Kiraya yüzde 25 zam sınırı: Sınırlama uygulandı mı? Başarılı oldu mu?

Türkiye’de artan kiralar nedeniyle pek çok kiracı ya evinden çıkıyor, çıkmayanlar da ev sahipleri ile karşı karşıya kalıyor. Uzun süredir devam eden bu soruna yönelik hükümet, ev kira zammını yüzde 25 ile sınırlayan bir düzenlemeyi uygulamaya koydu. 1 Temmuz 2023’te sona ermesi gereken uygulama ile ilgili Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada uygulamanın uzatıldığını söyledi.

Duvar'dan Meral Candan'ın haberine göre hükümetin, fahiş kiralarla baş etmeye çalışan kiracılara ‘nefes aldırmaya’ yönelik uygulaması ne kadar başarılı oldu?

İstanbul’da yaşayan kiracıların pek çoğu, yüzde 25 zam talebi sonrası ev sahiplerinin yoğun tacizine maruz kaldığını anlatıyor. Hukukçular da yüzde 25 zammı kabul etmeyen ev sahiplerinin kiracıları evden çıkarmak için çeşitli yollara başvurduğu bilgisini veriyor.

Kiralar enflasyonun üstünde artıyor

Türkiye’de uzun zamandır ‘barınma krizi’ yaşanıyor. Artan enflasyon ve hayat pahalılığı, maaş zamlarını birkaç ayda eritirken, barınma gibi temel ihtiyaçlara erişimi de güçleştiriyor. Sahibinden.com’un açıkladığı nisan ayı verileri, Türkiye’de artan kira oranlarının açıklanan resmi enflasyon oranlarının çok üzerinde seyrettiğini gösteriyor.

TÜİK’e göre Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) nisan ayında yüzde 2,39’luk, yıllık bazda ise 43,68'lük artış gösterdi. Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) ise TÜFE’nin nisan ayında yüzde 4,86 arttığını açıkladı. ENAG’a göre son 12 aylık enflasyon artışı yüzde 105,19 olarak gerçekleşti.

Sahibinden.com’un açıkladığı rapora göre, Türkiye genelinde ortalama kiralık konut ilan metrekare fiyatındaki yıllık artış oranı nisan ayında yüzde 117 oldu. Yıllık kira fiyatı artış oranı marttan nisana İstanbul’da yüzde 127’den yüzde 117,4’e, Ankara’da yüzde 199’dan yüzde 192,2’ye, İzmir’de ise yüzde 186,5’ten yüzden 160,9’a düştü.

‘Evdeki üçüncü yılımda tacizler başladı’

Ne TÜİK ne de ENAG rakamları ile paralellik göstermeyen kira rakamları, ev sahipleri açısından çoğunlukla ranta, kiracılar açısından da barınma sorununa dönüşmüş durumda.

İstanbul’da yalnız yaşayan Şule, yüzde 25 zam uygulaması yürürlükteyken ev sahibinin zam oranı ile ilgili sayısız tacizine maruz kalmış. Üç yıl önce 1900 liraya tuttuğu evi, bir sonraki sene 2 bin 200 liraya yükselmiş. Geçen yıl üçüncü yılına giren Şule, yüzde 25’lik zam talebini ev sahibine iletmiş. Ancak Şule, ev sahibinin tacizleri ile bundan sonra karşılaşmaya başlamış. Ev sahibinin evden çıkması yönünde baskı yaptığını anlatan Şule, “Sayısız kere bana mesaj attı, komşularımı araya soktu, evi satacağını söyledi. Evin anahtarını çoğaltıp ona da vermemi istedi. Böylece evi almak isteyen olursa alıcılara evi kendi gösterecekmiş. Tabi ki kabul etmedim. Zaten bu süreçte alıcı olarak eve kimse de gelmedi” diyor.

‘Yalnız yaşıyorum, zorla evime girer diye korkuyorum’

Ev sahibinin baskılarına dayanamadığı için kirasını 2 bin 200 liradan 5 bin liraya çıkaran Şule, böylece rahat bir nefes alacağını düşünmüş ama yanılmış. Ev sahibinin sonrasında ev kirasını 20 bin liraya çıkarmak istediğini ve tacizlerine devam ettiğini dile getiren Şule, bu durum nedeniyle evde kendini huzurlu ve güvende hissetmediğini belirtiyor: “Evde yalnız yaşıyorum, kapımı kırar içeri girer diye korkuyorum. Evde kedim var, onun can güvenliğinden de endişe ediyorum.” Yüzde 25 zam uygulamasını geçmişte yapamadığını ama uzatılması halinde bu sene kesinlikle yapacağını şu sözlerle aktarıyor: “Ev sahibim beni çok uğraştırıyor ama bu sene koşullar nedeniyle yüzde 25’in üzerine çıkamam. Ama şimdiden aramızda geçecek durumlar nedeniyle stres olmaya başladım.”

Şule, yalnız yaşayan kadınların ev sahipleri tarafından daha kolay hedef haline getirildiği görüşünde: “Bizi sahipsiz olarak algılıyorlar. Eşim, nişanlım olsaydı, bu kadar kolay bana bunları yapamazdı diye düşünüyorum. Ev sahibimin yaptıklarından bıktığım için erkek arkadaşlarımdan ve erkek olan avukat arkadaşlarımdan araya girmelerini ve benim adıma muhatap olmalarını istedim.”

‘Ev sahipleri kadınlara karşı daha terbiyesiz davranıyor’

İstanbul’da kirada yaşayan bir diğer isim de Ahmet. Kendisi yüzde 25 zam uygulamasını ‘bir şekilde’ ev sahibine kabul ettirmiş. Ancak Ahmet, bunda kadın olmamasının payı olduğunu düşünüyor. Ahmet de Şule’ye katılarak “’Kadın nasılsa korkar’ diye düşünüyorlar. Bu düşünceden güç alıp daha terbiyesiz bir tutuma giriyorlar.”

Ahmet, 2021 yılında 2 bin 200 liraya taşınmış şu an yaşadığı eve. 2022 yılında sözleşmesinde yazan zam oranından yani yüzde 40 zam yapmış. Hemen akabinde de yüzde 25’lik kira artışı uygulaması başlamış. Ahmet bunu çok sorun etmemiş fakat ev sahibi bu süreçte evden çıkması için baskı yapmaya başlamış. Önce evi satacağını söylemiş, daha sonra da evi borç karşılığı arkadaşına vereceğini… Ahmet, bu süreçte ev sahibinin kendisiyle iletişim kurmamasını istemediğini, bundan sonra avukatı ile konuşması gerektiğini iletmiş. Geçtiğimiz haziran ayında da yüzde 25’lik zam yapmış ve şu an kirası 3 bin 700 lira olmuş. Şimdilerde ev sahibi ile ilgili ‘kafasının rahat’ olduğunu söylüyor. Ancak ekonomik krizden barınmaya kadar ülkede yaşanan pek çok sorun canını sıkıyor. Bu nedenle ilk fırsatta, yurt dışına yerleşmeyi planlıyor.

‘Ev sahibi ve kiracı arasındaki davalar arttı’

Kira davalarına da bakan avukat Bilge Karan, son bir yılda ev sahibi ve kiracı arasındaki davaların inanılmaz arttığını vurguladı. “Ben dahil pek çok avukat meslektaşımıza son dönemde en çok başvurulan konu, kira uyuşmazlıkları oluyor” diyen Karan, ev sahiplerinin daha çok tahliye ve kira tespit davası açtığını belirtiyor.

Beş yıldan sonra ev sahibinin kira tespit davası açma hakkı olduğunu hatırlatan Karan, “Kira sözleşmesinin yapılmasının ardından beş yıllık bir süre geçmiş ise ve ev sahibi ile kiracı zam oranı konusunda anlaşamazsa, ev sahipleri kira bedelinin tespiti davası açmayı tercih ediyor. ” diyor.

Kiracı yüzde 25 zam yaptı ama ev sahibi kabul etmedi. Kiracı ne yapabilir? Karan, böyle bir durumda kiracının neler yapabileceği ile ilgili şu bilgileri veriyor: “Kiracı yasal hakkı olan yüzde 25 zammı yapar ve kira bedelini yatırır. Burada dava açabilecek olan kişi ev sahibidir. O da bahsettiğim gibi beş yıl geçtiyse kira tespit davası açabilir. Uyarlama davası diye daha nadir görülen bir dava türü de var. Kira uyarlama davası, kira sözleşmesi kurulduktan sonra ortaya çıkan olağanüstü durumlar nedeniyle kira bedelinin yeni şartlara uyarlanmasını sağlayan davadır. Uygulamada kira tespit davaları kadar karşımıza çıkan bir dava türü değil. Bir de tahliye davası açabilir ev sahibi ki, bunun da yasaya göre hangi şartların varlığı halinde açılabileceği belirlenmiş.”

‘Kiracı, hakaret ve tehdit durumunda savcılığa suç duyurusunda bulunabilir’

Karan, yüzde 25 zammı kabul etmeyen ev sahiplerinin kiracıları yıldırmak amacıyla tehdit veya taciz yoluna gitmesi halinde kiracıların neler yapabileceği ile ilgili olarak da şunları söylüyor: “Kiracı bu durumda savcılığa şikayette bulunabilir. Kiracı, tehdit, hakaret veya taciz halinde, kişinin huzur ve sükununu bozmaktan, tehdit ya da hakaretten suç duyurusu yapabilir.” Karan, zam sınırı uygulamasını doğru bulmakla birlikte yüzde oranının tarafları gözetmediğini düşünüyor. Karan, şöyle devam ediyor: “Her iki tarafı da gözeten bir uygulama değil. Bazı insanlar kira geliri ile geçiniyor, dolayısıyla enflasyon karşısında yüzde 25’lik sınırlama onları da zor durumda bırakıyor. Kiracı açısından ise kiraya veren ile ilişkilerin gerilmesine yol açıyor. Ama çoğu zaman yüzde 25 uygulaması kiracıyı koruyabiliyor, zam konusunda pazarlık yapmasını sağlıyor. Bu açıdan genellikle kiracı lehine bir durum söz konusu. Kira zammında bir sınır olması gerektiğini düşünmekle birlikte bu oranın yüzde 25’den daha yüksek olması halinde kiracı ile kiraya veren arasındaki ilişkinin daha sağlıklı sürdürülebileceği kanaatindeyim."

Editörün Notu: Haberde geçen kiracıların isimleri istekleri üzerine değiştirilmiştir.