Gazeteciler bir yılda tam 553 kez hakim karşısına çıktı

CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü öncesi basın özgürlüğü alanında yaşanan bir yıllık ihlal bilançosunu hazırladığı raporla kamuoyuna duyurdu. Bir yıl içinde yaşanan ihlallerle ilgili konuşan Çakırözer, şunları söyledi:

"10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü'nde Türkiye'de gazeteciler kara bir tabloyla karşı karşıya. 2023 yılı Basın Özgürlüğü Raporu'muza göre Türkiye'de 1 yıl içinde gazeteciler tam 553 kez hakim karşısına çıkarak haberini, sosyal medya paylaşımı savunmak zorunda bırakıldı. Türkiye'de 72 gazeteci gözaltına alınırken bunlardan 27'si yaptıkları haberler nedeniyle tutuklandılar. Merdan Yanardağ, Barış Pehlivan, Tolga Şardan, Batuhan Çolak'ın da aralarında olduğu onlarca gazeteci haftalarını, aylarını cezaevinde geçirmek zorunda bırakıldı.

'33 gazeteci hakkında 36 soruşturma açıldı'

RTÜK iktidarın sopası olma rolünü 2023'te de oynadı. 59 kez ceza verdi, kanallar karartıldı, milyonlarca maddi para cezası kesildi toplam 6 kanala. Sansür yasası 2023 yılında uygulamaya geçti ve bu yasadan en büyük zararı gazeteciler gördü. 33 gazeteci hakkında 36 soruşturma açıldı. 6 gazeteci gözaltına alındı, bunlardan 4'ü tutuklandı. Erişim engelleri meselesi Türkiye'de basın özgürlüğü alanında gazetecileri kısıtlayan önemli konulardan biri olmaya devam etti. Ucu iktidara, bakanlarına, milletvekillerine, yereldeki yöneticilerine, bürokratlara giden her türlü yolsuzluk, taciz haberi erişime engellendi, halkın bunu okuması, bilmesi engellendi. Bunların haberinin yapılması da engellendi

'Sputnik çalışanları yeni yıla işverenin şikayeti nedeniyle karakolda girmek zorunda bırakıldı'

Gazeteciler Anadolu'nun dört bir yanında yaptıkları haberler nedeniyle saldırıya uğradı, tehdit edildi. Yine gazetecilerin protestoları, basın açıklamalarını izlemesi engellendi. İzlerken gözaltına alındılar ya da polis tarafından görevlerini yapmaları engellendi. 8 Mart'ta, 1 Mayıs'ta, Cumartesi Anneleri’nin protesto gösterilerini, basın açıklamalarını, tutuklu gazetecilere ilişkin basın açıklamalarını takip etmeleri bile engellendi polis müdahaleleriyle. Büyük tazminat davalarıyla gazeteciler yıl boyunca susturulmak istendi. Sputnik çalışanları yeni yıla işverenin şikayeti nedeniyle karakolda girmek zorunda bırakıldı.

Saydığım tüm basın özgürlüğünü ihlal eden sansür, yasaklama ve baskılar nedeniyle Türkiye, dünyadaki 180 ülke arasında 165. sıraya düştü basın özgürlüğü alanında. Yaklaşan yerel seçimlerde iktidarın yine hedefinde gazeteciler olacak. Geçen yıl seçim döneminde ve deprem sonrasında olduğu gibi basını susturmaya ve sindirmeye çalışacaklar. Demokrasinin olmazsa olmazı basın özgürlüğüdür."

27 gazeteci cezaevine girdi

Çakırözer’in hazırladığı 2023 yılı Basın Özgürlüğü Raporu’nda son bir yıl içinde basın özgürlüğü alanında dikkat çeken gelişmeler şöyle sıralandı:

• "27 gazeteci tutuklanarak özgürlüklerinden mahrum bırakıldı. AKP’nin yol açtığı sığınmacılar sorununa ilişkin haberleri nedeniyle Aykırı Haber sitesi Genel Yayın Yönetmeni Batuhan Çolak ve Ajans Muhbir'in yöneticileri Süha Çardaklı ve Serkan Kafkas sosyal medya paylaşımları nedeniyle 2023 yılının 3 buçuk ayını cezaevinde geçirdi. Çolak Ekim ayında, Çardaklı ve Kafkas ise Ocak ayının ilk haftasında tahliye edildi.
• Gerçek Gündem editörü Furkan Karabay dava tutanağı haberleştirdiği için 11 gün tutuklu kaldı.
• T24 yazarı ve gazeteci Tolga Şardan, ‘MİT'in Cumhurbaşkanlığı'na sunduğu "yargı raporu'nda neler var?’ başlıklı yazısı sebebiyle Meclis’ten geçen sansür yasası gerekçe gösterilerek tutuklandı, 5 gün cezaevinde kaldı. Gazeteci Merdan Yanardağ TELE 1’deki yorumları nedeniyle 101 gün özgürlüğünden mahrum bırakılırken, Cumhuriyet Haber Müdürü Can Uğur bozulan eski bir cezanın infazı nedeniyle bir günlüğüne de olsa cezaevine girmek zorunda kaldı.
• Gazeteci Barış Pehlivan 5. kez cezaevine girdi. 3 ay Maltepe Açık Cezaevi’nde tutulan gazeteci Barış Pehlivan yargılandığı davanın düşürülmesi sonrasında Kasım ayında tahliye edildi.
• 10 Ocak Gazeteciler Günü’nde gözaltına alınan Karşı Mahalle muhabiri Sezgin Kartal 160 gün özgürlüğünden mahrum bırakıldı.

563 kez hakim karşısına çıktılar

• Gazeteciler haberleri, yazıları, sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek 563 kez hakim karşısına çıktı:Gazeteciler Akif Beki, Levent Gültekin, Can Ataklı, Fatih Altaylı, Zülal Kalkandelen, Ferhat Çelik, Oktay Candemir, İsmail Saymaz, Sinan Aygül, Ruşen Takva, Oktay Candemir haber, yazı ve sosyal medya paylaşımları gerekçe gösteriler soruşturma ve davalarla karşı karşıya kaldı.
• Meslektaşlarına yönelik tutuklamaları protesto ettikleri sırada gözaltına alınan 6 gazeteci hakkında dava açıldı: Haberleri nedeniyle yargılanan BirGün gazetesi politika editörü Gökay Başcan 23 ay 10 gün, Miyasa İlknur 20 ay, BirGün muhabiri Mustafa Mert Bildircin 11 ay 20 gün, Mezopotamya Ajansı’ndan Ferhat Çelik ve İdris Yayla 1’er yıl 3’er ay, Çağdaş Gazeteciler Derneği Rize Temsilcisi Gençağa Karafazlı 1 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırıldı.
• T24 Ankara muhabiri Asuman Aranca’nın ‘Sinan Ateş cinayeti dosyasındaki bilirkişi raporuna T24 ulaştı: Ateş’in adresini Ülkü Ocakları Başkanı istemiş!’ haberine soruşturma açıldı.
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından gazeteci Can Ataklı hakkında sosyal medya paylaşımları nedeniyle suç duyurusunda bulundu.

Silahlı saldırı, darp, tehdit, engelleme…

Gazeteciler bu yılda da silahlı saldırı, darp, tehdit ve haber takibinde engellemelerle karşı karşıya kaldı. Türkiye’ye yasa boğan Kahramanmaraş depremlerini takip eden gazetecilerin yanı sıra, Mayıs ayında gerçekleşen seçimlerde de gazeteciler haber takibinde engellendi. Gazetecilere yönelik engelleme ve tehditlerin iktidar mensubu siyasetçiler ve bakanların yanı sıra kamu görevlilerince de yapılması dikkat çekti:

• -Bursa’da yerel gazete yöneticisi Yaman Kaya ve Bilecik Yarın Gazetesi sahibi Cafer Elmas silahlı saldırıya uğradı.
• Bitlis’in Tatvan ilçesinde belediye ihalelerindeki usulsüzlükleri haberleştiren gazeteci Sinan Aygül belediye başkanının koruma polisi ve belediye çalışanı tarafından sokak ortasında öldüresiye dövüldü.
• Çanakkaleli gazeteci Muhammed Yavaş yaptığı haber nedeniyle Ülkü Ocağı Çan İlçe Başkanının saldırısına uğradı.
• Gazeteci Ahmet Kanbal sosyal medya paylaşımı sonrasında Nusaybin Kaymakamı, Kocaeli Barış Gazetesi Muhabiri Merve Dişli yaptığı haber nedeniyle iktidar partisine yakın isimlerce, gazeteci Alican Uludağ MHP’nin iki üst düzey yöneticisi tarafından tehdit edilirken; Medyascope muhabiri Ali Macit’in İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde AKP'li Meclis üyesi tarafından darp edilerek çekim yapmasına engel olundu.
• Birgün Gazetesi muhabiri İsmail Arı ve gazeteci Bilal Güldem haberleri nedeniyle tehdit edildi.
• İçişleri eski Bakanı Süleyman Soylu, gazeteci Saygı Öztürk, Tolga Şardan, Orhan Uğuroğlu ve Cengiz Demirel'i yaptıkları haberler nedeniyle hedef aldı. MHP lideri Devlet Bahçeli‘ye Sinan Ateş cinayetiyle ilgili soru yönelten gazeteci Yıldız Yazıcıoğlu milletvekillerinin fiziki müdahalesine maruz kaldı.
• Gazeteci Murat Ağırel futbol dünyasındaki usulsüzlük haberleri nedeniyle tehdit edildi, Nevşin Mengü ve İbrahim Haskoloğlu, İsrail’in Filistin’e yönelik saldırısına ilişkin yorumları nedeniyle hedef gösterildi.
• Demirören Haber Ajansı’nın Ankara Bölge Müdürü Ersin Ercan Zonguldak'ta, A Haber muhabiri Halil İbrahim Uğur Hatay’da, gazeteci Mehmet Karakeçili belediye hakkında yaptığı haberler nedeniyle Viranşehir’de darp ve tehdit edildi.

Protesto ve basın açıklamalarını takibe gözaltı

• İşçilerin, emeklilerin, kadınların, Cumartesi Anneleri’nin ve hatta kendi meslektaşlarının protesto gösterilerini ve basın açıklamalarını takip eden gazetecilerin görevlerini yapmaları gözaltı ve müdahalelerle engellendi. Bir yılda 72 gazeteci gözaltına alındı:
• Şırnak’ta 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Mücadele Günü yürüyüşünü takip eden 3 gazeteci gözaltına alınırken, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü dolayısıyla Taksim'de düzenlenen yürüyüşü takip eden gazeteciler Buse Söğütlü, Gaye Şeyma Can ve Berna Şahin’in de haber takibi gözaltı ile engellendi.
• İzmir’de bekçilerin bir gruba müdahalesini haberleştiren Hakan Tosun, İstanbul’da işçi eylemini takip eden İzel Sezer polis müdahalesi ile engellenirken; Agrobay işçilerinin eylemini takip eden gazeteciler Zeynep Kuray ve Berkcan Zengin gözaltına alındı.
• Cumartesi Anneleri’nin Galatasaray Meydanı'ndaki basın açıklamalarını takip etmek isteyen gazeteciler her hafta engellendi, gözaltına alındı.
• Şenyaşar ailesinin Adalet Nöbeti’ni takip eden Mezopotamya Ajansı ve ve Artı TV muhabirlerinin çekim yapması engellendi.

Tazminat davalarıyla korkutma ve sindirme

Gazeteciler ve çalıştıkları basın kuruluşları iktidar yöneticileri ve kamu görevlilerinin açtığı davalar sonrrasında yüksek tutardaki adli para cezaları ile karşı karşıya kaldı:

• -Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın damadı Selçuk Bayraktar ve sahibi olduğu Baykar Makina, BirGün gazetesi ile muhabiri İsmail Arı ve TELE 1 televizyonuna 2 milyon TL’lik tazminat davası açtı.
• Kızılay yönecitilerinin kamudan aldığı ihale iddialarını haberleştiren BirGün Gazetesi'ne 250 bin TL’lik tazminat davası açıldı.
• Gazeteci Faruk Arhan sosyal medya hesabından yaptığı paylaşım nedeniyle eski AKP milletvekili Zehra Taşkesenlioğlu’nun açtığı davada para cezasına çarptırıldı.
• TBMM önünde baroların eylemini takip ederken polis tarafından darp edilerek gözaltına alınan gazeteci Sibel Hürtaş’a polise direndiği için 10 bin TL adli para cezası verildi. Hürtaş hakkında polislere yönelik ifadeleri nedeniyle de yeni
• Hazine ve Maliye eski Bakanı Berat Albayrak, T24 yazarı Mehmet Y. Yılmaz ve sorumlusu Doğan Akın’a "Berat Bey’in arkadaşları kazandı, biz kaybettik" başlıklı yazısından dolayı 150 bin TL’lik tazminat davası açtı.
• Osmaniye’de bir savcının doktoru tehdit iddialarını haberleştiren Evrensel Gazetesi’ne 20 bin TL ceza verildi.

Yeni sopa: Sansür yasası

2022’de Meclis’ten geçen sansür yasası 2023 yılı boyunca gazetecileri engellemek için iktidarın yeni sopası haline geldi. Türk Ceza Kanunu’na eklenen TCK 217/A ‘halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’ maddesi gerekçe gösterilerek gazetecilere yönelik başlatılan soruşturma, gözaltı ve tutuklamalarda olağanüstü artış dikkat çekti. CHP yasasının iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvuruda bulunurken, meslek örgütleri ve kamuoyundan gelen tepkilere rağmen mahkeme başvuruyu reddetti. Türkiye Gazeteciler Sendikası verilerine göre, yasa yürürlüğe girdiği tarihten bu yana 33 gazeteci hakkında 36 soruşturma açıldı:

• TCK 217/A gerekçe gösterilerek haberleri ve sosyal medya paylaşımları nedeniyle Halk TV Muhabiri Dinçer Gökçe, Kısa Dalga Yazarı Cengiz Erdinç’in de aralarında bulunduğu 6 gazeteci gözaltına alındı; aralarında T24 yazarı Tolga Şardan’ın da yer aldığı 4 gazeteci ise tutuklandı.
• Bianet Editörü Evrim Kepenek ifadeye çağrıldı. Gazeteciler Uğur Şahin, İsmail Arı ve Uğur Koç ile Zübeyde Sarı hakkında soruşturma başlatıldı.

Grevdeki gazeteciler 2024’e karakolda girdi

Toplu iş sözleşmesinin uzlaşmayla sonuçlanmaması üzerine grev kararı alan Sputnik Türkiye’nin İstanbul ve Ankara ofislerinde çalışan Türkiye Gazeteciler Sendikası üyesi 24 gazeteci işten çıkartıldı. Çalışanlar grevlerini sürdürürken işveren 18 yeni çalışan aldı. Talepleri karşılanmayan gazeteciler 146 gündür grevlerini sürdürürken, yılın ilk haftasında işverenin şikayeti üzerine gazeteciler karakola ifadeye çağrıldı.

RTÜK 2023’te de boş durmadı: 6 kanala 59 ceza

İktidarın sopası haline dönen RTÜK 2023 yılında da halkın haber alma hakkı için mücadele veren, gerçekleri aktaran televizyon kanallarına ceza yağdırmaktan geri durmadı. Tele 1, Halk TV, Flash Haber, FOX TV, KRT ve SCZ TV’ye ceza yağdı:

-RTÜK Ocak’tan 31 Aralık’a kadar Tele 1’E 20, Halk TV’ye 17 , Flash Haber’e 8, FOX TV’ye 8, KRT’ye 5 ve SCZ TV’ye bir kez olmak üzere toplamda 59 ceza kesti. 6 kanala verilen maddi para cezası tutarı ise 67 milyon 850 bin TL’ya ulaştı. Buna karşın iktidara yakın onlarca kanaldan sadece Beyaz TV ve TGRT Haber’e 2 milyon 147 bin lira tutarında toplam 4 ceza verildi.

-Tele1 Genel Yayın Yönetmeni Merdan Yanardağ’ın yorumları nedeniyle kanalın 7 günlük karartılmasına yönelik yürütmeyi durdurma kararı kaldırıldı. TELE1 ekranları Ağustos ayında 7 gün karartıldı.

Erişim engelleriyle haberlere karartma

Basın özgürlüğünü kısıtlayan temel uygulamalardan biri olan erişim engellemeleri 2023 yılına da damgasını vurdu. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve aile bireylerinin yanı sıra, iktidar mensubu bakan, milletvekili ve belediye başkanları ile yargı ve yürütme organrlarında görev yapan çok sayıda bürokrat kendileriyle ilgili yüzlerce belgeli habere erişim engeli getirdi. İfade Özgürlüğü Derneği’nin 2021 ‘EngelliWeb Raporu’nun dahi erişime engellenmesi dikkat çekti.

Yılın son aylarında erişim engelleri konusunda dünyada bir ilke imza atıldı. Microsoft firması Beşiktaş'ın geçici teknik direktörü Burak Yılmaz'ın, eşine ‘şiddet uyguladığı’ iddialarına verdiği yanıtı içeren haberi nedeniyle T24'ün bütün içeriklerine erişimi engelledi. RTÜK başvurusu üzerine VOA Türkçe ve DW Türkçe’ye erişim engeli getirildi. Ekşi Sözlük, Kızıl Bayrak, Alınteri Gazetesi, Yeni Demokrasi Gazetesi ve Yeni Yaşam Gazetesi sitelerinin aralarında bulunduğu birçok haber sitesi de defalarca kez erişime engellendi.

İfade Özgürlüğü Derneği’nin verilerine göre yıl boyunca; BirGün yazarı Timur Soykan’ın "Başsavcının rüşvet çığlığı: Çürüyoruz" başlıklı yazısı ile bu yazıya getirilen erişime engelleme kararlarının haberleri ile yine bu haberle ilgili Engelli Web’e konan "Adliyedeki rüşvet çarkı haberlerine yaptırım uygulanması haberlerinin silinmesi haberlerinin silinmesi haberlerinin silinmesi" başlıklı duyuru, Milli Eğitim Bakanlığı’nda Hizbullah kadrolaşması haberleri, Tosyalı Holding’in İskenderun’daki fabrikasında yanan fabrika işçisine ilişkin haberler, T24 yazarı Tolga Şardan‘ın "MİT’in Cumhurbaşkanlığı’na sunduğu "yargı raporu'nda neler var?" başlıklı yazısı, Mardin’de 8 ve 9 yaşındaki çocuklara nişan yapılmasına ilişkin haberler ve Kanal İstanbul’un geçeceği bölgeden kimlerin arazi aldığı ile ilgili haberler, Devlet korumasındaki çocukların tarikat kampına gönderilmesi haberleri, Erzurum’daki bir bakım merkezinde yaşanan cinsel istismar ve yolsuzluk haberleri, Kocatepe camisinde fotoğraf çekimi yapılmasıyla ilgili haberler, Şanlıurfa’da bir çocuğa işkence yapan baba ve amcanın tutuklanması haberleri, tutuklanan çete lideri Ayhan Bora Kaplan’ın lüks bir villa ve otomobil hediye ettiği öne sürülen Yargıtay Üyesinin açıklamaları hakkındaki haberler, MHP Van Milletvekili adayına ilişkin dolandırıcılık haberleri, konvoyunun önünden sürü geçmesinden rahatsız olan ve sürünün çobanına ceza kesen Erzurum Karayazı kaymakamına ilişkin haberler, organize suç örgütü lideri Sedat Peker‘in açıklamalarında adı geçen Burak Başlılar hakkındaki haberler, hakkında yolsuzluk iddiaları bulunan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bürokratlarının terfi ettiğine ilişkin iddiaların da yer aldığı yüzlerce habere erişim engeli getirildi." (DHA)