Ermeni cemaatinin vakıf seçimlerinden beklentisi: Değişim

GÖKHAN TAN

Sabahın erken saatlerinde Feriköy Ermeni İlk ve Ortaokulu’nun (Merametçiyan Okulu) bulunduğu Çobanoğlu Sokak’taki olağanüstü hareketlilik, bu Pazar gününün Ermeni cemaati için sıradan bir gün olmadığını gösteriyor. Sandıkların kurulduğu okulun girişinde kalabalığı fotoğraflarken bir seçim görevlisi arkamdan “ahparig, kenara çekilir misin” diye sesleniyor.

Ahparig… Katledilen meslektaşım Hrant Dink’in sesiyle hafızama kazınan bu hitabın Ermenice’de erkeklere için kullanılan “kardeşim” anlamına geldiğini biliyorum.

Kalabalığın içinden güçlükle de olsa içeri giriyorum. Dışarıda bana lüfedilen “ahparig” seslenişi de çok geçmeden yerine oturuyor; binlerce Ermeni’yi ilgilendiren bu seçimi takip eden bir tek Türk gazeteci olduğumu anlıyorum. Hepsi Ermeni cemaatinin yayın organları Jamanag ve Agos gazeteleri, Paros dergisi ve Luys TV muhabirleri dışında basın mensubu yok.

Fotoğraf için fazla vaktim yok. Seçim görevlileri bir taraftan 75 yaşın üzerindekilerin ve sağlık sorunu olan seçmelerin oturarak beklemesini sağlamaya çalışırken, dışarıdaki uzun kuyruğun da düzenli bir şekilde içeriye girmesine çalışıyor. Çünkü dokuz yıl sonra yapılan seçime ilgi büyük ve Feriköy/Kurtuluş, en çok sayıda seçmenin bulunduğu bölge.

Ermeni toplumu, kilise ve okullarının yeni yönetim kurullarını seçmek üzere sandık başındaydı. Cemaatler, Azınlık Vakıfları Seçim Yönetmeliği’nin yenilenmemesi nedeniyle dokuz yıl boyunca seçim yapamamıştı. Haziran ayında resmi gazetede yayınlanan yönetmeliğin getirdiği zaman sınırı nedeniyle birçok vakıf aynı gün seçim yapmak durumunda kalmıştı. Bu nedenle tam 10 vakfın; Beşiktaş Surp Asdvadzadzin, Yeniköy Küd Dıpo Surp Asdvadzadzin, Feriköy Surp Vartanants, Kuruçeşme Surp Yerevman Surp Haç, Gedikpaşa Surp Hovhannes, Hasköy Surp Istepanos, Eyüp Surp Yeğya, Boyacıköy Surp Yeris Mangants ve Bakırköy Dzınunt Surp Asdvadzadzin kiliselerinin yönetim kurulu aynı günde yapılıyor.

Yeni yönetmeliğe göre 101 azınlık vakfı, seçimlerini hazirandan, aralık ayı sonuna kadar yapmak durumda. Bu yönetmelik seçim takvimini sıkıştırdığı gibi, seçim bölgelerini kısıtlamasıyla da azınlık vakıfları tarafından eleştiriliyor. Bugün seçime giden 10 vakfın tümü, ilk kez hayata geçirilen uygulamaya göre İstanbul’un Avrupa yakasındaki İkinci ve Üçüncü bölgede yer alıyor. Bu sınıflama genel seçimlerdeki bölge sistemine göre yapıldı. Ancak Kısa Dalga’nın sorularını yanıtlayan Seçim Komitesi Üyesi Av Selin Doğan’a göre bu ve benzer uygulamalar cemaatin demokrasiye inancını zedeledi:

“Yönetmelik, azınlık vakıf bölgelerini milletvekili seçimleri bölgelerine ayırdı. Buna göre herkes oturduğu bölgenin vakıf yönetimine aday olabiliyor ve oy verebiliyor. Örneğin çocuğu Şişli’deki Karagözyan Okulu’na devam eden ama Bakırköy’de oturan bir veli, okulun yönetim kurulunda görev alamıyor; seçimlerde oy kullanamıyor. Milletvekili seçimlerindeki kriterin vakıf seçimlerine uyarlanmasının hiçbir mantığı yok. ”

İstanbul genelinde seçim yapma hakkı olan beş vakıf; Karaköy Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi (Getronogan), Üsküdar Surp Haç Ermeni Lisesi (Tıbrevank), Şişli Karagözyan ve Bağlarbaşı Kalfayan, eskisi gibi il genelinde seçim yapma taleplerine olumlu yanıt almadı. Yedikule Sırp Pırgiç Ermeni Hastanesi Vakfı ise seçim bile yapmıyor.

Seçimin gerçekleştiği 10 vakfın sekizi, yeni sisteme göre İkinci Bölge’de yer alıyor. Bu sekiz vakfın seçimleri için dört merkezde; Feriköy Merametçiyan Okulu, Samatya Sahakyan Okulu, Şişli Karagözyan Okulu ve Kuruçeşme Vakıf Salonu’nda sandıklar kuruldu. Seçmenler bu dört merkezde sekiz vakıf için, sekiz ayrı sandıkta oy kullanıyor.

Sekiz kilisenin altısında tek liste

İkinci Bölge’deki vakıfların altısı seçime tek liste ile, yani yönetime aday tek grupla giriyor. Beşiktaş Beşiktaş Surp Asdvadzadzin ve Yeniköy Küd Dıpo Surp Asdvadzadzin kiliseleri için ise iki grup, yönetimi almak için yarışıyor. İki listeyle seçime giden vakıflardaki ilk liste, eski yönetimdeki isimlere yeni isimlerin eklenmesiyle oluşmuş. “Rakip” ikinci liste ise daha önce yönetimde görev almayan tümüyle yeni adayları içeriyor.

Peki tek listeyle seçime giren altı vakıfta yönetimde yer alacak isimlerin zaten belli olması seçimin heyecanını azaltmıyor mu?

Feriköy Surp Vartanants Kilisesi Vakfı listesinde yer alan 46 yaşındaki erkek bir aday bu soruyu, “Yine de alacağımız oy sayısı önemli. Ne kadar oy alırsak cemaatin o kadar arkamızda olduğunu göreceğiz” diye cevaplıyor. Feriköy’de 11 asil, 6 yedek yönetim kurulu üyesinin seçimi için oluşturulan toplam 17 kişilik listenin dokuzu yeni ve eski yönetime kıyasla daha genç adaylardan oluşuyor. Bir başka seçmen, “tek liste bile olsa yeni isimlerin onaylaması bile önemli” diyor.

“Vakıfların kapanmaması için oy sayısı önemli”

Selin Doğan’a göre tek listeyle seçime giden vakıflar için kullanılan oy sayısının yüksek olmasının önemli bir nedeni daha var: “Yarın bir gün ‘o vakfı kapatacağız’ dediklerinde karşılarında durabilmemiz için cemaatin yüksek sayıda olduğunu gösterebilmemiz önemli. ‘Biz buradayız’ diyebilmeliyiz. Beş on kişi oy kullandığında ‘bu vakıf bizim için değerli’ demenin bir anlamı olmuyor. Boş oy bile kullanılsa siyaseten bir sonucu var. Oy kullanmak, ‘toplum olarak, bize verilen haklara sahip çıkıyoruz’ demenin bir göstergesi.”

Seçim hakkında düşüncelerini duymak istediğim hemen her seçmen, haberde isminin anılmasını istemiyor. Seçmenlerin “anonim kalma” taleplerinin nedeni, - doğrudan dile getirmedikleri “Türkiye’de Ermeni olmak” dışında- çoğunun Ermeni vakıflarıyla bağlantılı kurumlarda ya da kurumsal bir şirkette çalışıyor olmaları. Neredeyse tümünün görüş verirken kullandığı ortak kelime ise değişim.

“Yönetmeliği fırsat bilerek koltuğuna yapışan yöneticiler”

Avukat Selin Doğan, değişime olan talebi, Ermeni vakıflarında resmi gerekçelerle dokuz yıl boyunca seçim yapılamamasına ve bu süreçte “meydanı boş bulan” bazı vakıf yöneticilerinin kurumları yozlaştırmasına bağlıyor. Ermeni toplumunun mensubu olduğu cemaatle ilgili bağlarını da zayıflattığını dile getiren Doğan, “Öyle ya da böyle seçimin yapılabilmesini, her demokraside olduğu gibi yeni bir sayfa açılması için bir şans. Yönetmeliğin yenilenmemesini fırsat bilerek koltuğuna yapışan yöneticilerin değişmesi için bir fırsat” olarak yorumluyor.

Şişli Karagözyan Okulu bahçesinde konuştuğum 41 yaşındaki erkek seçmen de listelerde daha çok ismin değişmesini umduklarını dile getiriyor: “Genç ve kadın üye sayısının daha yüksek olmasını isterdik. Yeni listeler ideal mi? Hayır. Ama geçmişe göre çok daha iyi” diye Doğan’ı onaylıyor.

Aynı seçmen, yeni dönemde “şeffaf, toplumla paylayarak karar alan, ‘biz biliriz’ demeyen ve yeni dünya ile uyumlu” vakıf yönetimleri beklediklerini söylüyor. Oyunu yine Karagözyan Okulu’nda kullanan 61 ve 55 yaşlarındaki bir çift, beklentilerini “cemaati sahiplenmesi, kendilerini temsil ederken katılımcılığa önem vermesi, gelirlerin doğru yönetilmesi ve gelecek nesillere doğru aktarılması” olarak özetliyor.

Oyunu ailesiyle birlikte Feriköy’de kullanan Ohannes İngilli (55) ise, listelerdeki genç aday sayısının birdenbire yükselmesi konusunda endişeli. “Genç ve yaşlı aday sayısı dengeli olabilirdi, örneğin yarı yarıya” diyor İngilli, “çünkü yönetimlerde ilk dönem staj gibi geçer, ikinci dönemde deneyim kazanılır ve icraat yapılır. Kızım 22 yaşında. Aynı yaştaki bir arkadaşı Beşiktaş’ta aday olmuş, düşünsenize!”

Ermeni okullarının durumu

Gençlerin dinamik, yaşlıların ise deneyimli olduğuna 35 yaşındaki bir kadın seçmen, değişim beklentisinde olsa da bu değişimin ne yönde olacağına dair bir öngörüde bulunamadığını söylüyor. Bir cemaat okulunda öğretmenlik yapan seçmene göre, cemaat okullarında yöneticilik aday listelerinde eğitimcilerin olmaması endişe veriyor.

Ermeni toplumunu yıllar sonra sandığa götüren seçimler, cemaat okullarını da yakından ilgilendiriyor. İstanbul’da nüfusu yaklaşık 70 bin civarında olduğu söylenen Ermeni toplumuna ait 16 okul bulunuyor. Bu eğitim kurumları özel okul statüsünde olduğu için tüm masrafları, bağlı bulundukları vakıflar tarafından karşılanıyor. Diğer taraftan vakıfların sahip olduğu taşınmazlar (mülkler) ve bunlardan elde ettikleri gelirler arasında büyük uçurum mevcut. Türkiye Ermenileri Patriği Sahak II Maşalyan bu nedenle seçimler öncesinde, maddi durumu iyi olan vakıf yönetimlerinin, düşük gelire sahip vakıflarla ortak yönetim oluşturarak destek olması önerisini getirmişti.

Şişli’de resmen saat 09.00’da başlayan seçimler 17.00’de sona erecek. Karagözyan okulundan ayrıldığım saat 14.00 civarında, İkinci Bölge listelerindeki seçmenlerin yarıdan fazlası oy kullanmıştı. Doğan, seçimler için altı aydır verdikleri çabanın karşılık bulmasından memnundu.