Ani kalp durması neden olur, ilk müdahale nasıl olmalı?

Amerikan Futbolu Ligi'nde (NFL) Cincinnati Bengals ile oynanan karşılaşmada yere yığılan ve kalbi duran Buffalo Bills oyuncusu Damar Hamlin'in sağlık durumu hala kritik. Hamlin'in bu durumu sporda kalp sağlığını yeniden gündeme getirdi. VOA'da yer alan habere göre spor yaparken, sahada top koştururken ölümlerde dikkat çekilen nedenlerin başında tıbbi ismi “Kommosyo Kordis” olan nadir bir travma türü var.

“Kommosyo Kordis" nedir?

Kommosyo Kordis’te, göğse alınan şiddetli bir darbe, kalp atışlarının ritmini bozarak, ani kalp durmasına yol açıyor. Bu durum sadece, kalbin ritim döngüsü sırasında kilit bir zamanda kalbin hemen üzerindeki bölgeye keskin bir darbe indiğinde ortaya çıkıyor. Nadir zira kalp döngüsünde güçlü bir darbenin aritmiye neden olabileceği sadece 20 milisaniyelik bir aralık var. Kommosyo Kordis, trafik kazaları, sportif yaralanmalar ve künt travmalar sonucu oluşuyor. Ancak çoğunlukla spor sırasında erkek çocukları ve genç erkekleri etkiliyor. Kommosyo Kordis o kadar nadir ki, bazı kalp ritim uzmanlarına göre, yılda 20’den fazla vaka yaşanmıyor.

Kalp aniden neden durur?

Kalp durması, kalbin aniden düzgün atmayı durdurmasına neden olan “elektriksel” bozukluklardan kaynaklanıyor. Hemen önlem alınmazsa ölüm hızlı ve kaçınılmaz. Amerikan Kalp Derneği'ne göre "Kalp masajı yapılırsa ve bir defibrilatör kalbe şok verip birkaç dakika içinde normal kalp ritmini geri kazandırırsa kalp durması tersine çevrilebilir.” Ani ve beklenmedik bir kalp fonksiyonu kaybı aynı zamanda ani bir nefes ve bilinç kaybıyla sonuçlanıyor.

Hayatta kalanlar içinse asıl endişe, kalp kan pompalamayı durdurduğu için oksijen eksikliği kaynaklı beyin hasarı. Kalp yeniden çalıştırılmadan geçen sürenin uzunluğu da bu riski arttırıyor.

Kalp uzmanları bu nedenle, hemen iyileşme olmazsa, beyne dinlenme şansı vermek için kalbi duran hastayı genellikle uyutuyorlar. Bazen doktorlar, iyileşme sürecinde beynin metabolizmasını yavaşlatmak için soğutma battaniyeleri ve başlıklar kullanarak da beyni soğutuyorlar.

Elektriksel bozuklukların olası diğer nedenleri neler?

Kardiyomiyopati yani kalp kasının kalınlaşması: Kalp kasının hasar görmesi yüksek tansiyon, kalp kapakçığı hastalığı veya diğer nedenlerin sonucu olabilir.

Kalp ilaçları: Belirli koşullar altında, bazı kalp ilaçları ani kalp durmasına neden olan aritmilere zemin hazırlayabilir.
Potasyum ve magnezyumun kan seviyelerindeki önemli değişiklikler de aritmi ve kalp durmasına neden olabilir.

Elektriksel anormallikler: Wolff-Parkinson-White sendromu ve Uzun QT sendromu dahil bazı sorunlar, çocuklarda ve gençlerde ani kalp durmasına neden olabilir.

Kan damarı anormallikleri: Bu nadir vakalar özellikle koroner arterlerde ve aortta görülür. Yoğun fiziksel aktivite sırasında salınan adrenalin, bu anormallikler mevcut olduğunda ani kalp durmasını tetikleyebilir.

Uyuşturucu kullanımı: Metamfetamin, kokain ve afyon gibi uyuşturucuların kalbi doğrudan etkileyerek anormal ritimlere neden olabilir.

Kalpte skar dokusu: Daha önce geçirilmiş bir kalp krizinin veya başka bir nedenin sonucu olabilir. Herhangi bir nedenden dolayı yara almış veya büyümüş bir kalp, yaşamı tehdit eden aritmiler geliştirmeye eğilimlidir.

Kalp krizi nedir?

Ani kalp durması, bir tıkanıklığın kalbin yeterince kan almasını engellediği kalp krizini takip edebilir. Kas ölmeye başlar, ancak kalp durmasından farklı olarak pompalamaya devam eder. Yani ani kalp durması, kalp krizi ile aynı şey değil. Kalp durmasından farklı olarak kalp krizi elektriksel sistem değil bir dolaşım sorunu. Dolaşım bir şekilde engellendiğinde veya kesildiğinde ve kalp kasına artık kan gitmez ve kalp hasar görür.

Kalp krizi olarak bilinen bu durumu, doktorlar "miyokard infarktüsü" olarak adlandırıyor.

Kalp krizine neden olan tıkanıklıklar çoğunlukla damarlarda sertleşme kireçlenme olarak da adlandırılan plak oluşumundan kaynaklanır. Bu plaklar, kolesterol kandaki yağ, kalsiyum ve diğer maddelerle birleştiğinde oluşur.

Bu plaklar daha sonra çatlayarak ya da yırtılarak kan pıhtısının oluşmasına neden olabilir. Büyük pıhtılar bir arterden kan akışını tamamen engelleyebilir. Bu tıkanmadan itibaren dakikalar içinde tıkanan damarın beslediği, kan taşıdığı kalp kası alanında hasar, hücre ölümü yani infarktüs süreci başlar.

Kalp krizinin yaygın belirtileri göğüste rahatsızlık veya ağrı; bir veya iki kolda, sırtta, boyunda, çenede veya midede ağrı dahil vücudun üst kısmının diğer bölgelerinde rahatsızlık ve nefes darlığıdır. Diğer olası belirtiler arasında soğuk ter, mide bulantısı veya sersemleme sayılabilir.

İlk olarak ne yapılmalı?

Amerikan Kalp Derneği’ne göre, ABD’de her yıl 365 binden fazla kişi hastane dışı ortamlarda ani kalp durması yaşıyor. Türk Kardiyoloji Derneği'ne göre Türkiye'de ise her yıl 300 binden fazla kalp krizi vakası yaşanırken, ani kalp durması ile ilgili resmi veri bulunmuyor.

Hayatta kalmak ise kalp masajına ve kalbi tekrar normal ritmine döndürmeye bağlı. Türkiye’de ilk yardım eğitimleri özel kurumlarca veriliyor. Birçok ülkede olduğu gibi bu kurumların bazıları da Amerikan Kalp Vakfı'nın sertifikalı eğitimlerini tercih ediyor.

Kalp Vakfı’nın internet sitesine göre ilk yapılması gereken hastanın tepki verip vermediklerini kontrol etmek, ardından bağırarak yardım çağırmak.

Sonrasında acil tıbbi yardım hattını arayın. Türkiye için bu numara 112. Geçen yıl sağlık, itfaiye, jandarma, emniyet, AFAD ve diğer tüm birimler, tek bir telefon numarası altında, 112’de toplandı.

Ardından, çevrenizden otomatik harici kalp masajı cihazı isteyin. Havaalanı, alışveriş merkezi, okul gibi kamusal alanlarda duvarda takılı olan ve sesli şekilde adım adım nasıl kullanacağınızı anlatan bu cihazlar, profesyonel acil sağlık hizmetleri gelene kadar hayat kurtarabilir.

Cihaz ya da ambulans gelene kalp masajı ise en önemlisi. Türkiye dahil birçok ülkenin kurumları ve kalp dernekleri, internet sitelerindeki videolarla kalp masajının nasıl yapılacağını öğretiyor.

Son birkaç yıldır sadece elle uygulanan yani suni solunum içermeyen kalp masajı da alternatif bir yöntem olarak öğretilmeye ve uygulanmaya başladı.

Amerikan Kalp Vakfı da suni solunumsuz kalp masajını internet sitesinde İngilizce dışında 10 ayrı dilde daha öğretiyor.