Can Atalay krizi AİHM'e taşındı

Türkiye İşçi Partisi (TİP) Hatay milletvekili Can Atalay'ın milletvekilliğinin düşürülmesi sürecinin yok hükmünde olduğunu kabul eden Anayasa Mahkemesi (AYM) kararının TBMM Genel Kurulu'nda okutulması, iktidar partisi AKP tarafından engellendi. Bu nedenle Can Atalay, yeniden milletvekili statüsü kazanamadı.

Atalay için üç başvuru karar bekliyor

Bu aşamada gözler, "Can Atalay’ın tahliyesi için hangi yollar kaldı" sorusunun yanıtına çevrildi. DW Türkçe'nin edindiği bilgiye göre, Can Atalay'ın ikisi AYM'de, birisi AİHM'de olmak üzere üç ayrı başvurusu karar verilmeyi bekliyor.

Can Atalay’ın "hükümeti devirmeye teşebbüse yardım etme" suçundan 18 yıl hapis cezası aldığı Gezi davasının esasına ilişkin Anayasa Mahkemesi'ne yapılan bireysel başvurusu bulunuyor. Anayasa Mahkemesi, eski Başkan Zühtü Arslan döneminde bu başvuruyu bölümler önünde incelemeye aldı. Bu konuda Adalet Bakanlığı'nın görüşü alındı. Ancak yeni Başkan Kadir Özkaya döneminde Atalay'ın başvurusu henüz bölüm gündemine alınmadı. Benzer şekilde aynı davada ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan iş insanı Osman Kavala'nın başvurusu da "bölümler önünde" incelemede. Usulü işlerler tamamlandıktan sonra Gezi davası, AYM tarafından esastan görüşülecek.

AYM'nin bu davada vereceği olası ihlâl kararı, cezaevinde olan 5 Gezi sanığının tahliyesinin önünü açacak. Osman Kavala, Can Atalay, Mine Özerden, Çiğdem Mater Utku ve Tayfun Kahraman halen cezaevinde bulunuyor.

Yargıtay'ın ikinci uymama kararı da AYM'de bekliyor

Can Atalay'ın Anayasa Mahkemesi'nde yapılmış bir bireysel başvuru dosyası da bulunuyor. Bu başvuru Yargıtay 3. Ceza Dairesi'nin AYM'nin verdiği ikinci hak ihlâli kararına uymaması üzerine yapıldı. Bölümler önünde incelemede olan başvurunun yeni Adli Yıl'da gündeme alınacağı belirtiliyor. AYM'nin, bu başvuruya ilişkin de yeni bir ihlâl kararına imza atması bekleniyor.

Atalay AİHM'e de başvurmuş

Öte yandan Can Atalay'ın, Yargıtay 3. Ceza Dairesi'nin AYM'nin ilk ihlâli kararını uygulamaması üzerine avukatları aracılığıyla AİHM'e başvuruda bulunduğu da öğrenildi. Kamuoyuna açıklanmayan bu başvuruya ilişkin AİHM'deki süreç devam ediyor. AİHM'in bu konuda Türkiye'den savunma istediği belirtildi.

Can Atalay’ın avukatı Deniz Özen, Atalay'a ilişkin AYM kararlarının hukuki değil siyasi nedenlerle uygulanmadığını belirterek, "Anayasa askıya alındı. Bugün yeni bir mahkeme kararı daha alınsa bunu da uygulamayacaklar" dedi.

Can Atalay krizinin kronolojisi

25 Nisan 2022: İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, Can Atalay'ı Gezi davasında hükümeti devirmeye teşebbüse yardım suçundan 18 yıl hapis cezasına çarptırdı ve tutuklanmasına karar verdi.

14 Mayıs 2023: Can Atalay, 14 Mayıs seçimlerinde TİP Hatay milletvekili olarak seçildi ve mazbatasını avukatları aracılığıyla aldı.

17 Temmuz 2023: Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Atalay'ın yasama dokunulmazlığı bulunduğu gerekçesiyle yargılamada durma kararı verilmesi talebini reddetti.

20 Temmuz 2023: Can Atalay'ın avukatları, AYM'ye bireysel başvuruda bulundu.

27 Eylül 2023: Anayasa Mahkemesi, Can Atalay'ın başvurusunu 5 Ekim'de görüşeceğini açıkladı.

28 Eylül 2023: Yargıtay 3. Ceza Dairesi, bir gün sonra Atalay'ın aralarında bulunduğu 5 sanığın cezalarını onadı.

5 Ekim 2023: AYM İkinci Bölüm, 5 Ekim'de dosyanın Genel Kurul'a sevkine karar verdi.

12 Ekim 2023: AYM Genel Kurulu sırasında bir üye, "Dosyaya hazırlanamadım" diyerek süre istedi. Bunun üzerine Genel Kurul, görüşmeyi erteledi.

25 Ekim 2023: Anayasa Mahkemesi, Atalay’ın "seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı" ile "kişi hürriyeti ve güvenliği" hakkının ihlâlin edildiğine oy çokluğuyla karar verdi. Mahkeme, ihlâlin giderilmesi için kararın özellikle İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi'ne gönderilmesine hükmetti. Kararında yapılacakları tek tek anlatan AYM, yeniden yargılama işlemlerine başlanmasını, infazın durdurulması ve Atalay'ın tahliye edilmesi ve yargılamada durma kararı verilmesini yerel mahkemeden istedi.

30 Ekim 2023: İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, ihlâlin Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin kararından kaynaklandığını savunarak, dosyayı Ankara'ya gönderdi.

8 Kasım 2023: Yargıtay 3. Ceza Dairesi, AYM'nin kararını uygulamadı ve kararı veren AYM üyeleri hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulundu.

21 Aralık 2023: Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, Atalay kararının uygulanmaması üzerine ikinci kez hak ihlâli kararı verdi ve kararı bir kez daha İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi'ne gönderdi.

27 Aralık 2023: İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, kararı Yargıtay'a gönderdi.

3 Ocak 2024: Yargıtay 3. Ceza Dairesi, ikinci kez AYM'nin kararına uymadı.

30 Ocak 2024: TBMM Genel Kurulu'nda Yargıtay’ın kararı okunarak, Can Atalay’ın milletvekilliği düşürüldü.

22 Şubat 2024: Anayasa Mahkemesi, Can Atalay'ın milletvekilliğinin düşürülmesi sürecinin yok hükmünde olduğunu değerlendiren bir karara imza attı. Bu kararın gerekçesi 1 Ağustos 2024'te açıklandı.