Soğuk havanın nedeni kutupsal girdap mı?
Avrupa ve Türkiye soğuk havanın etkisi altında. DW Türkçe’de Jeannette Cwienk imzasıyla yayımlanan makale, “küresel ısınma aşırı soğuklara nasıl neden oluyor?” sorusuna yanıt arıyor.
Kutupsal girdap (polar vortex) adlı hava olayı, yeryüzünden 10 kilometre yükseklikte meydana gelen jet akımı ile yakından bağlantılı. Jet akımı Avrupa'da kış mevsiminin nasıl geçtiğini belirliyor. Eğer güçlü ve batıdan doğuya eserse yumuşak, rüzgarlı ve yağmurlu Atlantik havasını getiriyor ve soğuk Arktik havayı engelliyor.
Ancak jet akımı güçsüz ve dalgalı seyrederse kutup girdabı da güçsüz oluyor ve bazen tamamen kırılıyor. Avrupa’daki soğuk hava dalgası işte bu güçsüz jet akımının sonucu güçlü bir kutupsal girdabın çökmesiyle meydana geldi.
İklim değişikliği sadece havanın ısınmasına neden olmuyor ama aynı zamanda aşırı hava olaylarının meydana gelmesine neden oluyor.
Potsdam İklim Etkisi Araştırmaları Enstitüsü'nden (PIK) Stefan Rahmstorf, işte bu noktada ölçüsüz Arktik ısınmanın devreye girdiğini söylüyor. Arktik’te hava sıcaklıkları son 40 yılda küresel ortalamadan 2 kattan daha fazla hızda yükseldi. Rahmstorf’a göre bu değişiklikler Avrupa'daki havayı etkiliyor.
Arktik ısınmanın kışın daha da güçlendiğini belirten Alfred Wegener Enstitüsü'ne bağlı Helmholtz Kutup ve Deniz Araştırmaları Merkezi'nden Dörthe Handorf, araştırmaların bu durumun jet akımını güçsüzleştirdiğini ortaya koyduğunu ve bunun da Avrupa'daki hava sıcaklıklarını etkilediğini söylüyor.
Handorf'a göre alt tropikal bölgenin üstündeki ısınma da jet akımını etkiliyor. Kuzey Kutbu’ndaki ısınma jet akımını güneye doğru yönlendirirken ve Avrupa’da soğuk havaya neden olurken, alt tropikal bölgedeki ısınma da bu bandı yukarı doğru itiyor. Bu durum gerçekleştiğinde Avrupa'da kış mevsimi daha yumuşak geçiyor. Handorf gelecekte hangi ısınma trendinin etkili olacağını iklim modellerinin henüz tespit edemediğini belirtiyor.
Kutupsal girdap gibi karmaşık hava sistemleri Kuzey Kutbu ısınırken Avrupa’nın bazı kısımlarını soğutabiliyor. Şubat ayı bu yıl soğuk olsa da Ocak ayı uzun vadeli ortalamalara göre sıcak geçmiş olabilir.
Handor değişen jet akımının yaz sıcaklıklarını da etkilediğini, bu nedenle sıcaklıkların yaz aylarında alışılmadık derecede uzun sürebildiğini söylüyor. (DW Türkçe)
