Suriye: IŞİD gerçekten geri dönebilir mi?

Muhammed Kafadar

Türkiye'nin Suriye'de yeni bir kara harekatı düzenlemesi beklenirken ABD'den böyle bir operasyonun IŞİD'le mücadeleye zarar vereceği uyarısı geldi. Salı günü yaptığı açıklamada Pentagon sözcüsü Patrick Ryder, Türkiye'nin olası operasyonunun IŞİD'le mücadelede elde edilen kazanımları "ciddi şekilde tehlikeye atacağını" söyledi. Çarşamba ise mevkidaşı Hulusi Akar'la telefonda görüşen ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, "Türkiye'nin Suriye'de yeni bir askeri operasyon düzenlemesine güçlü karşıtlığını" dile getirdi.

Peki IŞİD'le mücadele ne durumda? ABD yönetiminin Ankara'ya itirazının altında ne yatıyor?

DW Türkçe'ye konuşan Washington Enstitüsü'nden terörle mücadele uzmanı Devorah Margolin'e göre IŞİD halen Suriye'nin orta ve kuzeydoğusunda aktif.

"Sadece 2022'de Suriye'deki 251 saldırıyı üstlendiler" diyen Margolin, Ocak ayında IŞİD'in Haseke hapishanesinde tutuklu üyelerini kaçırmak için düzenlediği baskına dikkat çekti. Suriye Demokratik Güçleri (SDG) kontrolündeki hapishanede 3000 kadar IŞİD'li tutuluyordu. Baskın sonucu çıkan çatışmada yüzlerce kişi öldü. Hapishane Türkiye sınırına yaklaşık 80 kilometre mesafede.

SDG'nin öncelikleri değişiyor

SDG'nin ana gövdesini ise Türkiye'nin PKK'nın uzantısı olarak gördüğü ve terör örgütü kabul ettiği YPG oluşturuyor. "Eğer Türkiye, Kürtlerin kontrolündeki alanlara saldırırsa SDG önceliklerini değiştirmek zorunda kalacaktır" diyen Margolin, IŞİD tutuklularının bulunduğu tesisleri koruyan güçlerin başka yerlere kaydırılması durumunda söz konusu hapishane ve kampların yeni baskınlara karşı savunmasız kalacağını savundu.

Margolin'e göre bu senaryo halihazırda yaşanıyor:

"Türkiye'nin devam eden hava saldırıları, SDG ve ABD'nin ortak devriyelerinin sayısında azalmaya yol açtı. Olası sonuçlarını şimdiden görüyoruz. SDG güçlerini kaydırdığı için daha az devriye yapılıyor."

SDG komutanı Mazlum Abdi, "Türkiye'nin hava saldırıları yüzünden ABD liderliğindeki koalisyon ile sürdürdükleri IŞİD karşıtı operasyonları durdurduklarını" söylemişti. Pentagon sözcüsü Ryder da Salı günü SDG devriyeleri sınırlandırdığından kendilerinin katılımının da azaldığını açıklamıştı.

ABD askeri Suriye'de ne yapıyor?

Amerikan ordusunun Suriye'nin kuzeyindeki topraklarda 900 kadar asker bulundurduğu biliniyor. DW Türkçe'ye yaptığı açıklamada Washington merkezli düşünce kuruluşu Atlantic Council'den Thomas Warrick, bu birliklerin temel misyonuna ilişkin "Temelde SDG'lilere eğitim ve teknik destek sağlıyorlar. Öncelikleri SDG ile ilişkileri geliştirmek. IŞİD'e karşı çatışmalara dahil olmuyorlar" değerlendirmesini yaptı.

Yine de ABD güçleri geçtiğimiz aylarda bazıları Türk askerinin kontrolündeki bölgeler içinde olmak üzere IŞİD liderlerinin yakalanmasına yönelik operasyonlardüzenledi.

Bu arada bölgede sadece asker değil, Amerikalı sivil personel de bulunuyor. ABD iç güvenlik ve dışişleri bakanlıklarında çeşitli görevler yapmış olan Warrick, "ABD'li diplomatlar SDG'li yetkililerle temas halinde, bölgeye giderek görüşmeler yürütüyorlar. Benzer şekilde insani yardım programları için de gidip gelenler var. Bunlar SDG ile değil, yerel yardım gruplarıyla irtibat halinde" dedi.

ABD'nin hafta ortasında diplomatlar dahil bölgedeki sivil personelini Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin başkenti Erbil'e tahliye ettiği iddia edilmişti. Bu gelişmeye dair Warrick, "Askeri tehdit varsa siviller bölgeden çıkarılmış olabilir. ABD'nin isteyeceği son şey bir Amerikalı sivil ya da askerin Türkiye tarafının ateşiyle ölmesi olur. Bu Türkiye'nin de çıkarına olmaz" yorumunu yaptı.

IŞID tehdidi neden bitmiyor?

Yıllardır süren hava saldırıları ve örgüt liderlerine yönelik nokta atışı operasyonlara rağmen IŞİD tehdidi ortadan kalkmış değil. Uzmanlara göre, Avrupa başta olmak üzere Batılı ülkelerin politikaları bunda rol oynuyor.

Thomas Warrick, "IŞİD bölgesel kontrolünü kaybetse de geri dönmeye çalışıyor. Belirli bir alanı kontrol etmiyorlar ancak kuzeydoğu Suriye'de varlıkları sürüyor. Ağları, siviller üzerinde etkileri var" dedi.

Temel problem ise binlerce savaşçı ve yakınlarının tutulduğu hapishane ve kamplar. Warrick, "IŞID'li binlerce savaşçının eşleri ve çocukları SDG kontrolündeki El-Hol kampında tutuluyor. Kamptaki çocukların radikalleşmeye devam ettiği yönünde farklı kaynakların raporları var. Birçok ülke, özellikle Avrupa'nın oradaki vatandaşlarını geri almakta isteksiz olduğunu görüyoruz" diye konuştu.

"IŞİD'in geri dönebilme riski var" diye ekleyen Warrick, "Özellikle hapishanedeki üyelerini kaçırmakla ilgililer" görüşünü aktardı. Kamplardaki yabancı savaşçı ve yakınlarını kendi ülkelerinde hapsetmek için yeterli kanıt bulamayan Avrupa ülkelerinin, geri alırlarsa "kısa sürede serbest kalmalarından endişe ettiğini" söyleyen Warrick, "Bu yüzden SDG'nin onları Suriye'de tutmasını istiyorlar" dedi.

Hapishane ve gözaltı merkezlerinde aktifler

IŞİD'in SDG kontrolündeki hapishane ve gözaltı merkezlerinde aktif olduğunu kaydeden Margolin de buralarda yaşanan ölümcül şiddet olaylarına ve bunun etkilerine dikkat çekti. El-Hol'de yalnızca bu yıl en az 100 ölüm vakası yaşandı. ABD ve ortaklarının IŞİD karşıtı çabalarının sadece askeri operasyonlarla sınırlı olmadığını kaydeden Margolin, "Bu çabalar, diğer ülkeleri vatandaşlarını geri almaya teşvik ederek kuzeydoğu Suriye'de gözaltında bulunan IŞİD'lilerin sayısını azaltmayı da içeriyor" dedi.