmazsa Cumhurbaşkanının talebine bağlamakta kanaatimce fayda vardır. Sıkıyönetim gibi, olağanüstü hal gibi unsurları da buraya sokarsak, ülkede sık sık seçimlerin ertelenme temayülünün doğmasına ve bunların uygulamada yer bulmasına yol açabiliriz. Ben mahzurlarını arz ediyorum."

Yapılan görüşmelerden sonra Danışma Meclisi, seçimlerin bir yıl ertelenmesi için sadece "savaş hali" gerekçesini kabul ederek, maddeyi olduğu gibi halkoyuna sundu.