Şirketler daha çok kazandıkça, çalışanların payı düşüyor

Kısa Dalga - Dr. Osman Berke Duvan'ın Twitter'da paylaştığı verilere göre, İSO 500 şirketlerinde maaş ve ücret ödemelerinin üretimden satışlara oranı son 40 yılda önemli ölçüde azaldı. Bu durum, çalışanların aleyhine gelişen çeşitli ekonomik ve yapısal faktörlerin bir yansıması olarak değerlendirildi.

1983 yılında İSO 500 şirketlerinde maaş ve ücret ödemelerinin üretimden satışlara oranı yüzde 11,0 iken, bu oran 1993 yılında yüzde 17,1'e yükseldi. Ancak, bu yükseliş uzun sürmedi ve 2003 yılında oran yüzde 10,8'e geriledi. 2013 yılında ise oran yüzde 7,7'ye düştü. En son 2023 verilerine göre, bu oran yüzde 6,7 ile son 40 yılın en düşük seviyesine ulaştı.

Dr. Duvan, bir takipçisinin “Burada maaş ve ücret ödemelerinden kasıt tüm işçilik maliyeti midir? Yoksa sadece beyaz yaka ücretleri midir?” şeklindeki sorusuna “İSO 500 çalışmalarında üretim faktörlerinden emeğin karşılığı olarak ödenen maaş ve ücretler tam istihkak işgücü payları ve işverenin ödediği sosyal güvenlik primlerini kapsamaktadır” yanıtını verdi.

Dr. Osman Berke Duvan’ın gündeme getirdiği bu veriler, Türkiye'deki büyük ölçekli sanayi kuruluşlarının maaş ve ücret politikalarında önemli değişiklikler yaşandığını ortaya koyuyor. Çalışanlara ödenen maaş ve ücretlerin toplam satış gelirlerine oranla azalması, iş gücü maliyetlerinin sıkı kontrol edildiğini gösteriyor. Bu durumun, çalışanlar ve işçi sınıfı açısından olumsuz sonuçlar doğurduğu da açık.

Özellikle 1993 yılında gözlemlenen yüzde 17,1'lik oran, o dönemdeki ekonomik koşulların ve iş gücü piyasasındaki dinamiklerin bir yansıması olabilir. Ancak sonraki yıllarda oranların kademeli olarak düşmesi, şirketlerin maliyet yönetimi stratejilerinde değişiklikler yapmış olabileceğini gösteriyor. Bu düşüş, aynı zamanda işçi sınıfının sendikalaşma oranlarının azalması ve sendikaların etkinliğinin düşmesi ile de bağlantılı olabilir.

"Katıksız sermaye yanlılığı"

Kısa Dalga yazarı İbrahim Ekinci, Dr. Duvan'ın paylaşımına yaptığı yorumda "Araştırmalarla gösterildi. Halk sömürü şokundan geçiyor. Şirket karlarında ise patlama var. Enflasyonu 10 binlik emekli maaşı asgari ücret patlatıyor olamaz. Aşağıdaki veriler de bi yanıyla bunu gösteriyor. Şimşek ikna olmadı. Ne diyelim? Katıksız sermaye yanlılığı değil mi bu?" ifadelerini kullandı. (Ekonomi Servisi)