Yeniden Refah'ın yerel seçimde etkisi ne olur?

Gülsen Solaker

14 Mayıs 2023'te yapılan genel seçimlerde Cumhur İttifakı içinde yer alan ancak 31 Mart yerel seçimlerine kendi adayları ile girme kararı veren Yeniden Refah Partisi (YRP) ile AKP arasında kesilen görüşmelerin yeniden başlayıp başlamayacağına ilişkin belirsizlik sürerken, YRP oyları özellikle İstanbul gibi büyükşehirlerde belirleyici etkenlerden biri olarak görülüyor.

Millî Görüş lideri, eski Başbakan Necmettin Erbakan'ın oğlu Fatih Erbakan tarafından 2018'de kurulan Yeniden Refah Partisi son genel seçimlerde Cumhur İttifakı içinde olsa da 31 Mart yerel seçimlerinde kendi adayları ile yarışma kararı aldı.

Bununla birlikte İstanbul, Ankara ve İzmir gibi kritik büyükşehirlerde AKP ile ittifak yapabileceklerini belirten YRP ile iktidar arasındaki iş birliği görüşmeleri bir süre devam ederek geçtiğimiz günlerde kesildi.

YRP Genel Başkan Yardımcısı Suat Kılıç bugün yaptığı açıklamada AKP ile bu akşam yeni bir görüşme olabileceğini söyleyerek, "Ama gelen AK Parti heyeti, bu dakikadan sonra ne teklif edecek bunu bilmiyoruz. Çünkü AK Parti, büyükşehir, iller, ilçeler bütün adaylarını ilan etti" dedi.

Suat Kılıç daha önce yaptığı açıklama ise kendileriyle iş birliği yapmak isteyen partilerin "eşit ve adil koşullarda, dengeli" bir teklifte bulunması gerektiğini vurgulamıştı.

Kılıç, "İş birliği teklifi Yeniden Refah Partisinin gücünü görmezden gelmek, önemsememek, eksik ya da küçük görmek şeklinde tezahür edecek olursa en baştan açıkladığımız gibi kendi adaylarımızla, tüm illerde kendi logomuzla yarışma kararlılığımızın da arkasındayız" ifadelerini kullanmıştı.

Parti yöneticileri AKP'nin kendilerine "belediye meclis üyelikleri önerdiğini" belirtirken, bunu yeterli görmeyip bazı illeri istedikleri haberlerini yalanlamışlardı.

Gazeteci Sedat Bozkurt ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) 2024 bütçesine onay vermemesi nedeni ile YRP'ye kızdığını gündeme taşırken, bazı üst düzey YRP'li yetkililerin AKP aleyhine yaptığı açıklamalar da iki parti arasındaki tansiyonu yükseltmişti.

YRP'nin desteği AKP için ne kadar önemli?

Peki kendisini Millî Görüş'ün devamı olarak gören YRP desteği iktidar için ne kadar önemli?

14 Mayıs 2023'teki cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerine Cumhur İttifakı çatısı altında giren Yeniden Refah Partisi, 1,5 milyon seçmenden aldığı oy ile yüzde 2,8 oranına ulaşarak altıncı sıraya yerleşmişti. YRP, ilk kez kendi logosuyla girdiği bu seçimde Meclise de beş milletvekili sokmayı başardı.

YRP'nin genel seçimde en başarılı olduğu bazı iller ve aldığı oy oranları ise Bingöl (yüzde 10), Malatya (yüzde 9,2), Karabük (yüzde 8,2), Kütahya (yüzde 7), Kocaeli (yüzde 5,7), Kahramanmaraş (yüzde 5,4), Konya (yüzde 5,1), Rize ve Sakarya (yüzde 5), Gaziantep (yüzde 4,1) olarak sıralanıyor. Partinin İstanbul'daki oy oranı ise yüzde 3,2 olmuştu.

Parti bu yerel seçimde ise daha iddialı ve Genel Başkan Fatih Erbakan'ın açıklamasına göre Türkiye genelindeki ortalama yüzde 2,8 oy oranını yüzde 20'ye çıkarmayı hedefliyor.

Siyaset Bilimci Tanju Tosun, YRP'nin yönetici kadrosu, teşkilat yapısı ve tabanına bakıldığında biraz "Necmettin Erbakan nostaljisinin" hâkim olduğuna dikkat çekerek, partinin alternatif bir ideolojik kimliği ve sınıfsal tabanının şu an için bulunmadığını belirtiyor.

Bu arada her ne kadar iktidar için YRP'nin desteği Türkiye'nin genelinde çok kritik görülmese de İstanbul gibi az oy farklarla kaybedilen kentlerde en az yüzde 2-3 olarak görülen YRP oyu belirleyici olabilir.

İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu 31 Mart 2019'daki ilk seçimi yaklaşık 14 bin gibi az bir oy farkıyla kazanmıştı.

Tanju Tosun, AKP için YRP'nin ortalama yüzde 3'lük oyunun belediye başkanını tayin edebilecek bir potansiyele sahip olduğunu söyleyerek, şöyle konuşuyor:

"Dolayısıyla YRP de bunu çok iyi bir şekilde pazarlık malzemesi olarak kullanıyor. Ama iktidar da şunun farkında; bu destek İstanbul'da seçimin kaderini belki AKP açısından belirleyebilir. Ama YRP'nin onun dışındaki kentlerde il veya ilçe belediye başkanlıklarını kazanması ve belediye meclisini almaları kolay değil."

Tosun, AKP'nin bu durumdan hareketle İstanbul ve belki Ankara dışında YRP'nin sonuç tayin edici bir gücü olmadığını düşündüğünü söyleyerek, bu nedenle çok fazla taviz vermek istemediğini belirtiyor.

YRP geçen hafta biri büyükşehir, ikisi il ve 53'ü ilçe olmak üzere 56 belediye başkan adayını daha açıkladı. Böylece 10'u büyükşehir 10'u il belediye başkanı olmak üzere şimdiye kadar toplam 309 aday açıklanmış oldu. Parti, 10 Şubat'ta da aday tanıtım toplantısı yapmayı planlıyor.

Partinin Genel Başkan Yardımcısı Mehmet Altınöz ise Türkiye gazetesine yaptığı açıklamada İstanbul ve Ankara'da aday çıkartacaklarını belirterek, "Türkiye'nin duyduğu zaman çok şaşıracağı, YRP çok doğru adaylarla bu seçim kampanyasında etkili bir süreç başlatıyor diyeceği" iki önemli adayla seçime gireceklerini bildirdi.

Yeniden Refah'ta eski Refah'ın izleri

Yeniden Refah Partisi kendisini Millî Görüş hareketinin yanı sıra 1990'ların ilk yarısında yükselerek iktidara gelen ancak 1998'de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılan Refah Partisi'nin devamı olarak görüyor.

Area Araştırma Başkanı Murat Karan son genel seçim sonuçlarına göre YRP tabanında Refah Partisi'nin ilk yükseldiği yıllardakine benzer şekilde "muhafazakâr, erkek, orta eğitimli, orta yaşta" seçmenlerin çoğunlukta olduğunu belirtiyor.

YRP'nin, AKP'den kopan, eski Millî Görüşçü, muhafazakâr seçmenin gittiği ilk adres durumunda olduğuna dikkat çeken Karan, "Bu seçmenler için Yeniden Refah aslında biraz da AK Parti'ye ders vermek, bir nevi sopa göstermek için en ideal çıkış yolu durumunda" yorumunu yapıyor.

Karan, YRP'nin son genel seçimdeki Türkiye genelindeki oy haritasına bakıldığı zaman da Refah Partisi'nin 90'lardaki haritası ile örtüştüğünü belirterek, şöyle konuşuyor:

"YRP, Refah Partisi'nin ve Millî Görüş geleneğinin kök saldığı, güçlü olduğu bölgelerde yeniden yeşermeye başladı. Özellikle İstanbul, Kocaeli, Adapazarı, Yalova; buralar hem Millî Görüş'ün geçmişten dolayı çok güçlü yapısının olduğu hem de muhafazakarlığın, dini tarikat ve cemaatlerin çok yoğun yapılandığı bölgeler."

AKP'den kayanlar Yeniden Refah'a mı gidiyor?

Türkiye'de siyaset bilimcilerin ve siyasetçilerin sıklıkla işaret ettiği bir olgu ise genel ve yerel seçimler arasında seçmen davranışındaki olası farklılık. Seçmenlerin bazen temelde desteklediği ve vazgeçmek istemediği ama rahatsızlıkları da olduğu lider ya da partiyi "cezalandırmak" istediğinde genel seçim yerine yerel seçimi tercih edebildiği belirtiliyor.

2019 yerel seçimlerinde bazı büyükşehirlerde iktidarın kaybetmesini bu yönde okuyanlar da bulunuyor.

Peki bu davranış modeli AKP'nin ekonomi başta olmak üzere bazı politikalarından memnun olmayan ve partiyi "uyarmak" isteyen benzer tabandaki seçmenlerin YRP'ye yönelmesine yol açabilir mi?

Murat Karan, AKP'nin 2015 seçimlerinin ikinci turunda yüzde 49 oy aldığını, ardından 2018'de yüzde 42'ye indiğini ve şu anda da yüzde 35'e gerilediğini hatırlatarak; ekonomik kriz, göçmen sorunu ve şu andaki ittifak yapısı içinde AKP'nin MHP ile olan birlikteliğinin seçmenlerinin bir kısmını Yeniden Refah'a kaymasına neden olduğunu belirtiyor.

Siyaset Bilimci Tosun, YRP'nin yerel seçimde oylarını belli bir oranda artırabileceğini ama orta vadede AKP'ye bir alternatif olamayacağını söyleyerek, bunu şöyle açıklıyor:

"Adalet ve Kalkınma Partisi 21 yıldır iktidarda olmanın avantajlarını kullanan ve kendi sınıfsal temelini inşa etmiş olan bir parti. Hem kendi burjuvasını yaratmıştır hem de orta sınıflarda güçlü bir taban oluşturmuştur. Bu tabanın çözülebilmesinin koşulu ancak AKP'nin iktidardan düşmesi olur."

Öte yandan Türkiye'de muhafazakâr sağın iktidar alternatifinin yine güçlü bir muhafazakâr sağ parti olabilmesinin koşulunu çok katı ideolojik bir çizginin değil daha pragmatik bir çizginin takip edilerek merkez sağa eklemlenmek olarak gösteren Tosun, YRP'nin takip ettiği sert kimlikle böyle bir çerçeveye girme durumunun şu anda olmadığını söylüyor.