İdam kararlarının altındaki imzaydı: Helikopter kazasında öldüğü açıklanan İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi kimdir?

İbrahim Reisi 2021’de göreve geldi. Rejime sıkı sıkıya bağlı bir isim olan Reisi, 2017'de cumhurbaşkanlığı seçimlerini rakibi Hasan Ruhani karşısında kaybetti. 63 yaşındaki Reisi, dini lider Ali Hamaney'in halefi olarak görülüyordu.

İran devlet televizyonu: Reisi ve heyetini taşıyan helikopterin enkazında yaşam belirtisi yok

BBC'nin derlemesine göre Reisi. İran'ın dini açıdan önemli şehirlerinden biri olan Meşhed'de büyüdü. İran'ın sosyal ve ekonomik anlamda çok sayıda değişiklikten geçtiği yıllarda yetişen Reisi, İslam Devrimi’nde aktif bir rol aldı. 1979'daki devrimin ardından farklı bölgelerde savcı olarak görev yaptıktan sonra 1985 yılında savcı yardımcısı olarak başkent Tahran'a gönderildi.

Yargıda yükseldi

İran İslam Devrimi'nin lideri Ayetullah Humeyni'nin görüşleri çerçevesinde ülkenin yönetilebilmesi için rejime bağlı bir şekilde uzun yıllar boyunca mücadele etti. İran ve Irak arasında sekiz yıl süren savaş sona erdikten sonra 1988 yılında binlerce mahkumun idam edilmesinde rolü olduğuna dair iddialara ise kamuoyu önünde yanıt vermedi. Çok sayıda İranlı'ya ve insan hakları aktivistine göre Reisi'nin 1988'den sonra siyasi mahkumların öldürülmesinde edindiği rol büyük bir soru işareti yaratıyor. 1989 yılında Hamaney'in İran'ın dini lideri olmasının ardından Reisi'nin yargı kanadındaki yükselişi hızlandı.

Reisi, 1990-1995 yıllarında Tahran Cumhuriyet Başsavcılığı görevine atandı. 2016 yılında ise ülkenin en büyük hayır kurumunun başına getirilerek milyarlarca doların yönetiminden sorumlu oldu. İbrahim Reisi, 2021 seçiminde ilk turda Cumhurbaşkanlığı görevi için yeterli oyu aldı.

Mahsa Amini eylemleri

2022'de İran geneline yayılan hükümet karşıtı eylemler, görev yaptığı döneme damga vurdu. Amini, başörtüsü kurallarını ihlal ettiği iddiasıyla başkentte ahlak polisi tarafından gözaltına alındıktan üç gün sonra, 16 Eylül 2022'de Tahran'daki bir hastanede hayatını kaybetmişti. Ülke geneline yayılan protestolarla ilgili Reisi sert bir tutum izledi, eylemlerin kolluk güçleri tarafından bastırılması yönünde talimat verdi. Birleşmiş Milletler (BM) bu eylemlerle bağlantılı olarak 551 eylemcinin güvenlik güçleri tarafından öldürüldüğünü kaydediyor. Bunların bir çoğu, ateşli silahlarla öldürüldü. Hükümet 75 güvenlik görevlisinin de öldürüldüğünü dile getiriyor. 9 erkek eylemci idam edildi.

Bölgesel gerilimler

Reisi'nin dönemine damga vuran bir diğer gündem ise bölgede çatışma potansiyelinin artması ve geniş bir coğrafyada İran'ın dahil olduğu gerginliklerin yükselmesi oldu.

2023'ün Mart ayında aslında İran, bölgedeki sünni rakibi Suudi Arabistan'la buzları eritebilecek bir girişimde bulunmuştu. Ancak Ekim ayında Hamas'ın İsrail'e saldırısıyla başlayan ve Gazze'nin İsrail bombalarıyla yerle bir edilmesiyle devam eden savaş, İran'ı yeni bir denklemin içerisine soktu.

Lübnan'da Hizbullah, Yemen'de Husiler ve Irak ile Suriye'de çeşitli silahlı gruplar, İran'ın dahil olduğu çatışma potansiyelinin geniş bir alana yayılmasını beraberinde getirdi. (Kısa Dalga)