Cemevleri kararnamesi Alevileri bölmek mi istiyor?

Alican Uludağ

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlı kurulan "Alevi-Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı"nın görev tanımı tartışma yarattı. Başkanlığın görevleri arasında sayılan "cemevlerinin belirlenmesine yönelik çalışmalar yapmak" ibaresiyle cemevlerinin hukuken bu başkanlığa bağlanıp bağlanmadığı soru işaretlerine neden oldu. Alevi Dernekleri Federasyonu Başkanı Celal Fırat, bu kararnameyle daire başkanlığından izin alınmadan cemevi açılamayacağını belirterek Alevilerin bölünmek istendiğini ifade ediyor.

AKP'nin 2018'de açıkladığı seçim beyannamesinde "Cemevlerine hukuki statü vereceğiz" diyen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, buna ilişkin adımı dört yıl sonra atmış oldu. İmzaladığı kararnameyle Kültür Bakanlığı'nın görevleri arasına "Alevi-Bektaşi kültürünün araştırılması ve cemevleriyle ilgili iş ve işlemleri yürütmek" ibaresi eklendi.

Kararnamede "ibadethane" tanımı yok
Ancak kararnamede, Alevilerin temel talebi olan "cemevlerin ibadethane statüsü verilmesi" karşılık bulmadı. Alevilik için "inanç", cemevleri için "ibadethane" tanımlaması yer almadı. Alevilik, kararnamede bir "kültür" unsuru olarak yansıtıldı.

Buna karşılık Türkiye'de en az bin 585 tane olan cemevlerinin hukuki durumuyla ilgili birçok soru yanıtsız kaldı. Özellikle kararnamede, Alevi-Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı'na verilen "cemevlerinin ve ihtiyaçlarının belirlenmesine yönelik çalışmalar yapmak" görevi soru işaretlerine neden oldu. "Cemevlerinin belirlenmesine yönelik çalışmalar yapmak" ibaresinden ne kast edildiğine açıklık getirilmedi. "Cemevlerinin belirlenmesi" sırasında hangi kriterlerin esas alınacağının ayrıntısı da kararnamede yer almadı.

Cemevlerinin ihtiyaçları karşılanırken hangi cemevlerine yardım yapılacağı, iktidara muhalif olanlara hizmet götürülüp götürülmeyeceği de bilinmiyor.

Diğer yandan kararnameyle Türkiye'de bulunan tüm cemevlerinin hukuki olarak Alevi-Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı'na bağlanıp bağlanmadığı ise net değil. Kararname, başkanlık tarafından cemevlerinin yönetimine müdahale edilip edilmeyeceği, burada görevli Alevi dedelerinin değiştirilip değiştirilmeyeceği konularında bir güvence sağlamıyor.

Aleviler ne düşünüyor?

Alevi Dernekleri Federasyonu Başkanı, Garip Dede Dergâhı Yönetim Kurulu Başkanı Celal Fırat, bu kararnameyle birlikte valilik ve kaymakamlıklardan izin almayan, bu daire başkanlığına bağlanmayanların cemevi açamayacağı görüşünde. Bunu "onur kırıcı" olarak gören Fırat, "Devlet yıllarca Alevileri kendi safına çekemediğinden, o muhalif düşüncesini farklı bir boyuta getiremediğinden şu an Alevilere yeni bir tanım getirme gayreti gösteriyor" dedi.

Aynı zamanda Alevi Dedesi olan Celal Fırat, kararnameye karşı mücadele edeceklerini belirterek "Mücadele edeceğiz. Devletin Alevisi olmayacağız. Gür bir şekilde Cemevleri bizim ibadethanemiz diyeceğiz. Laik, demokratik bir ülke istiyoruz diyeceğiz. Demokratik ve özgür bir şekilde yaşayacağız" görüşünü kaydetti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, kararnameyi "demokratikleşme reformlarından bir tanesi" olarak tanımlamasına karşı çıkan Fırat, şunları kaydetti:

"AKP bundan sonra kendi gibi düşünmeyenleri bölecek, baskı yapacak ve bu baskıları daha da çoğaltacak. Kendi Alevisini yaratacak. Aleviler içine nifak tohumları ekecek. Alevi toplumu şunu istiyor: Bizim inancımızı kabul edin, başka bir şey yapmayın. Ülkeye demokrasi getirin, özgürlükler getirin, biz bunu istiyoruz."

Gözler Meclis'teki düzenlemede

Cemevlerine ilişkin bir diğer düzenleme ise TBMM Genel Kurulu'nda görüşülüyor. Teklif yasalaşırsa Cemevlerinin elektrik ve su giderleri belediyelerin bütçesinden karşılanacak. Belediyeler cemevlerinin yapım, bakım ve onarım işlerini de yürütecek. İmar kanununda cemevleri için de yer ayrılacak.

Aleviler ise son dönemde iktidarın kendilerine yönelik "açılımlarına" dört temelde karşı olduklarını açıklamıştı. Cemevlerinin ibadethane olarak kabul edilmemesi, Alevilere yönelik ayrımcılığın sona erdirilmemesi, cemevlerinin yönetiminin Kültür Bakanlığı'na devredilmek istenmesi ve iktidarın cemevlerinin kontrolünü eline almaya çalışılması, temel itiraz noktaları olmuştu.