Af Örgütü: İran'da kadınlara baskı arttı, uluslararası toplum ayağa kalkmalı

Kısa Dalga - Uluslararası Af Örgütü, İran’daki kadın hakları savunucularına yönelik baskıların arttığını açıkladı.

Yetkililer, 'Jin-Jiyan-Azadi (Kadın-Yaşam-Özgürlük) sloganıyla eşitlik talebinde bulunan ve zorunlu başörtüsüne karşı çıkan kadınlara yönelik sistematik saldırıların arttığını söyledi.

Af Örgütü'nün yazılı açıklamasına göre İran yetkilileri, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'nden bu yana en az beş kadın hakları aktivistini keyfi olarak tutukladı.

Bunlar, kadın hakları aktivistlerinin ve gazetecilerin sorguya çağrılmasını, kadın şarkıcıların zorunlu başörtüsü olmadan sahne aldıkları için tutuklanmalarını ve sosyal medya hesaplarının kapatılmasını da içeren yoğun bir baskının ortasında gerçekleşti.

Kırbaç cezası

Dünya Kadınlar Günü öncesinde yetkililer, İran'ın ayrımcı zorunlu örtünme yasalarına karşı bir protesto şarkısı seslendirdiği için bir erkek şarkıcıyı 74 kez kırbaçlamış ve Şubat 2025'te bir kadın hakları aktivistini ölüm cezasına mahkûm etmişti.

Uluslararası Af Örgütü Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölge Direktör Yardımcısı Diana Eltahawy, konuyla ilgili açıklamasında şunları kaydetti:

“2022'deki Kadın, Yaşam, Özgürlük protestolarının ardından İran yetkilileri, haklarını talep eden kadınların ve kız çocukların yaygın meydan okumasını, siyasi ve güvenlik kurumlarına yönelik varoluşsal bir tehdit olarak görüyor. Kadın ve kız çocuklarına yönelik sistematik ayrımcılık ve şiddeti ele almak yerine, İran'ın kadın hakları hareketini bastırmaya çalışıyorlar.

'Uluslararası toplum ayağa kalkmalı'

BM İnsan Hakları Konseyi'nin yarın İran'daki insan hakları durumuna ilişkin bulguları sunacağı önemli oturum öncesinde ve Konsey'in İran Özel Raportörü ile BM İran Hakkında Gerçeği Araştırma Misyonu'nun görev sürelerinin uzatılmasına ilişkin devam eden müzakereler bağlamında, uluslararası toplum cezasızlığa karşı ve ülkedeki kadın ve kız çocukların hakları için ayağa kalkmalıdır.

Devletler, İran yetkililerine kadın hakları aktivistlerini taciz etmeyi bırakmaları ve keyfi olarak gözaltına alınanları derhal serbest bırakmaları için baskı yapmak üzere ellerindeki kozları kullanmalıdır. Ayrıca zorunlu örtünme uygulaması da dâhil olmak üzere, kadınlara ve kız çocuklara yönelik yaygın ve sistematik insan hakları ihlalleri gerçekleştirdiğinden makul ölçüde şüphelenilen yetkilileri sorumlu tutmak için yasal yolları takip etmelidir.”

Öne çıkan keyfi uygulamalar sıralandı

Kadın hakları savunucularının serbest bırakılması ve zorunlu örtünme uygulamasının sonlandırılmasını isteyen Af Örgütü, son dönemde öne çıkan keyfi cezalandırmaları şöyle sıraladı:

* Kürdistan eyaletinde 4 kadın aktivist (Leila Pashaei, Baran Saedi, Sohaila Motaei, Souma Mohammadrezaei), 8 Mart etkinliklerine katıldıkları için tutuklandı. Şu an avukatsız sorgulanıyorlar.

* Yazar Nina Golestani, 11 Mart’ta evine yapılan baskınla tutuklandı, sonra kefaletle serbest bırakıldı.

* Şarkıcı Mehdi Yarrahi, protesto şarkısı söylediği için 74 kırbaç cezası aldı.

* Şarkıcı Hiwa Seyfizade, canlı performans sırasında tutuklandı.

* Şarkıcı Parastoo Ahmadi, açık kıyafetle sahneye çıktığı video yayılınca gözaltına alındı.

* Bazı kadın gazeteciler, başörtüsüz etkinliğe katıldıkları için hakkında dava açıldı.

* Kadın hakları aktivisti Sharifeh Mohammadi, 'devlete karşı isyan' suçlamasıyla ikinci kez ölüm cezası aldı.

BM'ye göre uygulamalar zulme döndü

İran’da başörtüsü zorunluluğu, yedi yaşındaki kızlara kadar uygulanıyor. Bu yasa ifade özgürlüğü, inanç özgürlüğü, mahremiyet ve eşitlik gibi temel hakları ihlal ediyor.

Birleşmiş Milletler’in raporlarına göre, İran’daki bu uygulamalar 'sistematik baskı ve zulüm' haline döndü.