Sorularla HDP kararı: Anayasa Mahkemesi kararı, HDP için ne kadar olumsuz?

ERSAN ATAR

Anayasa Mahkemesi (AYM) HDP kararını, 15 üyesinin tamamının katıldığı Genel Kurul’da 7’ye karşı 8 oyla aldı. Bu oy oranı, davanın sonucuna ilişkin, parti aleyhine tahminlerin yapılmasına neden oldu. AYM, nihai kararını da Mahkeme’nin Genel Kurulu’na 15 üyenin katılımıyla verecek olursa o zaman 10 üyenin “kapatma” veya “hazine yardımından yoksun bırakma” yönünde oy kullanması gerekiyor. Ancak AYM Genel Kurulu en az 10 üye ile de toplanıp o toplantıda bulunan üyelerin 3’te 2 çoğunluğuyla parti kapatma davasını karara bağlayabiliyor. Bu durumda 7 üyenin “kapatma” veya “hazine yardımından yoksun bırakma” yönünde oy kullanması yeterli oluyor.

İşte şimdiki kararın verilmesine neden olan ve bundan sonraki sürece ilişkin sorularla HDP davası:

Karar “hazine yardımı”na mı, “hesaba” bloke mi?

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın talebi, “HDP’nin 2023 yılında alacağı hazine yardımına bloke” konulması değil, “HDP’nin, Hazine yardımının yatırılacağı banka hesabına bloke konulması”ydı. Bu nedenle Anayasa Mahkemesi’nin kararı HDP’nin banka hesabına bloke konulması yönünde oldu. Buna göre Hazine yardımı yapılsa da HDP banka hesabına yatacak bu parayı kullanamayacak.

Hazine yardımı nedir?

Siyasi Partiler Kanunu’na göre, seçim barajını aşan siyasi partilere her yıl oyları oranında Hazine yardımı yapılıyor. Bu yardım, mahalli idareler seçimlerinin olacağı yıl 2 katı, milletvekili seçimlerinin yapılacağı yıl da üç katı olarak veriliyor. Hazine’den yardım almaya hak kazanan tüm siyasi partilere yapılacak toplam yardım o yılın bütçesinin belli bir oranında oluyor.

HDP ne kadar yardım kullanabilecekti?

2023 Bütçe Kanunu’na göre bu yıl siyasi partilere 4.5 milyar lira yardım yapılacak. HDP, bu miktarın 359.7 milyonluk kısmını alacaktı. Bu yardım siyasi partilerin hesaplarına bir yıl içinde farklı dönemlerde yatırılıyor. Buna göre Ocak ayında HPD’ye 179.8 milyon TL yatırılacaktı. Bu para HDP’nin yardımın yapılması için Hazine’ye bildirdiği hesabına yatırılacak ancak HDP, bloke kararı kalkmadan kullanamayacak.

Hazine yardımının kesilmesi ile hesabın bloke edilmesi arasındaki fark nedir?

Bir siyasi partiye verilecek hazine yardımının kesilmesi, o parti hakkındaki kapatma davasının sonucu niteliği taşıyor ancak hazine yardımının veyapartinin banka hesabının bloke edilmesi, tıpkı “yürütmeyi durdurma” veya ticaret davalarında olduğu gibi, “hesabın dondurulması” niteliği taşıyor. Anayasa Mahkemesi, o parti hakkındaki kapatma davasının sonunda bu “kapatma” yönünde karar verirse zaten partinin malvarlıkları tümden hazineye devrediliyor. Mahkeme kapatma yerine “hazine yardımının kesilmesi” kararı verirse önce tedbir niteliğinde aldığı “bloke etme” kararını nihai karara dönüştürüyor. Eğer Mahkeme, kapatma davasını tümden reddederse blokaj tamamen kaldırılarak o güne kadar tedbir konulan yardım partiye ödeniyor.

Anayasa Mahkemesi daha önce herhangi bir partinin hesabını tedbir niteliğinde bloke etti mi?

Refah Partisi hakkındaki kapatma davası sırasında partinin tüm malvarlığına tedbir konulmuştu ancak bu karar, kapatma kararı için “karar oturumları” başladıktan bir süre sonra, kararın açıklanmasından 4 gün önce verilmişti. Refah Partisi için bu karar verilirken davanın “sözlü açıklama”, “sözlü savunma”, “esas hakkındaki mütalaa” ve “esasa ilişkin savunma” gibi tüm aşamaları tamamlanmıştı.

Anayasa Mahkemesi HDP kararını yanlış bir oy oranı ile mi karar verdi?

Hayır. Anayasa’da siyasi partilerin kapatılması veya hazine yardımından yoksun bırakılması kararlarının 15 üyeli Anayasa Mahkemesi’nin en az 10 üye ile toplanan Genel Kurulu’nda 3’te 2 oy çokluğuyla karar verilmesi hükmü bulunuyor. HDP kararı için 15 üyenin tamamıyla toplanan Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, HDP’nin hesaplarına bloke konulması kararını 7’ye karşı 8 oyla aldı. Bu durumda, “Anayasa Mahkemesi’nin 3’te 2 çoğunlukla bu kararı alması gerekmiyor muydu” sorusu akıllara geldi ancak bu kararın “hazine yardımından yoksun” bırakma değil, “hesaba bloke koyma” olduğu göz önünde bulundurulduğunda 3’te 2 çoğunluk aranması gerekmiyordu. Salt çoğunluk yetiyordu. Örneğin 11 üye ile toplansa 6 üyenin kararı yeterli olacaktı.

Anayasa Mahkemesi’nin HDP kararı sadece hazine yardımını mı içeriyor?

Mahkeme’nin verdiği karar, sadece bu ay içinde ilk taksidi parti hesabına yatırılacak Hazine yardımını içermiyor, HDP’nin bankada bulunan tüm nakit varlığının bloke edilmesi anlamına geliyor. Yani Hazine HDP’nin hesabına Anayasa Mahkemesi doğrultusunda hiç para yatırmasa da HDP, varsa bankadaki mevcut parasını da kullanamayacak.

Anayasa Mahkemesi daha önce aynı talebi neden reddetmişti?

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı HDP hakkında kapatma davası açarken HPD’nin banka hesaplarının dondurulmasını istemişti. Yüksek Mahkeme o zaman Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının bu talebini, “Bu aşamada reddediyorum” demişti. Yani Mahkeme, tedbir talebini esasa yönelik bir gerekçeyle reddetmemişti. Daha sonra Başsavcılık bu talebini yinelemişti. Ancak o günden buyana davada esasa ilişkin çok ilerleme olmadı. En azından Refah Partisi davasında olduğu gibi “sözlü açıklamalar”, “sözlü savunmalar” henüz yapılmadı, raportör nihai raporunu hazırlayıp “karar oturumları” sürecine girilmedi.

Oy oranı HPD için ne anlama geliyor?

Anayasa Mahkemesi’nin bugünkü kararını HDP lehine de aleyhine de bakmak mümkün. Karar 15 üyenin katılımıyla 7’ye karşı 8 oyla alındı. Bugünkü karar bir nihai karar olsaydı bugünkü toplantıdaki üye sayısı 15 olduğundan ve 3’te 2 çoğunluk aranacağından 10 üyenin oyu gerekecekti. Nitekim AYM nihai kararını 15 üye ile verecek olursa da en az 10 üyenin görüşü doğrultusunda karar çıkacak. Ancak Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, Anayasa’ya göre 10 üye ile de toplanabiliyor, yani en 10 üyenin Genel Kurul toplantısında bulunması gerekiyor. Mahkeme nihai kararını bugünkü Genel Kurul’dan farklı olarak 10 üyeyle verecek olursa toplantıya katılan üyelerin 3’te 2’sinin kararı yeterli olacak. Böyle bir durumda da 7 üyenin oyuyla hazine yardımından yoksun bırakma veya kapatma kararı verilebilecek.