Döviz de faiz de dikiş tutmadı; yeni önlemler geldi

Kısa Dalga - Haftanın ekonomik gelişmelerini öğrenmek ve gelecek için sağlıklı öngörüler yapabilmeniz için İbrahim Ekinci'nin hazırladığı haftalık ekonomi bülteni Marjinal Fayda'da ekonomideki genel manzara, piyasalardaki gelişmeler, dünyadan ve şirketlerden haberler var.

GENEL DURUM

MB’nin faiz freni tutmamış gözüküyor. Bilindiği gibi 19 Mart operasyonları sonrası piyasalarda başlayan derin çöküş sonrası kur hareketlenmiş, MB önce rezerv satışıyla, arkasından örtük faiz artırımı ile, son olarak da politika faizi artırımı ile müdahale etmişti. Ancak dövize talep durmamış gözüküyor. Yabancılardan dönüş işareti yok. Özellikle tahvilde çıkış devam ediyor. Bir önceki Ekonomi Bülteni’nde ilave sıkılaştırma gelebileceğine dikkat çekmiştik. Geldi. MB, bir dizi yeni önlem açıkladı. Döviz talebinin durmamasının MB’yi yeni tedbirlere zorladığına dikkat çeken Prof. Dr. Hakan Kara, “TCMB’nin aldığı son tedbirlerin 2021-23 dönemi ile benzerliği/farkı? O dönemde “makroihtiyati” kararlar, siyasi saikle düşürülen faizin kuru patlatmaması için alındı. Bu defa sorun faiz olmasa da önlemler yine siyasi gelişmelerin ekonomiye verdiği tahribatı sınırlamaya yönelik” dedi. Kavcıoğlu – Nebati devrine geri mi dönülüyor sorusunu gündeme getiren yeni makroihtiyati önlemler şöyle:

• Temmuz sonuna kadar, 25%'e düşürülmüş olan ihracat bedeli tekrar 35%'e yükseltildi. (MB, ihracatçıdan daha fazla döviz alacak ve bu yolla rezerv artıracak)
• İhracatçıya sağlanan döviz dönüşüm bedeli desteği 2%'den 3%'e çıkarıldı. (İhracatçının düşük kurdan zararını sınırlamayı amaçlıyor.)
• Yabancı para mevduat ve repo işlemlerine zorunlu karşılık oranları tüm vadelerde 200 baz puan artırıldı. (Dövize yönelişi sınırlamayı amaçlıyor.)
• Tüzel TL mevduat payı 60% altında olan bankalara aylık 0.3 puan büyüme hedefi olacak,

TL mevduat Zorunlu Karşılık neması da artırıldı. (Bu önlem de TL mevduatı, TL’yi desteklemeyi amaçlıyor.)

Bu önlemler kan kaybını durdurur mu? Zor görünüyor. Bir kere zafiyet açık edilmiş oldu. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu da bu görüşte: “Tren kaçtı! Yabancı paralara yöneliş TL-döviz arasındaki küçük cazibe farklarından değil, siyasi belirsizlikten kaynaklanıyor. O nedenle böyle teknik önlemler sonuç vermez. Siyasi tutuklular serbest kalmadan, seçime gidilmeden piyasalar durulmaz” diyor. Ekonomist Uğur Gürses önlemlerin tersi sonuç verebileceğine dikkat çekmiş: “Dövize gitmeyin, maliyetlendiriyorum mesajı ile ‘ihracatçılar bana daha fazla döviz getirsin artık, tatlandırıyorum da’ mesajını aynı anda verdiğinizde, kamuoyunda alınan mesaj istediğinizin tersi yönde etkili olur.”

CİBRE: YETTİ ARTIK!

Piyasa uzmanı, ekonomist İris Cibre, 25 Mart haftasında 476 milyon dolarlık tahvil girişine dikkat çekiyor. “İyi de tahvil fiyatları o hafta artmamıştı. Ne oldu? Yabancı tekrar tahvil buy sell repo dediğimiz yan yol carry işlemine başladı. 24'ü tahvil alıp 28'i sattı. Haziranda, 1 sene önce buna izin verilmemesi çağrısını yapmıştım. Yabancı, her Perşembe dolar satıp 3 günlük swap yapıp ardından gece ve Cuma dövizini neredeyse kur farksız geri alıp, 3 günlük faiz alıp kaçıyor. Her hafta 100 milyon $ yapsa, yıllık 7 milyar dolar ediyor. Bedava para! Aynı şekilde, tahvilde de benzer işlem yapıyor. (…) Bu ana politikamız olamaz. Böyle ekonomi programı olmaz. Yetti artık” diye yazdı. Cibre’nin paylaştığı grafik, yabancının 3 günlük vurgununu yansıtıyor.

PİYASALAR

BORSA

BIST 100 endeksi, en düşük 9.058,16 puanı ve en yüksek 9.464,53 puanı gördükten sonra haftayı, önceki hafta kapanışının yüzde 2,81 altında 9.167,58 puandan tamamladı.

Ne olur?

Yabancı alıcı tarafta görünüyor. Borsa’nın bu ara şirket bilançolara göre hareket etmesi bekleniyor. Ancak genel hava coşkulu değil. İyi bilanço kaynkalı yükselişler tutunamıyor.

ALTIN

Kapalıçarşı'da işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 0,37 azalışla 4 bin 40 liraya indi. Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 0,36 düşüşle 27 bin 320 liraya indi. Geçen hafta sonu 6 bin 792 lira olan çeyrek altının satış fiyatı yüzde 0,32 azalarak 6 bin 770 liraya geriledi. Ons altın hafta içinde 3.202 – 3.353 dolar arasında dalgalandı. Haftayı %2.38 düşüşle tamamladı.

Ne olur?

Altın fiyatları, ABD ile Çin arasındaki ticaret tansiyonunun azalması ve ABD’den gelen güçlü istihdam verilerinin ardından baskı altında kalarak haftayı yüzde 2,4'lük kayıpla kapattı. Uzmanlara göre, önümüzdeki hafta altın fiyatlarında yaşanan geri çekilmenin devam etmesi bekleniyor. Analistler, altının talihinin diğer piyasaların talihsizliğine bağlı olduğu yorumunu yapıyor.

DÖVİZ

Bu hafta ABD doları yüzde 0,34 artarak 38,5550 liraya çıktı. Euro ise yüzde 0,36 artışla 43,8730 liraya çıktı.

Ne olur?

İBB yüksek bürokratları ve bazı sanık yakınlarını da kapsayan 2. Dalga operasyon piyasalara etkisini sınırlamak için cumartesi günü yapıldı. Ancak, iktidarın operasyonları sürdüreceği beklentisini kuvvetlendirdi. Arkasından CB Erdoğan’ın “Cumhurbaşkanlığına heveslenen daha birçok CHP’li telef olacak” sözü de operasyonların bitmediğini gösterdi. Bu atmosfer içinde dövizde baskı artıyor. TCMB’nin yüksek oranlı faiz artırımları talebi kesmemiş gözüküyor.

FAİZ

MB’nin açıkladığı TL mevduat bileşik faiz oranlarını verisine göre 3 aylık TL mevduatın faizi 25 Nisan ile biten haftada, %56,58’e (önceki hafta 55,68) geldi. TCMB’nin stopajsız gecelik faizi (TLREF) yüzde 49’a dayanmış durumda. Büyük özel bankalarda mevduat faizi %51’e kadar çıkıyor. Bu gelişmeye bağlı olarak bütün kredi türlerinde de faizlerde artış oldu. İhtiyaç kredisi faizi %73’ü geçti.

Ne olur?

Döviz kurunda baskının devam etmesi faizlerde artış beklentisini destekliyor.

YATIRIM FONLARI

Bu hafta yatırım fonları yüzde 0,31 değer kaybı yaşadı. Emeklilik fonları ise bu hafta yüzde 0,96 değer kaybetti. Kategorilerine göre bakıldığında, yatırım fonları arasında en çok kazandıranlar yüzde 0,88 ile "para piyasası" fonları oldu.

NELER OLDU?

TÜİK BUGÜN ENFLASYON AÇIKLAYACAK, İTO TÜFE NİSANDA %3,21 ARTTI.

İTO’nun açıkladığı İstanbul TÜFE, nisanda %3,21 arttı. İndeks nisanda 2024 yılının aynı ayına göre %47,21 arttı. Yılın ilk dört ayındaki artış ise %16,24 seviyesinde gerçekleşti. Nisanda bir önceki aya göre giyim ve ayakkabı harcamaları %13,59, konut harcamaları %6,66, haberleşme harcamaları %5,22, ulaştırma harcamaları %3,93 artarken eğitim harcamaları değişmedi. TÜİK verisi bugün açıklanacak.

TCMB NET DÖVİZ POZİSYONU 7,6 MİLYAR DOLARA İNDİ

Bir başka sorun ise TCMB'nin döviz pozisyonunda yaşanan erime. 19 Mart'tan bu yana yaklaşık 51,3 milyar USD bozulan swap hariç net döviz pozisyonunda altının fiyat etkisi çıkartıldığındaki düşüş 56,6 milyar USD'yi buluyor. 28 Nisan bilançosunda yaşanan düşüş 3,5 milyar USD; net pozisyon ise 7,6 milyar USD seviyesinde. Kur tarafındaki oynaklığın giderilmesi için rezervler aktif olarak kullanılıyor.

DOLARİZASYON 6 YILIN EN HIZLI ARTIŞINI GÖRDÜ

Küreselde artan belirsizlik ve içerideki siyasi gerginlikler, dolarizasyonda yeniden artış eğilimine yol açtı. TCMB verilerine göre, 2024 sonunda 163,3 milyar dolar seviyesinde bulunan yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatı, izleyen 16 haftada 32,3 milyar dolar artarak 195,6 milyar dolara yükseldi. Bu rakamın yarısından fazlasını oluşturan 16,8 milyar dolarlık artışın, İBB operasyonlarının başladığı 19 Mart’ı izleyen 5 haftada gerçekleşmesi dikkat çekti. (EKONOMİ)

S&P, TÜRKİYE'NİN KREDİ NOTUNU DEĞİŞTİRMEDİ

Geçen yıl iki kez not artıran S&P, son değerlendirmesinde Türkiye'nin uzun vadeli kredi notunu 'BB-' seviyesinde tutarken not görünümünü de "durağan" olarak teyit etti. Notun, son dönemde döviz kuru oynaklığındaki artışa ve rezervlerdeki azalmaya rağmen, Türkiye'deki yetkililerin enflasyonu düşürme ve dolarizasyonu azaltma politikalarını sürdürdükleri yönündeki görüşlerini yansıttığı belirtildi. Mart ayında muhalefet liderlerinin tutuklanmasına karşı yapılan son protestoların, yatırımcı ve hanehalkı güveninin yanı sıra döviz istikrarı ve büyüme açısından uzun vadeli bir engel teşkil edebileceği ifade edildi.

BIST 100, 40 GÜNDE 1,35 TRİLYON TL ERİDİ

Hisse piyasası, küresel risk iştahının azalması ve 19 Mart’ta yaşanan siyasi gerginlikler sonrası hızlanan satışların etkisiyle ilk dört ayın bilançosuna büyük bir kayıp yazdı. Borsa İstanbul’da en büyük kayıp yabancının en fazla işlem yaptığı bankacılık hisselerinde yaşanırken, yatırımcı sayısında da kayda değer azalış dikkat çekti. BIST 100 şirketlerinin piyasa değeri, sert iniş eğiliminin yaşandığı 19 Mart-30 Nisan arasında 1 trilyon 346 milyar TL düşüşle 8 trilyon 299,6 milyar liraya indi. Yılın başından bu yana oluşan kayıp ise 255 milyar 361 milyon lira düzeyinde gerçekleşti. (EKONOMİ)

MEVDUATTA YÜZDE 15 STOPAJ UYGULAMASI 31 TEMMUZ’A KADAR DEVAM EDECEK

Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67’nci maddesi kapsamında 1 Şubat 2025’te belirlenen tevkifat oranlarının 31 Temmuz 2025’e kadar uygulanması kararlaştırıldı. Buna göre 6 aya kadar olan vadeli mevduatlarda stopaj oranı yüzde 15, 1 yıla kadar olan vadeli mevduatlarda yüzde 12 olarak uygulanacak. Vadesi 1 yıldan uzun vadelerde ise stopaj yüzde 10 olacak.

YABANCI PAYI SERT DÜŞTÜ

Teşvik belgeli yatımlar 2024 yılının aynı ayına göre yaklaşık yüzde 4,8’e karşılık gelen 4,1 milyar liralık artışla 89 milyar 531 milyon liraya yükseldi. Bu kapsamda yerli sermayenin yaptığı yatırım yüzde 19,5’lik artışla 83 milyar 262 milyon liraya çıktı. Buna karşılık yabancı sermayeli şirketlerin yaptığı yatırımlar ise büyük oranda geriledi. Şubat’ta yabancı sermayeli yatırım yüzde 60,2 azalarak 15 milyar 766 milyon liradan, 6 milyar 268 milyon liraya indi.

TAHVİL, ENFLASYON FİYATLIYOR

19 Mart sonrası enflasyon beklentilerindeki bozulmayla 8,6 milyar doların üzerinde satış yiyen DİBS’te 10 yıllık gösterge tahvilin faizi yüzde %34,475’te. 5 yıllık gösterge tahvil faizi de %39,84, 2 yıl vadeli gösterge tahvilin faizi de %46,89 seviyesinde. Yılsonu enflasyonun TCMB’nin tahmin aralığında kalma olasılığının ortadan kalktığına işaret eden uzmanlar, 22 Mayıs’ta açıklanacak enflasyon raporunda tahminlerin güncellenmesinin beklendiğini dile getiriyor.

EKONOMİ GÜVEN ENDEKSİ %4,2 AZALDI

TÜİK, ekonomik güven endeksinin nisan ayı sonuçlarını açıkladı. Endeks martta 100,8 iken, nisanda yüzde 4,2 azalarak 96,6 oldu. Tüketici güven endeksi, nisanda aylık bazda yüzde 2,3 azalışla 83,9’a geriledi. Aynı dönemde reel kesim güven endeksi, yüzde 2,3 azalarak 100,8 olarak kayıtlara geçti. Hizmet sektörü güven endeksi ise yüzde 4,3 düşüşle 109,5 oldu. Perakende ticaret sektörü güven endeksi, yüzde 2,5 azalarak 110,6, inşaat sektörü güven endeksi ise yüzde 4,2 düşüşle 85,1 değerini aldı.

EKONOMİDE YAVAŞLAMA BELİRGİN

GSYİH ile ilişkili olan çeşitli serilerin birleştirilmesiyle oluşturulan bileşik öncü göstergeler endeksi (MBÖNCÜ-SÜE) değeri Eylül 2024’ten sonra hareketlenerek Aralık 2024 itibariyle 100,60 değerini almış, iktisadi faaliyetin uzun dönem eğiliminin üzerine çıkmış, pozitif bölgeye gelmişti. Ancak, 2025 ilk çeyreğin 3 ayında da yeniden uzun dönem eğiliminin altına geldi ve Mart 2025 itibariyle 99,43 değerini aldı. Genel tabloya göre nisan – mayıs itibariyle de daha da düşmüş olması muhtemeldir. (EKONOMİ)

PMI, 13 AYDIR DARALMA GÖSTERİYOR

İSO İmalat PMI, Nisan’da da 50 eşik değerinin altında kalarak 47,3 seviyesinde sabit kaldı ve sektördeki daralma 13. aya taşındı. Üretim ve yeni siparişlerdeki düşüş hız kesse de talep koşulları zayıf kalmaya devam etti; buna bağlı olarak firmalar istihdam ve satın alma faaliyetlerini azalttı. Stok seviyeleri gerilerken, düşük girdi talebi tedarikçi teslimatlarını hızlandırarak Aralık 2022’den bu yana en güçlü iyileşmeye yol açtı. Öte yandan, TL’deki değer kaybı ve artan hammadde maliyetleri girdi enflasyonunu son 1 yılın, nihai ürün fiyatlarını ise son 7 ayın en yüksek seviyesine taşıdı.

TEKSTİL SEKTÖRÜ BÜYÜK SIKINTIDA

İSO PMI verisinin sektörel kırılımları tekstil sektöründeki zor vaziyeti de yansıtıyor. Bu sektör PMI’ı 2024 Ağustostan beri en kötümser seviyeye geriledi. Nisan itibariyle 41 değerinde. Genel tabloda gıda üretimi hariç tüm sektörler (50 değerinin altında ve) kötümser seviyede. Kimyasal ve Gıda hariç tamamı istihdam yavaşlatıyor/azaltıyor üretimde belirgin düşüş olduğu kaydediliyor.

NİSAN İHRACATI 21, DIŞ TİCARET AÇIĞI 12 MİLYAR DOLAR

Türkiye’nin nisan ayı ihracatı yüzde 8,5 artışla 20,9 milyar dolar, ithalatı yüzde 12, artışla 33 milyar dolar oldu. Nisan ayındaki ihracat artışına rağmen dış ticaret açığı 12 milyar dolara yükseldi. Yılın dört aylık periyodunda ise açık 34,5 milyar dolar seviyesine yükseldi.

İHRACAT TALEP ENDEKSİ MARTTA GERİLEDİ

TİM İhracat Talep Endeksi, martta aylık bazda %1,3 azalışla 99’a geriledi. Endeks yıllık bazda ise %1,6 arttı. Mart ayında 99 olan endeks uzun dönem ortalamasının altında kaldı. Uzun ve kısa vadeli sosyal, ekonomik ve politik göstergelerden yararlanarak oluşturulan ve ihracat pazarlarının risklere karşı direncini ölçen “TİM Pazar Dayanıklılık Endeksi” de martta aylık bazda %0,3 azalırken, yıllık bazda %0,2 yükseldi. TİM Pazar Dayanıklılık Endeksi martta 99,9 ile uzun dönem ortalamasının altında kaldı.

İHRACAT DAYANIKLILIK ENDEKSİNDE DÜŞÜŞ

TİM'in yayınladığı sosyal, ekonomik ve politik göstergeler kullanılarak oluşturulan ve ihracat pazarlarının risklere karşı direncini ölçen Pazar Dayanıklılık Endeksi ise, Mart ayında aylık bazda %0,3 azalarak, yıllık bazda ise %0,2 artarak 99,9 seviyesinde gerçekleşti. Raporda uzun vadeli ortalamanın altında gerçekleşen seyrin küresel jeopolitik risklerdeki artış ve ihracat talep endeksindeki negatif seyir sebepli olduğu dile getirildi. Ülkeler için Pazar Dayanıklılık Endeksine baktığımızda ise Çin için bu oran %0,7 olarak gerçekleşti. Pozitif tarafta ise ABD'de %3,8 ve Almanya'da %3,9 artış yaşandı. (BFRC)

TAPUYA %200’E VARAN ZAM

Sözcü Gazetesi'nde yer alan habere göre tapu işlemlerinden alınan döner sermaye bedeline yüzde 50 ile yüzde 200 arasında zam yapıldı. Ev, arsa, tarla gibi gayrimenkul satın alanların ödediği döner sermaye bedeli 1 Mayıs itibarıyla 3 bin 549 liradan 5 bin 324 liraya yükseldi. Bu ikinci zamla döner sermaye bedeline gelen yıllık zam yüzde 116 oldu. Cumhurbaşkanlığı tarafından yayımlanan karara göre, yılbaşında yapılan yüzde 44 zamla 822 liradan 1.183 liraya çıkarılan tapu döner sermaye gösterge ücreti 1 Mayıs’tan geçerli olmak üzere 1.774 liraya yükseltildi.

İŞÇİ ÖLÜMLERİNDE 4’ÜNCÜ, SENDİKALAŞMADA 63’ÜNCÜ

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre 2021 sonrası, dünyada 100 bin çalışanda ölümlü kaza sayısı en yüksek 4. ülke Türkiye konumunda. Yine güncel verilere göre Türkiye, sendikalaşma oranında ise 84 ülke arasında 63. sırada yer alıyor. Emeğin milli gelirden aldığı pay ise ILO verilerine göre dünyada ortalama %52,3 iken, Türkiye'de %35,8 ile 193 ülke arasında 167'nci sırada. Verilerin de gösterdiği üzere, Türkiye'de çalışan sınıfın hem aldığı karşılık düşük hem de karşılaştığı sorunların fazla olduğu görülüyor.

KANAL İSTANBUL’DAN DÖNÜŞ YOK

Çevre ve Şehircilik Bakanı Kurum’un önceki gün yaptığı “Kanal İstanbul gündemimizde değil” açıklamasının ardından, bir başka açıklama da Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Uraloğlu’ndan geldi. Gazetecilerin konuya ilişkin sorusunu yanıtlayan Bakan Uraloğlu, “Kanal İstanbul'u kesinlikle yapacağız. Ne zaman yapacağımızı istişare ediyoruz. 15-20 milyar dolarlık bir projeden bahsediyoruz. Doğru zamanda ve finans imkanlarıyla beraber Kanal İstanbul'u yapacağız, vazgeçmiş değiliz” diye konuştu.

MISIR’DA 1 MİLYON TONLUK TARİFE KONTENJANI AÇILDI

Mısırda arz-talep dengesi ve fiyat istikrarının hasat dönemine kadar devam ettirilebilmesi amacıyla yerli üretimin tüketimi karşılamada yetersiz kaldığı miktarın 1 milyon tonluk kısmı için 31 Temmuz’a kadar kullanılmak üzere tarife kontenjanı açıldı. Bu tarihe kadar gümrük vergisi yüzde 0 olarak uygulanacak. Bu tarihten sonra gümrük vergisinin yüzde 130 olarak uygulanmasına devam edilecek. Bir kullanıcı tek seferde en fazla 8 bin ton ithalat gerçekleştirilebilecek ve tekrar ithalat için 7 gün bekleyecek.

ÇADIR SİPARİŞLERİNDE 5,5 KATLIK ARTIŞ

6,2 şiddetindeki depremin ardından afet durumlarında kritik öneme sahip ürünlere talep arttı. Hepsiburada veriline göre, 23-24 Nisan’da deprem çantası, deprem düdüğü, çadır, powerbank ve termos gibi afet durumlarında kritik öneme sahip ürünler en çok arananlar arasında yer aldı. Deprem çantası en çok aranılan ürün olurken, verilere göre çadır siparişleri 5,5 kat arttı, uyku tulumu siparişlerinde ise bir önceki güne göre 2,5 katlık yükseliş görüldü.

OTODA İKİNCİ EL HAREKETLENDİ

Döviz kurundaki artış paralelinde sıfır araçların zamlanması ve geleneksel yaz sezonu hareketliliği, ikinci el otomobile talebi artırdı. Uzun süredir yatay seyreden ikinci el fiyatlarının yükselme eğilimi arifesinde bulunduğunu belirten sektör temsilcileri, bu dönemin otomobil alım için fırsat olabileceğine işaret ediyor. Kaynaklar, sıfır araçta lüks segment büyürken, ikinci elde daha çok 10 yaş üstü ekonomik araçların talep gördüğünü belirtiyor. (EKONOMİ)

KONUT FİYATLARINDA REEL DÜŞÜŞ SÜRÜYOR

Sahibinden.com ve BETAM iş birliğiyle hazırlanan “Sahibinden Kiralık ve Satılık Konut Piyasası Görünümü” raporuna göre konut fiyatlarında yıllık reel fiyat değişimi martta ülke genelinde -8,9, İstanbul’da -9,2, Ankara’da -3,0, İzmir’de ise -5,2 oldu. Satılık konutta ilan yaşı ülke genelinde, İstanbul ve Ankara’da azaldı; İzmir’de arttı. Yıllık bazda reel kira değişimi ise ülke genelinde %0,5 oldu.

KONUT KREDİLERİ DİP SEVİYEDE

Faiz oranlarının yüksek seyretmesi ve kredi büyümesinde uygulanan sınırlama ise, konut kredilerini daha da baskıladı. Bu gelişmelerle konut kredilerinin toplam bireysel krediler içindeki payı yüzde 25’e kadar geriledi. Banka kredisiyle satılan (ipotekli satış) konutların payı da yüzde 40’lardan yüzde 10’a kadar indi. Bu yılın ilk üç aylık döneminde banka kredisiyle satılan konut sayısındaki sınırlı artış ise, istatistik yönteminden kaynaklanıyor. (EKONOMİ)

YABANCININ GAYRİMENKUL ALIMINDA DÜŞÜŞ DEVAM EDİYOR

Yabancıların Türkiye’deki gayrimenkul yatırımlarını yüzölçümü bazında değerlendiren EVA Gayrimenkul Değerleme, 2024 ilk çeyrekte 471 bin 116 metrekare olan yabancıların gayrimenkul edinimlerinin bu yılın aynı döneminde %38 azalarak 291 bin 893 metrekareye indiğini bildirdi. Adet sazında gerileme ise %21 oldu. Yabancıların 2024 ilk çeyrekte 60 bin 600 metrekare olan İstanbul’da gerçekleştirdikleri gayrimenkul alımları ise bu yılın aynı döneminde %54 azalarak 28 bin 71 metrekareye geriledi. İstanbul’daki adet bazında gerileme ise %13 olarak gerçekleşti. (EKONOMİ)

İHRACAT TAŞIMALARINA CAN SUYU SURİYE’DEN GELDİ

Suriye’ye ihracat taşımaları, ilk çeyrekte geçen yıla göre yüzde 60 artarak 65 bin sefere ulaştı. Bu gelişmeyle Suriye, Almanya’yı geçerek karayolunda en fazla ihracat taşıması yapılan ikinci ülke oldu. Suriye etkisiyle Türkiye’den karayoluyla yapılan ihracat sefer sayısı da yüzde 2 artarak 527 bini aştı. Bu ülke hariç tutulduğunda ise ihracat taşımalarında yüzde 2 daralma olduğu dikkat çekiyor. (EKONOMİ)

AK PARTİ’DEN TÜSİAD’A ZİYARET

AK Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Ekonomi İşleri Başkanı Nihat Zeybekci, TÜSİAD’ı ziyaret ederek, Orhan Turan’la görüştü. TÜSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Turan, sosyal medya hesabından ziyaret için teşekkür mesajı yayımladı. TÜSİAD’ın Şubat 2025’te gerçekleşen Genel Kurulu’nda hükümete yapılan eleştirilerin ardından TÜSİAD Başkanı Orhan Turan ve TÜSİAD Yüksek İstişare Konseyi Başkanı Mehmet Ömer Aras, polis eşliğinde savcılığa ifade vermeye götürülmüş, her iki iş insanı da yurt dışı yasağı tedbiriyle serbest bırakılmıştı.

YEME İÇMEDE UÇUK FİYATLAR TURİST KAÇIRIYOR

İTO Başkanı Şekib Avdagiç, ülke turizminin önemli rekabet avantajları arasında sayılan Türk mutfağının, turistler için de pahalı hale geldiğini ve bu durumun üst gelir grubu turistlerin ziyaretini de olumsuz etkilediğini söyledi. 2023 yılına kadar ilk sırada gösterilen “taksi” sorununun, 2024’te yerini açık ara “gastronomi” sorununa bıraktığına işaret eden Avdagiç, “İstanbul, turistler için de artık pahalı bir şehir. Bu sorun, üst segment turistin tercihini de olumsuz etkiliyor. Tax free alışveriş verilerinden de görüyoruz ki, lüks turisti kaçırıyoruz” dedi.

TURİST SAYISI AZALDI, GELİR ARTTI

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, 2025 yılı ilk çeyreği turizm verilerini açıkladı. Bakanlığın verilerine göre ilk çeyrekte ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2,5 azalışla 8,8 milyona düştü. Aynı dönemde turizm geliri yüzde 5,6 artarak 9,5 milyar oldu. Turist başına gecelik harcama 2024’te 92,7 dolarken, 2025’in ilk çeyreğinde 98,9 dolara çıktı. 2017 yılında 31,3 milyar dolar olan yıllık turizm geliri, 2024 sonunda 61,1 milyar dolara çıkmıştı.

İKİNCİ EL ARAÇ SATIŞLARINDA DÜŞÜŞ VAR

VavaCars, ilk çeyrekte 1 milyon 627 bin 399 ikinci el araç satıldığını duyurdu. Satışlar 2024'ün son çeyreğine göre %18, ilk çeyreğine göre %3,4 azaldı. Fiyatlar da reel olarak geriledi. Son 12 ayda tüketici enflasyonu %38, döviz kuru ise %17 artarken ikinci el araç fiyatlarındaki artış %11 oldu. VavaCars'tan Serdıl Gözelekli, “İlerleyen dönemde talebin yeniden artacağını ve satışların geçen yıl olduğu gibi 7 milyonu geçeceğini öngörüyoruz” dedi.

DÜNYA EKONOMİSİ

ABD EKONOMİSİ İLK ÇEYREKTE DARALDI

ABD ekonomisi 2025 yılının ilk çeyreğinde yıllıklandırılmış bazda %0,3 oranında daralarak 2022'nin ilk çeyreğinden bu yana ilk kez küçüldü ve piyasa beklentisi olan %0,3'lük büyümenin de oldukça altında kaldı. Trump yönetiminin yeni tarife kararlarının ardından işletmelerin ve tüketicilerin maliyet artışı endişesiyle ithalata yönelmesi sonucu, ithalat %41,3 oranında arttı. Tüketici harcamaları %1,8 artışla son beş çeyreğin en zayıf performansını sergilerken, federal harcamalar %5,1 oranında gerileyerek 2022'nin ilk çeyreğinden bu yana en sert düşüşünü yaşadı. Öte yandan, sabit yatırımlar %7,8 artışla 2023 ikinci çeyreğinden bu yana en güçlü yükselişi kaydetti. (BFRC)

ABD İSTİHDAM VERİSİ BETLENTİLERİN ÜSTÜNDE GELDİ

ABD’de tarım dışı istihdam 177 bin artış gösterdi. Analistlerin beklentisi istihdamda 133 bin artış olacağı yönündeydi. Tarım dışı istihdam artışı şubat ayı için 117 binden 102 bine, mart ayı için 228 binden 185 bine revize edildi. Ülkede işsizlik oranı %4,2 seviyesinde kaldı. Piyasa beklentisi de işsizlik oranının bir önceki ay gördüğü yüzde 4,2 seviyesinde sabit kalacağı şeklindeydi. Ekonomik aktivitede canlılığı işaret eden veri ABD ekonomisinin durgunluğa gireceği beklentilerini zayıflattı. Veri sonrası faiz indiriminin ötelendiği yorumları yapıldı.

SİLAHLANMA HARCAMALARI 2,7 TRİLYON DOLARA ULAŞTI

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) raporuna göre, 2024’te küresel askeri harcamalar bir önceki yıla göre yüzde 9,4 artarak 2,72 trilyon dolara yükseldi. Raporda özellikle Avrupa ve Orta Doğu'daki hızlı artışa dikkat çekildi. 2024'te en fazla askeri harcama yapan ülkelerin başında, 997 milyar dolarla ABD yer aldı. Bu ülkeyi Çin, Rusya, Almanya ve Hindistan izledi. Rapora göre Türkiye, 2024’te silahlanmaya 25 milyar dolar harcama yaptı. Rakam bir önceki yıla göre %12’lik artışı ifade ediyor.

ÇİN, DÜNYA BUĞDAY PAZARINI SARSIYOR

Bu yıl küresel buğday ticaretinde önemli değişimler yaşanıyor, İthalat- ihracat dengeleri yeniden şekilleniyor, Bunun arkasındaki en önemli faktör ise Çin. Artan yerli üretim, ABD ile yaşanan ticari gerilimler, gıdada kendine kendine yetebilme stratejisi nedeniyle Çin’in ithalatı azalıyor, tüketimini ise istikrarlı bir şekilde devam ediyor. Bu durum küresel buğday ticaretinde domino etkisiyle önemli sonuçlar doğuruyor. (EKONOMİ)

ÇİN'DEN ABD'YE KARŞI BEYAZ LİSTE HAMLESİ

Çin, ABD ile ticaret savaşının etkisini hafifletmeye çalışırken %125 gümrük vergisinden muaf tutulacak ABD yapımı ürünlerin bir listesini (beyaz liste) oluşturuyor. Çin halihazırda belirli ilaçlar, mikroçipler ve uçak motorları da dahil olmak üzere belirli ürünlere gümrük vergisi muafiyeti tanımış durumda ve firmalardan gümrük vergisinden muaf tutulması gereken kritik ürünleri belirlemelerini istiyor. Ancak, 'beyaz liste' olarak adlandırılan bir listenin varlığı daha önce bildirilmemişti. (EKONOMİ)

ABD LİMANLARI VE HAVA TAŞIMACILIĞI VERGİLERDEN ETKİLENİYOR

Ticaret savaşı, konteyner limanı işletmecileri ve hava taşımacılığı yöneticilerinin Çin'den taşınan mallarda keskin düşüşler bildirmesiyle ABD ekonomisinin genelini etkilemeye başladı. Konteyner takip hizmeti Vizion'dan elde edilen en son verilere göre, Çin'den ABD'ye konteyner rezervasyonlarI nisan ortası itibariyle bir yıl öncesine kıyasla %45 daha düştü. LNG endüstrisi ise ABD limanlarına yanaşan Çin yapımı gemilere vergi uygulayarak onları ABD nakliye gemilerini kullanmaya zorlamayı amaçlayan yeni kurallara uyamayacağı konusunda uyardı.

256 KÜBİTLİK YENİ BİLGİSAYAR TANITILDI

Fujitsu ve önde gelen araştırma enstitüsü RIKEN, 256 kübit kapasiteli süperiletken bir kuantum bilgisayarı geliştirdiklerini duyurdu. Yeni kuantum bilgisayar, Fujitsu ve RIKEN’in daha önce geliştirdiği 64 kübitlik modelin üzerine inşa edildi. Kübit sayısının dört katına çıkması, daha büyük moleküllerin analiz edilmesine, hata düzeltme algoritmalarının daha ileri seviyelere taşınmasına ve kuantum hesaplamanın pratik kullanım alanlarının genişletilmesine katkı sağlayacak. Bu ilerleme, kuantum teknolojisinin teorik ve uygulamalı alanlarda daha güçlü hale gelmesi açısından kritik bir gelişme olarak görülüyor. (EKONOMİ)

ÇİN, ALÜMİNYUMDA YENİ DÖNEMİN ROTASINI ÇİZİYOR

ABD Başkanı Donald Trump’ın gümrük tarifeleri politikalarının tetiklediği olası küresel ekonomik yavaşlama Çin alüminyum talebi ve ihracatının karşı karşıya olduğu en büyük risk. Ancak dünyanın en büyük alüminyum rafinerisi, ihracatçısı ve tüketicisi olan Çin, alüminyum endüstrisini teşvik etme planını duyurdu. Plan yeni pazarlar bulmak, mevcut ticaret bağlarını güçlendirmek ve iç pazara daha fazla odaklanmayı kapsıyor.

ÇİN, İHRACATTA HİNDİSTAN'A YÖNELİYOR

ABD'nin gümrük vergilerinden ağır darbe alan bazı Çin merkezli şirketler, Hintli ihracatçılara ulaşarak siparişleri onlar adına doldurmalarını ve Amerikalı müşterilerini ellerinde tutmalarına yardımcı olmalarını istiyor. Hindistan İhracat Örgütleri Federasyonu Genel Müdürü Ajay Sahai, belirli Hint şirketlerinin, Çinli şirketler tarafından mallarının ABD’li müşterilerine tedariği için ulaşıldığını açıkladı.

KAHVE YİNE REKOR PEŞİNDE

Arabica kahve vadeli işlemleri yükseliş ivmesini koruyor. Brezilya’nın 2025/26 kahve mahsulüne ilişkin endişelerin etkisiyle ICE’de fiyatlar pound başına 4.25 dolara çıktı. Son 1 haftada yüzde 15 yükselen fiyatlar şubat ayında 4.40 dolarla tüm zamanların en yüksek seviyesine çıkmıştı. Robusta üretiminin %7,3 oranında artarak rekor seviye olan 24,7 milyon çuvala ulaşması bekleniyor. (EKONOMİ)

LOJİSTİKÇİLERDEN 'KONTEYNER KRİZİ' UYARISI

Çin-ABD rotasında gemi sefer iptalleri hızla artarken, Türk lojistik sektörü temsilcileri, pandemi dönemindekine benzer bir konteyner krizinin kapıda olduğu uyarısında bulundu. Limanlarda konteyner stokları hızla azalırken, sektör temsilcileri Ticaret Bakanlığı ve TİM’e acil önlem alınması konusunda destek çağrısı yaptı. (EKONOMİ)

POTANSİYEL TİCARET ANLAŞMASI MESAJI

ABD Başkanı Donald Trump, Japonya, Güney Kore ve Hindistan ile "potansiyel" ticaret anlaşmaları olduğunu söyledi. Japonya, Güney Kore ve Hindistan ile "potansiyel ticaret anlaşması" olduğunu doğrulayan Trump, öte yandan bu konuda herhangi bir "aceleleri" olmadığını söyledi. Trump, "(Bu konuda) sizden daha az acelem var. Onlar bizi istiyor, bizim onlara ihtiyacımız yok" ifadelerini kullandı.

GANA, 9 ALTIN MADENİ ŞİRKETİYLE ANLAŞTI

Afrika'nın en büyük altın üreticilerinden Gana, ülkedeki altın rezervlerini artırmak amacıyla yürüttüğü altın alım programı kapsamında 9 yeni maden şirketiyle anlaşma imzaladı. Ülkede yeni kurulan GoldBod isimli devlet kurumundan yapılan yazılı açıklamada, altın rezervlerini artırmak ve para birimini istikrara kavuşturmak amacıyla yürütülen altın alım programı kapsamında 9 yeni maden şirketiyle anlaşmaya varıldığı belirtildi. Yeni anlaşmayla dahil edilen 9 şirketin aylık ortalama 200 kilogram altın ürettiği kaydedildi.

ABD UKRAYNA İLE ORTAKLIKTA ANLAŞTI

ABD Hazine Bakanlığı, ABD ile Ukrayna arasında "ekonomik ortaklık" anlaşması imzalandığını duyururken, anlaşmanın bugüne kadarki askeri ve finansal desteği karşılığında ABD'ye Ukrayna'nın doğal kaynaklarına erişim imkânı sağlayacağı belirtildi.

İSPANYA’DA ELEKTRİK KESİNTİSİ OHAL İLAN ETTİRDİ

İspanya hükümeti, ülke genelinde yaşanan büyük çaplı elektrik kesintisi nedeniyle olağanüstü hâl ilan etti. Pazartesi günü İspanya ve Portekiz'i etkileyen elektrik kesintisi ulaşım ve iletişim sistemlerini felç etti. Başkent Madrid başta olmak üzere Murcia, Endülüs ve Extremadura bölgelerine hükümet desteği sağlanacağı açıklandı. Yenilenebilir enerjiye geçiş konusunda öncü olan İspanya'da, bu kesintinin ardından elektrik şebekelerinin artan talebi ve yenilenebilir kaynakların arz oynaklığını yönetme kapasitesine dair endişelerin artması bekleniyor.

ŞİRKETLER

BORUSAN TEDARİK, CEVA’YA SATILDI

Borusan Holding, Borusan Tedarik Zinciri Çözümleri ve Teknoloji Anonim Şirketi'nin, 440 milyon dolar bedelle Fransız CMA CGM Grup iştiraki CEVA Logistics'e satışı için hisse devir sözleşmesi imzaladı. Holdingden KAP’a yapılan açıklamaya göre, Borusan Yatırım'ın yüzde 30,53 ve Borusan Holding'in yüzde 69,47 oranında pay sahibi olduğu Borusan Tedarik'in hisselerinin tamamı CEVA Logistics'e devredildi. Marsilya merkezli şirket, 177 ülkede hizmet veriyor.

HAMDİ ULUKAYA, TRUMP’A PLANLARINI ANLATTI

Chobani’nin Kurucu ve CEO’su Hamdi Ulukaya, ABD Başkanı Donald Trump’ın Beyaz Saray’da düzenlediği özel davet kapsamında küresel şirketlerin CEO’larıyla birlikte ABD’de yaptıkları yatırımları ve geleceğe yönelik vizyonlarını paylaştı. ABD-Türkiye İş Konseyi Başkanı da olan Ulukaya, son dönemde Idaho ve New York’ta başlattığı toplam 1,7 milyar dolarlık yeni tesis yatırımları ve oluşturacağı 1.200 yeni istihdam ile dikkat çekiyor.

GOOGLE, OTONOM ARAÇ PAZARINDA YENİ BİR DÖNEM BAŞLATABİLİR

Alphabet CEO’su Sundar Pichai, şirkete bağlı Waymo’nun gelecekte kişisel kullanım için otonom araç satabileceğinin sinyallerini verdi. Bir gelir duyurusu sırasında Waymo’nun uzun vadeli iş modeliyle ilgili gelen soruları yanıtlayan Pichai, şirketin yalnızca ortaklıklarla değil, bireysel satışlarla da büyüyebileceğini belirtti. Waymo’nun şu anda Miami’de Moove ve Austin’de, yakında ise Atlanta’da Uber ile olan işbirliklerini genişletme planları bulunuyor. Şirket, 2018 yılında otonom Pacifica minivanlarının üretimini başlatmıştı.

STARLİNK’E RAKİP PROJECT KUİPER UYDULARI FIRLATILDI!

Amazon, uzaydan internet erişimi sağlama amacı taşıyan Project Kuiper kapsamında ilk uydularını başarıyla uzaya gönderdi. Bu gelişme, şirketin Elon Musk’ın Starlink hizmetine doğrudan rakip olma yolundaki en somut adımı oldu. Dünya yüzeyinin yaklaşık 450 kilometre yukarısındaki yörüngeye 27 adet Kuiper uydusu yerleştirildi. Amazon’un uzun vadeli hedefi, alçak Dünya yörüngesine toplamda en az 3.200 uydu göndererek, bireylere ve işletmelere yüksek hızlı geniş bant internet hizmeti sunmak.

6 METRELİK DEV ROBOT ZYREX, HEM DÜNYAYI HEM DE UZAYI ŞEKİLLENDİRMEYE GELİYOR

Kaliforniya merkezli bir robotik firması olan RIC Robotics, inşaat sektöründe devrim yaratacak yeni bir proje üzerinde çalışıyor. Şirket, “Zyrex” adını verdiği gelişmiş inşaat robotunun prototipini 2026’nın başlarında hazır hale getirmeyi planlıyor. RIC Robotics, Zyrex’in “robotik inşaatın evriminde önemli bir sıçrama” olacağını belirtiyor. Yaklaşık 6 metre yüksekliğinde olacak bu genel amaçlı inşaat robotu, sektörde daha önce görülmemiş bilişsel yeteneklerle donatılacak.

APPLE'A ANTİTRÖST DAVASI KARARI

ABD'de Yargıç Yvonne Gonzalez Rogers, Apple'ın Epic Games'le olan "antitröst" davasında mahkemenin ihtiyati tedbir kararını ihlal ettiği kararını verdi. CBS News'un haberine göre, Yargıç Rogers, Apple ve Epic Games arasındaki "antitröst" davasına ilişkin kararını açıkladı. Apple'ın mahkemenin ihtiyati tedbir kararını ihlal ettiğine hükmeden Rogers, "Apple'ın rekabeti engellemeye yönelik girişimlerine müsamaha gösterilmeyecektir" değerlendirmesinde bulundu.