Kurdish Monitoring: 2024'te Kürt diline yönelik en az 109 hak ihlali yaşandı

Kısa Dalga - Kurdish Monitoring (Kürt Dil Haklarını İzleme ve Raporlama Platformu), 2024 yılında Türkiye’de Kürt dili ve kültürüne yönelik ihlalleri belgeleyen kapsamlı bir rapor yayımladı. Raporda, kamusal alan, kültür-sanat, medya ve hapishanelerde yaşanan toplam 109 ihlal vakası detaylandırıldı.

Rapora göre, en fazla ihlal kamusal alanda gerçekleşti ve toplam 53 vaka kaydedildi. TBMM’de Kürtçe konuşma yasakları, bazı belediyelerde Kürtçe tabelaların kaldırılması ve düğünlerde Kürtçe müzik ile halayın yasaklanması gibi örnekler tespit edildi. Ayrıca eğitim ve sağlık alanlarında Kürtçe konuşan bireylere yönelik ayrımcılık vakaları da raporlandı. Özellikle hastanelerde, Kürtçe konuşan hastaların tercüman taleplerinin reddedildiği belirtildi.

Kültür ve sanat: Yaygın kısıtlama ve sansür

Raporda kültür ve sanat alanında 27 ihlal tespit edildi. Kürtçe tiyatro oyunları ve konserler valilikler tarafından keyfi gerekçelerle iptal edildi. Özellikle “Qral ü Travîs” adlı tiyatro oyununun dört şehirde yasaklanması ve sanatçılar Helim Arslan ile Azad Bedran’ın gözaltına alınması dikkat çekti. Kürtçe içeriklere yönelik kısıtlamalar sosyal medyaya da yansıdı; sanatçı Rotinda’nın sosyal medya hesapları kapatıldı. Bunun yanı sıra, Kürt müzisyenler konser organizasyonlarından sistematik olarak dışlanarak ekonomik zorluklarla karşı karşıya bırakıldı.

Hapishanelerde çok sayıda hak ihlali

Raporda hapishanelerde Kürtçe kullanımına yönelik baskıların devam ettiği belirtilerek 18 ihlal vakasına yer verildi. Kürtçe konuşan mahkûmların aileleriyle anadillerinde iletişim kurmalarının engellendiği, Kürtçe şarkı söyleyenlerin hücre cezasına çarptırıldığı ve Kürtçe kitaplara el konulduğu bildirildi. Ayrıca, mahkûmların Kürtçe iletişim kurabilmek için tercüman parası ödemek zorunda bırakıldığı aktarıldı. Cezaevlerinde Kürtçe gazete ve dergilerin mahkûmlara ulaştırılmadığı, Kürtçe mektupların sansürlendiği veya gönderilmediği de raporda yer aldı.

Medya: Basın özgürlüğü ve dijital sansür

Medya alanında 11 ihlal tespit edildi. Kürtçe yayın yapan gazete ve ajanslara erişim engelleri getirilirken, Xwebûn Gazetesi, JinNews ve Mezopotamya Ajansı gibi yayın organlarının hedef alındığı kaydedildi. Bunun yanı sıra, 120 Kürtçe veya Kürtlerle ilgili kitap, dergi ve gazetenin yasaklandığı belirtildi. Raporda, Kürtçe içerik üreten sosyal medya hesaplarının sık sık sansüre maruz kaldığı ve erişime engellendiği ifade edildi.

Kurdish Monitoring hakkında

Kurdish Monitoring (Kürt Dil Haklarını İzleme ve Raporlama Platformu), Türkiye’de Kürt dili ve kültürüne yönelik hak ihlallerini belgeleyen bağımsız bir izleme ve raporlama platformudur. 2025 yılında kurulan Kurdish Monitoring, Kürtçeye yönelik hak ihlallerini görünür kılmayı ve uluslararası kamuoyunu bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Platform, Türkiye’de Kürtçeye yönelik ihlalleri düzenli olarak raporlayarak kamuoyuna duyurmayı hedeflemektedir.