1 yılda 10 medya kuruluşunun 259 haberine erişim engeli

Kısa Dalga - İfade Özgürlüğü Derneği’nin verilerine göre, Eylül 2023-2024 döneminde 10 medya kuruluşunun haberlerine 10’dan fazla kez erişim engeli getirildi:

• BirGün - 54
• Cumhuriyet - 37
• Halk TV - 28
• Gazete Duvar – 27
• Artı Gerçek - 25
• Diken – 22
• Sözcü - 22
• Yeniçağ – 17
• Evrensel – 16
• Oda TV - 11

Dernek, geçen yılın sonu itibarıyla 9. madde kapsamında erişime engellenen toplam 43 bin 769 haber adresi ve silinen veya kaldırılan 38 bin 145 haber adresi raporlamıştı. Bu kararların bir kısmı, EngelliWeb X hesabından paylaşılıyor.

Journo, bu hesaptan paylaşılan 424 haberin başlıklarını, yayıncılarını, kararı veren kurumları ve kararların gerekçelerini listeledi.

En çok engellenen konular

Habere göre, erişim engellemesi getirilen haberlerde en çok rastlanan konular şöyle sıralanıyor:

• Yargıda rüşvet, kamu ihalelerinde usulsüzlük, zimmete para geçirme, rüşvet karşılığı iş takibi gibi iddialar
• Siyasi partilere ve siyasîlere yönelik suçlamalar, usulsüzlük iddiaları ve etik dışı davranışlar
• Çocuk istismarı, cinsel saldırı, taciz ve tecavüz gibi suçları içeren haberler
• Erişim engeli ve sansür uygulamaları
• Tarikat ve cemaatlerin karıştığı skandallar ile bu yapıların devlet kurumlarındaki kadrolaşma iddiaları
• Ayrıca dolandırıcılık, usulsüz atama ve görevden almalar, terörle mücadele, örgütlü suçlar, erişim engellemeleri, mülteciler ve ekonomik sorunlar gibi konular da erişim engellemelerine hedef olan haberlerin konuları arasında.

Gerekçeler ne?

Bu dönemdeki haberlerin yüzde 88’ine “kişilik hakları” gerekçesiyle erişim engeli getirildi.

6 adet kararda “unutulma hakkı” gerekçesi var. Engellenen haberlerde çeşitli siyasetçilerin yanı sıra suç örgütü liderlerinin ismi sıkça geçiyor.

Kimler karar verdi?

Bu haberlere yönelik en çok erişim engeli kararı veren kurum, 19’ar kararla İstanbul 4. ve 5. sulh ceza hakimlikleri. Büyükşehirler dışında, Sakarya’daki Akyazı Sulh Ceza Hâkimliği 10 adet erişim engellemesi kararıyla dikkat çekiyor.

Erişim Sağlayıcıları Birliği ise daha önce hakkında engelleme kararı alınan haberlerle aynı içeriklerin yayımlandığı gerekçesiyle 27 haberi engelledi. Kişilik haklarının ardından engelleme kararlarında en sık başvurulan gerekçe bu oldu.

Yasada yok uygulamada var

Haberlerin büyük çoğunluğunda 5651 sayılı yasanın 9. Maddesine dayanarak engellendi. İfade Özgürlüğü Derneği, “kişilik hakları ihlalleriyle” ilgili bu maddenin, geçen yıl Anayasa Mahkemesi’nin verdiği kararın ardından, 10 Ekim itibarıyla resmen yürürlükten kaldırıldığını açıklamıştı. Derneğin 9 Ekim tarihli bildirisinden bir bölüm şöyle:

“5651 sayılı Yasanın 9. maddesi, Şubat 2014 değişikliklerinden itibaren kişilik haklarının korunması amacıyla sulh ceza hâkimlikleri aracılığıyla binlerce haber ve sosyal medya içeriğinin erişime engellenmesi ve 2020 sonrasında da yayından çıkarılması için kullanıldı. Bu süreçte, Derneğimizin EngelliWeb verilerine göre toplam 35.023 haber erişime engellenmiş, 29.253 içerik yayından kaldırılmış ya da silinmiştir.

“Özellikle, iptal edilmiş yasa hükmünden en çok faydalananlar arasında üst düzey kamu görevlileri, hükûmete yakın kuruluşlar ve iş insanları yer aldı. Kişilik haklarının ihlali iddiasıyla verilen kararların önemli bir kısmı, Cumhurbaşkanı Erdoğan, oğlu Bilal Erdoğan, damadı Berat Albayrak, Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu ve bazı hükûmete yakın iş insanları tarafından yapılan başvurular üzerine verilmiştir.

“Ayrıca, kamu kurumları ve hükûmete yakın vakıflar tarafından da bu maddenin sıklıkla kullanıldığı İfade Özgürlüğü Derneği tarafından 2018’den bu yana yayınlanan yıllık EngelliWeb raporlarında gözlemlenmiştir. Bu kişiler ve kurumlar, incinen itibar, onur ve haysiyetlerinin korunması iddiasıyla binlerce haberin erişime engellenmesini ve yayından kaldırılmasını talep etmiş, sulh ceza hâkimlikleri ise bu talepleri büyük oranda karbon kopya kararlarla ve genel geçer ifadelerle kabul etmiştir.

“Daha da vahimi, 2017’den bu yana sulh ceza hâkimliklerinin, Anayasa Mahkemesi’nin bağlayıcı kararlarını göz ardı ederek, kişilik hakları gerekçesiyle içeriklerin engellenmesi veya yayından çıkarılması konusunda keyfi kararlar vermeye devam ettiği de EngelliWeb raporlarında detaylı şekilde belgelenmiştir. Bu vahim durum, Anayasa Mahkemesi’nin Ekim 2021 içinde yapısal sorunlar tespit ettiği Keskin Kalem Yayıncılık ve Ticaret A.Ş. kararına rağmen değişmemiş ve aynen devam etmiştir.

“Anayasa Mahkemesi’nin yasa hükmünü 11.10.2023 tarihinde iptal etmesi ve kararının Resmi Gazete’de 10.01.2024 tarihinde yayımlanmasından sonra da sulh ceza hâkimlikleri iptal edilen hükme istinaden karar vermeye devam etmiştir. İptal edilen hükümle ilgili Anayasa Mahkemesi kararı ise yarın [10 Ekim 2024] yürürlüğe giriyor ve artık sulh ceza hâkimlikleri 5651 sayılı Yasanın olmayan 9. maddesine istinaden erişim engelleme veya haber ve içeriklerin yayından çıkarılmasına karar veremeyecek.

“Ancak yasal dayanak ortadan kalkmasına rağmen, Midyat Sulh Ceza Hakimliği, Diken’in “AKP’li belediyede vurgun” haberine 18 Ekim’de erişimi engelledi. Diken’in, bu konuda İfade Özgürlüğü Derneği kurucularından Prof. Dr. Yaman Akdeniz‘in açıklamalarına yer veren “Mahkemeden ‘yasaya aykırı’ karar” başlıklı haberi de 18 Kasım’da engellendi.”