Slovakya saf mı değiştiriyor?

Lubos Palata

Slovakya, komşuları Polonya ve Çek Cumhuriyeti'nin yanı sıra Baltık ülkeleriyle birlikte, Ukrayna'nın Rus saldırganlara karşı verdiği mücadelenin en büyük destekçilerinden biri. Beş milyon nüfuslu ülke, küçük ve pek de donanımlı olmayan Slovak ordusunun Kiev'e sağlayabileceği neredeyse her yardımı yaptı. Ayrıca savaşın başladığı günlerde yüz binlerce Ukraynalı mülteciyi kabul etti; bunların birçoğu daha sonra Çek Cumhuriyeti, Almanya veya Avusturya'ya gitti.

Ancak Slovakya'nın Ukrayna ile neredeyse sınırsız dayanışması yakında sona erebilir. Eylül 2023'te ülkede erken parlamento seçimleri yapılacak. Seçimin favorisi, eski başbakan Robert Fico'nun liderliğindeki SMER-SD (Yön Sosyal Demokrasi) partisi. Görünüşte sosyal demokrat olan Fico, aslında milliyetçi-muhafazakâr görüşlere sahip ve birçok yönden Macaristan Başbakanı Viktor Orban'a benziyor. Orban gibi Fico da Rusya'nın Ukrayna'ya açtığı savaşın başlangıcından bu yana tavrını açıkça Rusya'nın lehine ve dolayısıyla Ukrayna'nın aleyhine koydu. SMER-SD'nin seçimleri kazanması halinde Viktor Orban ilk kez Visegrad ülkeleri arasında bir müttefike sahip olacak.

Bir başka sosyal demokrat parti olan, yine bir zamanlar Fico partisinin de üyesi ve geçmişte başbakanlık koltuğunda oturan Peter Pellegrini'nin liderliğindeki HLAS (Ses) da seçimlerde favori konumunda. Pellegrini, üst düzey SMER politikacılarının yolsuzluk skandallarına karışmamış gibi görünse de Fico'nun destekçisi olarak görülüyordu. HLAS lideri, sandıktan çıkacak tabloya göre Fico ile iş birliği yapma ihtimalini tümüyle dışlamıyor.

Hükümet ile halk karşı karşıya

Slovakya bugüne kadar Ukrayna'ya büyük destek veren AB ülkelerden biri oldu. Bunun da ötesinde, geçen yıl Ukrayna'ya Sovyet yapımı S-300 hava savunma sistemi vererek, bu ülkeye etkin askerî destek sağlayan ilk NATO ülkelerinden biriydi. Bu bahar Slovakya ayrıca 13 adet MiG-29'dan oluşan tüm savaş uçağı filosunu Ukrayna'ya teslim etti. Kendi hava sahasının korunmasını ise Çek Cumhuriyeti ve Polonya'ya bıraktı. Füzelere karşı savunma tedbirlerini de Patriot sistemine sahip bir NATO birliği sağlıyor.

Son üç buçuk yılda görev yapan dört hükümet, açıkça Ukrayna ve Batı yanlısı olsa da Slovak halkının desteği son bir yılda açıkça Rusya lehine döndü. Sekiz Orta ve Doğu Avrupa AB ülkesinde yapılan son Globsec kamuoyu yoklamasına göre Slovaklar, incelenen bölgede en fazla Rusya yanlısı ve Batı karşıtı tutuma sahip halk.

Güven eksikliği, yanlış bilgilendirme

Slovakların sadece yüzde 40'ı Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaşta Rusya'yı suçlu görüyor. Öte yandan, yüzde 34'lük bir kesim Rusya'nın saldırganlığının Batı tarafından kışkırtıldığını düşünüyor. Slovakların yüzde 76'sı Rusya'ya yaptırım uygulanmasına kesinlikle karşı çıkarken, yüzde 69'u da Ukrayna'ya askerî yardım yapılmasını reddediyor.

Mayıs ayındaki araştırmayı yürüten Globsec Demokrasi ve Dayanıklılık Merkezi'nden Katerina Klingova, "Slovakya, çeşitli faktörler bir araya geldiğinde nereye gittiğini gösteriyor: Kurumlara güven eksikliği, yanlış bilgilere inanma eğiliminde olan bir toplum ve insanların hayal kırıklıkları ve korkularını kendi çıkarları için kullanabilen güçlü siyasi aktörler" tespitinde bulunuyor.

Yolsuzluk skandalları

Slovakya'da toplumun devlete olan güvensizliği oldukça derinlere dayanıyor. Şubat 2018'de araştırmacı gazeteci Jan Kuciak ve ortağı Martina Kusnirova, muhtemelen, başka suçlardan dolayı uzun bir hapis cezasına çarptırılmış olan Slovak iş insanı Marian Kocner'in emriyle öldürüldü.

Cinayet sırasında görevde olan Başbakan Robert Fico ve hükümeti istifa etmek zorunda kaldı. Ülke 2019 yılında, yolsuzluk karşıtı bir aktivist olarak adını duyuran Zuzana Caputova'yı ilerici bir cumhurbaşkanı olarak seçti. Ertesi yıl, parlamento seçimlerinin ardından liberal-muhafazakâr bir koalisyon iktidara geldi. Ancak bu koalisyon neredeyse başından beri derin bir bölünmüşlük içindeydi ve pek çok reformu hayata geçiremedi. Ayrıca yargı ve emniyetteki çok sayıda yolsuzluk skandalı aydınlığa kavuşturulamadı.

Rus dezenformasyonunun hedefinde

Fico ve SMER, Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşının başlangıcından bu yana sistematik olarak eski Başbakan Eduard Heger ve yeni seçimlere kadar geçici olarak görev yapan halefi Ludovit Odor yönetimindeki hükümetin dayanışma politikasına karşı duyguları kışkırttı. Geçici hükümet güvenoyu alamayınca Odor ülkeyi seçimlere kadar idari olarak yönetmekle görevlendirildi. Slovak siyaset bilimci Grigorij Meseznikov, ülkedeki durumla ilgili olarak DW'ye şu değerlendirmeyi yapıyor: "Muhtemelen hiçbir Avrupa ülkesi Slovakya kadar güçlü bir Rusya yanlısı dezenformasyon kampanyasına maruz kalmamıştır."

SMER şu anda anketlerde önde gidiyor ve onu HLAS takip ediyor. HLAS lideri Peter Pellegrini, eski partili arkadaşlarının Rusya yanlısı kampanyasıyla arasına sözde mesafe koyuyor. DW'ye konuşan Pellegrini, Ukrayna'nın toprak bütünlüğü ihlal edildiği için desteklenmesi gerektiğini söylüyor. Ancak şu eklemeyi de yapıyor: "Her zaman söylediğimiz gibi, eğer hükümet Ukrayna'ya yardım etmek istiyorsa, Slovak halkına bunun iki katı yardım etmek zorunda."

Bu arada Fico'nun olası bir seçim zaferi karşısında, tarafsız olmaya özen gösteren Slovakya Cumhurbaşkanı Zuzana Caputova bile ülkesinin yönünü Batı'dan Moskova'ya doğru değiştirmemesi konusunda ısrarla uyarıyor. Caputova, Politico dergisine verdiği son röportajda "Slovakya'nın tutumu, Viktor Orban'ın dış politikasına fazlasıyla benzeyebilir" diyor.