Asansör güvenliğine "yetersiz ödenek" ertelemesi

Türkiye'de Kredi Yurtlar Kurumu'na (KYK) bağlı öğrenci yurtlarında birbiri ardına yaşanan asansör kazaları, ihmal tartışmalarını da beraberinde getirdi. Gençlik ve Spor Bakanı Osman Bak, öğrenci yurtlarındaki asansörlerin bakım ve onarımların yapıldığını söylese de önlemlerin gerçekten alınıp, alınmadığı merak konusu. Kars'ta Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü, aralarında KYK yurtlarının da bulunduğu 47 asansörün 2024 yılındaki periyodik bakımı için açtığı ihaleyi, katılan firma olmayınca iptal etmek zorunda kaldı. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi'nde ise riskli bulunan 20 asansörün yenilenmesi ise "ihaleye verilen tekliflerin, bu iş için ayrılan ödeneğin üzerinde olması" nedeniyle iptal edildi.

20 asansör riskli bulundu

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği'ne (TMMOB) bağlı Makina Mühendisleri Odası (MMO) Asansör Kontrol Merkezi, Karaman Belediyesi adına 19 Haziran tarihinde üniversitenin Yunus Emre Yerleşkesi içerisindeki asansörlerin periyodik kontrolünü yaptı. Bu kontroller sonucunda, aralarında mühendislik ile fen fakültesinde de bulunan 20 asansör, kullanım açısından yüksek riskli bulundu. "Güvensiz" olarak sınıflandırılan bu tarz asansörlere, riski belirtmek için kırmızı renkte etiket yapıştırılıyor.

Bunun üzerine de Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, asansörlerdeki riski gidermek için çalışma başlattı. Üniversiteye bağlı Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanlığı, 15 Eylül'de "KMU Asansörleri Revizyon Yapım İşi" başlığıyla bir ihale açtı. İhale kapsamında söz konusu asansörlerin mavi renkle etiketlendirilmesi amaçlandı. Bu etiket, can güvenliği için hafif kusur oluşturacak asansörleri belirtmek için kullanılıyor. Bu asansörlerin sorunlarının giderilmesi için 12 aylık süre tanınıyor, ardından da yeşil etiket takılıyor.

Kamu İhale Kurumu'na bağlı Elektronik Kamu Alımları Platformu'nda (EKAP) yer alan bilgiye göre, riskli asansörler için 28 Eylül'de üniversitede yapılan ihale iptal edildi. İptal nedeni, "Bütün tekliflerin alıma ayrılan ödeneğin/yaklaşık maliyetin çok üzerinde olması" şeklinde açıklandı. Bu gerekçe, ödenek yetersizliğine işaret ediyor.

Yunus Yener: Vahim bir durum

MMO Yönetim Kurulu Başkanı Başkanı Yunus Yener, DW Türkçe'ye yaptığı açıklamada, ödenek yetersizliği sebebiyle ihalenin iptal edilmesini, "vahim bir durum" olarak nitelendiriyor. "Bu sözün bittiği yerdir" diyen Yener, can güvenliğini tehdit eden bu tarz asansörlerin onarımının süre kaybedilmeden yapılmasının zorunlu olduğunu dile getiriyor.

Yener, kırmızı etikete sahip asansörlerin kullanılmaması gerektiğine vurgu yapıyor. Kullanıldığı takdirde sorumluluğun bina yönetiminde olduğunu söylüyor. Yunus Yener, "Muayene kuruluşlarının kırmızı etiket vermesinin ardından iki ay içerisinde bu eksiklerin tamamlanması için süre tanınıyor. Eğer sonraki süreçte de yine kırmızı etiket verilirse, belediyenin asansörü mühürlemesi gerekiyor" diyor.

MMO Yönetim Kurulu Başkanı, son günlerde yaşanan kazalara da değiniyor. Geçmiş dönemlerde de ölümlü kazalar yaşandığını aktaran Yener, kamuoyunun bu konuda duyarlılık geliştirdiğine işaret ediyor. Yener, idarelerin güvenli asansörler için maliyetten kaçınmaması gerektiğini söylüyor:

"İnsan canının olduğu yerde paradan imtina edilmemeli. Aydın'da yaşanan kaza, büyük bir ihtimalle asansörü güvenli şekilde çalıştıracak güvenlik ekipmanının iptal edilmesi sonucunda gerçekleşmiştir. Özellikle toplu bulunan yerlerde, kamusal alanlarda maliyetten kaçınılmaması lazım."

Teklif veren firma çıkmayınca iptal edildi

Karaman'da yaşanan durumun bir benzeri de Kars'ta gerçekleşti. Kentte Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü, KYK yurtları ile spor tesislerindeki 47 asansörün 2024 yılına ilişkin periyodik bakımı için ihaleye çıktı. Asansörlerin 12 aylık periyodik bakımı ve arıza durumunda onarım hizmetini de içeren iş için ihalenin 2 Kasım'da yapılacağı açıklandı. Kentin farklı noktalarındaki dokuz KYK yurdundaki 41 asansör ile spor tesislerindeki altı asansörün kontrolünün 1 Ocak 2024 ile 31 Aralık 2024 arasında yapılacağı bildirildi. Ancak EKAP'ta yer alan bilgiye göre ihale aynı gün iptal edildi. İptalin gerekçesi ise "İhaleye teklif veren istekli çıkmaması" olarak gösterildi.

İki idarenin de asansör güvenliğine ilişkin ihaleleri yeniden düzenlemesi gerekiyor.

Kontrol işi özel şirketlere veriliyor

Peki, asansör güvenliğinin temelinde ne yatıyor?

MMO İstanbul Şube Başkanı İbrahim Tataroğlu, DW Türkçe'ye yaptığı açıklamada, sürecin "kontrol" ve "bakım" olmak üzere ikiye ayrılması gerektiğini söylüyor. Asansörlerin bakımına ilişkin olan işlerin tamamen özel firmalarca yapıldığını aktaran Tataroğlu, belediyelerin kontrol işlerini de özel şirketlere verdiğini kaydediyor.

Belediyelerin asansörlerin denetiminin sağlanmasına ilişkin yükümlülüğü bulunuyor. Bu alanda akredite olmuş 37 tane şirket bulunuyor. Fakat kontrol kuruluşlarından yalnızca ikisi kamu kurumu niteliğinde. Bunlardan biri MMO, diğeri ise Türk Standartları Enstitüsü. Tataroğlu, denetimlerin kâr amacı güden firmalarca yapılmasının bir dizi aksaklığa sebep olduğu görüşünü paylaşıyor.

Tataroğlu, "Kontrol, bakımcıyı denetlemek üzere yılda bir kere yapılan bir iş" diyor ve ekliyor: "Bakım ise her ay yapılması gereken, arıza durumunda müdahale edilmesi gereken bir şey. Bu ikisinin çok iyi ayrıştırılması lazım. Kontrolün çok iyi ve doğru bir biçimde yapılması, bakımın da düzenli yapılması lazım ki, böyle sorunlarla karşılaşılmasın."

Birçok kaza meydana gelmişti

Aydın'a bağlı Efeler'de Güzelhisar KYK Kız Öğrenci Yurdu'nda 25 Ekim'de gerçekleşen asansör kazasında, 15 öğrenci yaralanmış, Zeren Ertaş isimli öğrenci ise hayatını kaybetmişti. 22 yaşındaki üniversite öğrencisi Ertaş için birçok kentte protestolar düzenlenmişti. Genç kadının yaşamını yitirmesinin ardından son günlerde KYK yurtlarından benzer kazaların yaşandığı kamuoyuna yansımıştı. Son kaza 5 Kasım'da Rize'deki Ayder Kız KYK Yurdu'nda gerçekleşmişti. Gençlik ve Spor Bakanlığı 2024 yılı bütçe görüşmelerinde muhalefet "Öğrenci yurtlarının bakım ve onarımlarının yapılması" amacıyla bakanlığın bütçesine 100 milyon TL'lik ödenek eklenmesi talebinde bulunmuştu. Ancak bu istek, AKP ve MHP oylarıyla reddedilmişti.