Ekonomide borç sıkıntısı… İşsizlik tehlikesi

Kısa Dalga - Haftanın ekonomik gelişmelerini öğrenmek ve gelecek için sağlıklı öngörüler yapabilmeniz için İbrahim Ekinci'nin hazırladığı haftalık ekonomi bülteni Marjinal Fayda'da ekonomideki genel manzara, piyasalardaki gelişmeler, dünyadan ve şirketlerden haberler var.

GENEL DURUM

Ekonomide yeni bir konjonktüre girildi. Önümüzdeki dönemin gündemi; vatandaşın ödenemeyen kredileri, ağırlıkla KOBİ’ler olmak üzere şirketlerin finansmana erişim sorunları, kredi koşullarının ağırlaşması, ödenemeyen krediler ve ekonomide yavaşlamanın sonucu olarak işsizlik olacak. Merkez Bankası’nın faiz indirimlerine ara vermesi, aksine, yükseltmeye dönmesi bu devresel konjonktürün başlangıcı sayılabilir. Nereden geldik buraya? Muhalefetin “darbe” olarak algıladığı İmamoğlu operasyonlarının tetiklediği siyasi gerginlik ekonomiye yansımış, piyasalarda tabir uygunsa kusursuz fırtına yaşanmıştı. Eğer bu siyasi operasyonlar olmasaydı, MB, muhtemelen faiz indirecek, yüzde 40’a çekmiş olacaktı. Ancak operasyonlar; eksi rezerv döneminden sonra biriktirilen rezervin 3’te 2’sinin bir ay içinde erimesine, piyasa faizlerinin yükselmesine, enflasyonda düşüş hızının yavaşlamasına, beklentilerin bozulmasına, yabancı çıkışına, içerde dolarizasyona yol açmıştı. Bu koşullar altında MB PPK, yüzde 46’ya çıkardığı gecelik borçlanma faizini, politika faizi olarak belirledi. Böylece 3,5 puan faiz artırmış oldu. Gecelik vadede borç verme faiz oranını yüzde 46’dan yüzde 49’a, gecelik vadede borçlanma faiz oranını ise yüzde 41’den yüzde 44,5’e yükseltti. Böylece 19 Mart operasyonlarının kısa vadede faturası 50 milyar dolar rezerv + (40’a indirilecekken 46’ya çıkarıldığı için) 6 puanlık faiz artışı oldu.

MB, faiz artırmaya mecburdu. Dövize, rezerv satarak müdahale olanaklarının sınırına gelinmişti. TL’de değer kaybını önlemek için faiz artışı zorunluydu. Fakat faiz artışının da maliyeti var. Kredi faizleri de arttığı için büyüme yavaşlayacak. Düşük kur – yüksek faiz vurguncularına büyük kazançlar ödeyeceğiz. PPK, “Aylık temel mal enflasyonunun finansal piyasalardaki gelişmelerin etkisiyle nisan ayında bir miktar yükselecek” diyor.

Bu yeni konjonktürün iki belirleyicisi var. Birisi dışsal; Trump sonrası başlayan ticaret savaşlarının yarattığı yeni küresel koşullar… Diğeri ise içsel, siyasetin içerde nasıl yol alacağı, Erdoğan’ın ana muhalefeti dağıtma amacına bağlanan operasyonların devam edip etmeyeceği… Daha büyük bir deprem etkisi yaratacağı muhakkak olan CHP’ye kayyım olasılığı şimdilik zayıflamış gözüküyor. Ancak hükümet tarafından demokrasiye dönüş işareti gelmediği için, “siyasi risk” yerli yerinde durmaya devam ediyor. Yanlış bir haber, bir söylenti bile (“Kayyım atanıyor”) sarsıntı yaratabiliyor.

Yatırım bankaları yıl sonu enflasyon beklentilerini % 33’e doğru yükseltiyorlar. MB’nin ne zaman yeniden faiz indirimine döneceği konusunda tartışma var.

Ekonomide bir başka önemli gündem de don felaketi oldu. 36 il doğrudan etkilendi. Kayısı memleketi Malatya’da kaybın çok yüksek olduğu belirtiliyor. Üzüm, elma, şeftali, kiraz, incir, fındık, buğday, kanola, sebzeler zarar gördü. Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, “Büyük bir felaket” tanımı yaptı.

PİYASALAR

BORSA

BIST 100 endeksi, en düşük 9.245,26 puanı ve en yüksek 9.492,29 puanı gördükten sonra haftayı, önceki hafta kapanışının yüzde 0,68 altında 9.317,24 puandan tamamladı.

Ne olur?

Faiz artışı işlerin yoluna gireceği beklentisi ile borsa yükselmişti. Haftanın son işlem günü ise faiz artışının sonuçta borsayı değil TL varlıklara yatırımı destekleyeceği beklentisi ile %084 düştü. Borsada aşağı veya yukarı yönlü sert bir çıkış veya düşüşü destekleyecek haber akışı yok. 9.400 geçilirse 9.700’e kadar gidebileceği düşünülüyor.

ALTIN

Kapalıçarşı'da işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 2,73 artışla 4 bin 68 liraya çıktı. Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 2,70 yükselişle 27 bin 506 liraya çıktı. Geçen hafta sonu 6 bin 633 lira olan çeyrek altının satış fiyatı yüzde 2,74 artarak 6 bin 815 liraya yükseldi. Ons altın 3.357 dolara kadar çıktı, 3.327 dolardan haftayı kapattı.

Ne olur?

Küresel ticaret savaşı, altının güvenli liman kimliğini güçlendirip rekor getirdi. Fiyatlar bu yıl yüzde 26 yükseldi. Yapılan anketler artık altının teknolojinin devlerini geçerek en popüler yatırım alanı olarak gösterildiğini ortaya koyuyor. Bazı analistler 4 bin doların ufukta gözüktüğünü düşünüyor.

DÖVİZ

Bu hafta ABD doları yüzde 0,30 artarak 38,1770 liraya çıktı. Euro yüzde 0,86 artışla 43,6300 liraya çıktı.

Ne olur?

Uluslararası yatırım bankaları da ekonomi yönetiminin dövizi baskılayacağını düşünüyor. 2025 yıl sonu için dolar kuru tahmini 43 TL. Bu da enflasyon altı bir artışın öngörüldüğünü gösteriyor.

FAİZ

Bankalarda mevduat faizleri ağırlıkla %46 – 47 arasında. Yüzde 49 faiz veren de var. Kredi faizleri de yükselmeye devam ediyor. İhtiyaç kredisi faizi %70 civarında.

Ne olur?

Mevduat ve kredi faizleri biraz daha yükselecek. Merkez Bankası, nisan PPK toplantısında faizi 350 baz puan artırdı. Ancak TCMB, 24 saat içinde geçici de olsa bir faiz artışına daha yönelerek, bankaları fonlama maliyetlerini yüzde 49'a kadar yükseltti. Merkez'in sıkılaştırmayı devam ettirdiği anlamı taşıyan bu adım, bankaların faizleri daha da yukarı çekmesinde etkili olacak. Bu gelişme para piyasası fonlarına yarayacak. Faiz artırımının amacı da zaten TL varlıkları cazip kılmak. Bu durum mevduat faizlerini de yukarı yönlü etkiliyor.

YATIRIM FONLARI

Yatırım fonları bu hafta yüzde 1,12, emeklilik fonları yüzde 0,51 değer kazandı. Kategorilerine göre bakıldığında, yatırım fonları arasında en çok kazandıranlar yüzde 6,11 ile "kıymetli madenler" fonları oldu. Para piyasası fonları faiz artışından olumlu etkilenirken, tutmak zorunda oldukları tahvil tarafında da düşüşten kazançlı çıkıyorlar. Aylık %3 – 4 getiri sağlayan fonlar var.

PİYASA HABERLERİ

TL VARLIKLARA İLGİ ARTIŞI BEKLENİYOR

Yabancılar 4 haftada 1.8 milyar dolarlık hisse, 7.7 milyar dolarlık tahvil sattılar. İhtiyaç kredisi faizleri yüzde 70’e dayandı. Faiz artışı sonrası para piyasası fonlarına giriş başladı. Döviz fonlarında 19 Mart sonrası 100 milyar liralık artış oldu. Yerleşiklerin döviz mevduatı da artıştaydı ancak faiz kararı sonrası TL varlıklara ilginin artması ve dövize yönelişin daha ılımlı seviyelere gerilemesi bekleniyor.

TAHVİL FAİZLERİ GEVŞİYOR

Faiz artışı hazine tahvil oranlarına yansımış gözüküyor. 19 Mart öncesi %38 seviyelerinde olan aktif tahvil faizleri %50’ye dayandıktan sonra gerilemeye başladı. Halen %46,5 seviyelerinde gözüküyor. 10 yıllık tahvil faizi tüm zamanların rekorunu kırarak yüzde 35’in üzerine çıkmıştı, %33,8 seviyelerine çekildi. 5 yıllık tahvil faizleri de 2,3 puan düşerek 39,25 seviyelerine geldi. Tahvil faizleri düştükçe yatırımcısına kazandıran yatırım araçları. Bu faiz düşüşü de tahvillere alım getirdi.

YASTIK ALTI BİRİKİM DE GÜVENLİ LİMANA KOŞTU

Ticaret savaşlarının tetiklediği risk ve belirsizliklerle rekor üstüne rekor kıran altına talep, iç piyasayı da hareketlendirdi. Fiyatların daha da yükseleceği beklentisi, içeride özellikle ziynet ve sikke ile gram altına talebi yukarı çekerken, Darphane’nin üretimi de hızlandı. Kapalıçarşı’nın hareketlendiğini belirten altın ve para piyasaları uzmanı Mehmet Ali Yıldırımtürk, her 10 işlemden 9’unun alım yönlü olduğunu söyledi. Yıldırımtürk, “Yatırımcıların kulağına kar suyu kaçtı. Döviz fazla artmaz algısıyla vatandaş altın almaya devam ediyor” dedi.

GERİLİM, BORSALARDA ÇÖKÜŞÜ TETİKLEYEBİLİR

IMF, küresel hisse senedi piyasalarında çöküşü tetikleme riski taşıdığı yönünde uyarıda bulundu. Konu, IMF'nin Küresel Finansal İstikrar Raporu'nda yer aldı. Kuruluş, Trump'ın açıkladığı kapsamlı gümrük vergileri gibi spesifik olaylara özel bir vurgu yapmadı. Ancak çatışmalar, savaşlar, terör saldırıları, askeri harcamalar ve ticaret kısıtlamaları gibi haberlere dayalı risk ölçümlerinin, 2022'den bu yana keskin bir şekilde arttığına işaret etti. Metinde, finans kuruluşları için potansiyel tehditlere ilişkin stres testleri önerisi de dile getirildi.

UBS: TL'NİN GÖRÜNÜMÜ ESKİSİ KADAR CAZİP DEĞİL

Türkiye'de düşük döviz rezerv seviyeleri, dolarizasyon, potansiyel politika yorgunluğunun yanı sıra gümrük tarifelerinin belirsizlik yaratması ve küresel büyüme görünümünün zayıflaması nedeniyle risklerin arttığını düşünen UBS analistleri, liradaki mevcut carry pozisyonlarını artırmayı veya yeni carry pozisyonlarına girmeyi tercih etmediklerini belirttiler. Türkiye ile ilgili değerlendirme açıklayan diğer yabancı büyük yatırım bankalar da güçlü bir dönüş sinyali vermedi. M. Stanley, dolar/TL’de 2 aylık kısa pozisyon açtığını duyurdu. (BLOOMBERG HT)

KARA: MAYIS ENFLASYONU DAHA KRİTİK

MB eski Başekonomisti Hakan Kara, MB’nin faiz artışını şöyle değerlendirdi: “Doğru bir hamle. Mesaj önemliydi. Şu an yaşadığımız iç ve dış şoklar nedeniyle döviz piyasasında ciddi bir baskı var. MB, elinin kolunun bağlı olduğunu hissettirmesi halinde baskı daha da artacaktı. (…) Nisan ayı enflasyonu çok önemli değil. Euro'nun dolara karşı hareketi özellikle otomobil ve giyim fiyatları enflasyonu etkileyecektir. O yüzden mevsimsellikten arındırılmış yüksek bir enflasyon bekliyorum. Toplamda yüzde 3 veya biraz üzerinde bir enflasyon oluşabilir. Mayıs ayı enflasyonu nisan ayına göre çok daha önemli. Çünkü, Merkez Bankası'nın haziran ayında vereceği karar mayıs ayına göre oluşacak.” (CNBC-e)

NELER OLDU?

NİSAN’DA YAŞANAN DONDURUCU KIŞ, YAZ MEYVELERİNİ FENA VURACAK

Türkiye genelinde etkili olan soğuk hava dalgası, birçok kentte çiçeğe durmuş meyve ağaçlarını dondurdu. Başta kayısı, elma, üzüm ve kiraz olmak üzere bu yılki meyve üretimi tehlikeye girdi. Üreticiler devletten destek beklerken, sebze meyve hali yetkilileri nisanda yaşanan kışın yazın meyve fiyatlarını aşırı artırabileceğinden endişeli… Malatya, Kayseri, Manisa, İznik, Geyve ve Pamukova gibi üretim bölgelerinden gelen bilgilere göre zarar oranının bazı yerlerde yüzde 100'e ulaştığı belirtiliyor.

GELİRLER %58, FAİZ GİDERLERİ % 116 ARTTI

Merkezi yönetim bütçesi mart ayında 261,5 milyar lira açık verdi. Faiz dışı açık ise 100,2 milyar lira seviyesinde geçekleşti. Bütçenin ilk üç aylık açığı da 710,8 milyar liraya yükseldi. Martta gelirler yüzde 58,4 artışla 766,3 milyar TL’ye, harcamalar yüzde 48,3 artışla 1 trilyon 28 milyar TL’ye yükseldi. Faiz giderleri geçen yıl aynı dönem göre yüzde 116,3 artarak 161,2 milyar liraya, ilk çeyrekteki faiz ödemeleri ise 464 milyar liraya ulaştı.

ŞUBATTA CARİ AÇIK 4.4 MİLYAR DOLAR OLDU

Cari açık şubatta geçen yıla göre yüzde 32,3 artışla 4,4 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. İki aylık açık yüzde 50 artışla 8,4 milyar doları aşarken, yıllıklandırılmış açık ise 27 milyar dolardan 12,8 milyar dolara geriledi. Şubat ayında net doğrudan yatırımlar 11 milyon dolarla son 4 ayın en düşük seviyesinde gerçekleşirken, portföy yatırımları ise Eurobond ihracının da katkısıyla 2,6 milyar dolarla 15 ayın en yüksek girişine işaret etti.

İCRA DOSYASI SAYISI 23,1 MİLYON AŞTI

Artan ödeme güçlüğü nedeniyle icra ve iflaslardaki artış eğilimi sürüyor. Adalet Bakanlığı istatistiklerine göre, mahkemelerdeki icra iflas dosyası sayısı 15 Nisan 2025 itibarıyla 23 milyon 147 bine ulaştı. Dosya sayısı yılbaşından bu yana 591 bin artarken, sadece nisan ayının 15 gününde artış 162 bin 295’e ulaştı. 15 Ağustos 2022 öncesi icra takibi başlatılmış 2 bin TL’nin altındaki alacakların tasfiye edilmesine yönelik uygulamanın ardından dosya sayısında 2 milyon adetlik bir azalma kaydedilmişti.

YURTDIŞI GAYRİMENKUL YATIRIMI İKİ AYDA 13 MİLYAR LİRAYA ULAŞTI

Türkiye’de yerleşiklerin yurt dışından gayrimenkul alımındaki hızlı artış devam ediyor. Ağırlığı ev olmak üzere, Ocak-Şubat döneminde yurt dışından alınan gayrimenkulün tutarı bir önceki yıl aynı döneme göre yüzde 18,43 artarak 334 milyon dolar (13 milyar TL) oldu. Şubat ayı itibariyle yıllıklandırılmış tutar da artarak 2 milyar 205 milyon dolara ulaştı. (EKONOMİ)

HAFİF TİCARİ İTHALATI REKORA DOYMUYOR

Türkiye’nin küresel ticari araç üretim üssü haline gelmesinde kilit rol oynayan markaların yurtdışına taşınmasının faturası her geçen gün daha da büyüyor. Kısa süre içinde net ihracatçı yapısını kaybeden hafif ticari araçta, iç Pazar da ithalata teslim oldu. Fiat Doblo üretiminin İspanya’ya taşınmasıyla birlikte kırılmanın yaşandığı 2023’te yüzde 54’e ve 2024’te yüzde 73’e çıkan ithal hafif ticari araçların payı, bu yılın ilk çeyreğinde ise yaklaşık 10 puan daha artarak yüzde 82,7’ye yükseldi ve tarihi en yüksek seviyesine ulaştı. (EKONOMİ)

100 İŞYERİ AÇILIYOR, 40 KAPANIYOR

TESK verilerine göre 2021’den bu yana kurulan esnaf işyeri sayısı 1 milyon 302 bin oldu. En çok işyeri 333 bin 235 ile 2022’de kurulurken, 2023’te 313 bin 774, 2024’te ise 287 bin 624 işyeri kuruldu. Kapanan esnaf işyeri sayısı ise 2021’den bu yana 516 bin 976’ya ulaştı. Açılan her 100 şirkete karşı 40 şirket kapanmış oldu. (EKONOMİ)

TEKSTİL-GİYİM, YILA 15 BİN İSTİHDAM KAYBIYLA BAŞLADI

Emek yoğun sektörlerden tekstil ve giyimde sıkıntı sürüyor. Geçen yılı 65 bine yakın istihdam kaybıyla kapatan söz konusu sektörler, bu yıla da kötü başladı. Yılın ilk ayındaki istihdam kaybı 14 bin 720’ye ulaştı. Ocak ayında hazır giyim sektöründe 10 bin 640, tekstil sektöründe ise 4 bin 80 çalışan işini kaybetti. (EKONOMİ)

2 AYDA 2 MİLYAR DOLARLIK UDY GİRİŞİ

Uluslararası Yatırımcılar Derneği yılın ilk iki ayında Türkiye’ye 2 milyar dolarlık Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) girişi gerçekleştiğini bildirdi. Şubat ayında UDY girişi bir önceki aya göre %61 azalarak 561 milyon dolar oldu. Geçen yılın aynı ayına göre ise yüzde 205 artış yaşandı. Böylelikle, ilk iki ayda Türkiye’ye gelen toplam UDY, 1 milyar 996 milyon dolar olarak kaydedildi.

İHRACATÇILAR, YURTDIŞINDA E – ALIŞVERİSE 22 EURO SINIRI İSTİYOR

TİM Başkanı Mustafa Gültepe, halen kargo bedeli dahil 27 Euro olan yurtdışından online alışveriş üst limitinin, piyasayı bozduğunu savundu. Perakende Zirvesi’nde konuşan Gültepe, “Çin, piyasayı allak bullak etti. Bu markaların Türkiye’ye gelmesi piyasayı bozuyor. Bakanlık, bu konuda hassas. Belirlenen tavan fiyat kurtarmıyorsa 22-23 Euro’ya düşebilir” dedi.

KONUT SATIŞLARINDA DÜŞÜŞ OLDU

Türkiye genelinde mart ayında 110 bin 795 konut satıldı. 8 ayın en düşüğünü işaret eden satışlar, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5,1 artarken, bir önceki aya göre ise yüzde 1,8 düşüş kaydetti. İlk üç aylık satış grafiği, yatay seyretti. Martta ilk el satışlar artarken, ikinci elde azaldı. Konut kredisinin sınırlı kullanıldığı geçen yıla göre ipotekli satışlar yüzde 41,5 arttı; diğer satışlardaki artış ise yüzde 0,1’de kaldı. Yabancıya satışlar martta %11,5, ocak – mart döneminde %19,5 azaldı.

SADECE BİR İLDE 2 MİLYON TL'NİN ALTINDA EV KALDI

Gayrimenkul analiz platformu Endeksa, en pahalı ve en ucuz konutların bulunduğu illeri ve konutların kaç yılda amorti ettiğini araştırdı. Sadece bir ilde 2 milyon TL'nin altında konut bulunurken, 5 ilde (Muğla, Aydın, İstanbul, İzmir, Çanakkale) konut fiyatları 5 milyon TL'yi aşmış durumda. Ortalama konut değeri 81 il içinde sadece Kilis’te 2 milyon liranın altında görünüyor. (EKONMİ)

KONUT KİRASI İSTANBUL’DA %3.3, ANKARA’DA %6.1, İZMİR’DE %7 ARTTI

Sahibinden raporuna göre reel kiralar şubatta ülke genelinde %0,8, İstanbul’da %3,3 Ankara’da %6,1, İzmir’de %7 arttı. Türkiye genelinde şubatta %40,2’ye gerileyen ortalama kiralık konut ilan m2 fiyatında yıllık artış İstanbul’da %43,6, Ankara’da %47,5, İzmir’de %48,8 oldu. Ortalama kiralık konut ilan fiyatı şubatta ülke genelinde 201,1 TL, İstanbul’da 266,7 TL, Ankara’da 194,1 TL, İzmir’de ise 238,1 TL oldu.

TARIM ÜFE MARTTA HIZLI ARTTI

TÜİK mart ayı Tarım ÜFE verilerini açıkladı. Endeks martta bir önceki aya kıyasla %6,91, geçen yılın aralık ayına göre %12,81, geçen yılın aynı ayına oranla %31,54 ve 12 aylık ortalamalara kıyasla %40,17 arttı. Alt sektörlerde tarım ve avcılık %7,36, ormancılık %2,36 artarken, su ürünleri ve balıkçılıkta %2,27 azalış gerçekleşti. Ana gruplarda bir önceki aya göre tek yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 9,61, çok yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 11,3, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde yüzde 3,07 artış kayıtlara geçti.

ASO BAŞKANI: MÜHENDİS İHRAÇ EDİP ÇOBAN İTHAL EDİYORUZ

Ankara Sanayi Odası Başkanı Seyit Ardıç, Çankaya Üniversitesi Kariyer Fuarında gençlere seslendi. Ardıç, kalkınma hedeflerine ulaşabilmek için üretim ve ihracatı artırmanın yeterli olmadığını, verimlilik ve yüksek teknoloji ihracatının artırılmasının zorunluluğuna işaret etti. Ardıç, “TÜİK verileri göre 2023 yılında Türkiye’den yurt dışına giden Türk vatandaşı sayısı bir önceki yıla göre %110 artarak 290 bini aştı. Baktığımız zaman doktor mühendis ihraç ediyor; çoban ithal ediyoruz. Hep cari açık cari açık diye konuşuluyor ya, işte en tehlikeli cari açık aslında budur” dedi. (EKONOMİ)

BAVUL TİCARETİ YÜZÜNÜ AFRİKA’YA DÖNDÜ

Son 10 yılda 8 milyar dolarlardan 1,7 milyar dolar seviyesine kadar gerileyen bavu ticareti yeniden hareketlenmeye başladı. Üreticilerin Rusya ve Ukrayna pazarlarındaki kaybın telafisi için Afrika gibi pazarlara yönelmesi bavul ticaretini geçen yıl 1,9 milyar dolara çıkardı. Söz konusu ticaret, bu yıl ocak ayında 437 milyon dolar ile aylık bazda son 3 yılın en yüksek seviyesini gördü. (EKONOMİ)

SAZLIDERE’YE İNŞAAT MAKİNELERİ GİRDİ

Tartışmalı “Kanal İstanbul” güzergahında bulunan Sazlıdere Barajı bölgesinde, TOKİ’nin toplu konut yapmak üzere imar düzenlemesi yaptığı, toplamı 40 milyarı geçen konut projesi ihaleleri gerçekleştirdiği haberleri, dikkatlerin bölgeye çevrilmesine neden oldu. İBB’nin tutuklu başkanı İmamoğlu, cezaevinden kamuoyunu uyardı. Barajda su kullanım oranının sıfıra indirildiğini belirten İmamoğlu, girişimi sert şekilde eleştirdi. Bölgeden gelen görüntüler iş makinelerinin çalışmaya başladığını, İstanbul’un su kaynaklarından birinin inşaata açıldığını gösteriyor.

BİR GÖRÜŞ

Ekonomi Gazetesi Yazarı Hakan Güldağ

HEDEFLERDEN EN AZ 6-9 AY UZAKLAŞTIK

İBB Başkanı ve CHP'nin Cumhurbaşkanı adayı Ekrem İmamoğlu'nun tutuklanmasından bu yana neredeyse bir ay geçti. Takdir edersiniz ki, ekonomik, politik ve sosyal bütün hasarları rakama vurmak mümkün değil. Hesaplanabilir en çarpıcı hasar, Merkez Bankası'nın kurdaki oynaklığı azaltmak için 'yaktığı' döviz nedeniyle, rezervlerdeki erime. 14 Nisan verisi, bu miktarın 29 milyar dolar net dış varlıklardaki azalma, döviz yükümlülüklerinde 5 milyar dolarlık artış ve swaplardaki azalmayla birlikte 44 milyar dolara ulaştığını gösteriyor. Likiditede ise tablo tersine döndü. Merkez, 19 Mart öncesi piyasadan günde yaklaşık 1 trilyon lira para çekiyordu. Şimdi ise tam tersi piyasaya 400 milyar lira veriyor. Likidite adeta kurudu. Şubat sonu yüzde 55 olan ticari kredi faizi nisan başı itibarıyla 65'e dayandı. İhtiyaç kredi faizleri ise yüzde 70'e vurdu.

Tam hasarın zamansal boyutunu düşünürken, önüme GYODER'in, Gayrimenkulün Rotası bülteni düştü. Aklına fikrine, 'hesap-kitap'ına güvenilen ekonomistlerden Kerim Rota, "Enflasyonun düşüşünü yerel seçimler nedeniyle geciktiren iç siyaset, bu kez 19 Mart'ta olanlar nedeniyle ekonomik aktiviteye önemli bir darbe vuracak. Ekonomi yönetiminin bugün itibarıyla hedeflerinden 6 ile 9 ay kadar daha uzaklaştığı varsayılabilir" diyordu. Bakalım Merkez Bankası bu süreyi kısaltmak için bugün ne yapacak?

DÜNYA EKONOMİSİ

WASHİNGTON’DA KRİTİK ZİRVE

Küresel finansın liderleri, IMF-Dünya Bankası Bahar Toplantıları'nda tarifelerin gölgesinde buluşacak. ABD'nin başkenti Washington'da 21-26 Nisan'da düzenlenecek toplantılar, ABD Başkanı Donald Trump'ın tartışmalı tarife politikalarının yol açtığı belirsizliklerin gölgesinde gerçekleşecek. Teması "İstihdam-Refaha Giden Yol" olarak belirlenen toplantılarda, Trump yönetiminin tarifelerinin tartışmaların merkezinde yer alması beklenirken, küresel ekonominin nabzı tutulacak. (EKONOMİ)

ÇİN UYARDI: ABD İLE EKONOMİK KOPUŞ YAŞANABİLİR

Çin yönetimi, ticaret savaşlarına ilişkin uyarlar içeren bir belge açıkladı. ABD’nin “Permanent Normal Trade Relations” (PNTR) anlaşmasını kaldırma girişiminin en önemli risk olduğu ve iki ülke arasında ekonomik kopuşa yol açabileceği kaydedilen belgede fiziki ve finansal yatırımlara ilişkin verilere vurgu yapıldı. Çin’in elindeki ABD borçlanma senetlerinin yüksek hacmine dikkat çekildi. ABD’li şirketlerin Çin’deki kümülatif doğrudan yatırımlarının 98,2 milyar dolar düzeyinde olduğu, buna karşılık Çin’in ABD borçlanma senetlerine yatırımının ise 759 milyar dolar düzeyinde bulunduğu bilgisine yer verildi.

ÇİN’E ELEKTRONİK İTHALATINA MUAFİYET GELDİ

ABD Başkanı Donald Trump'ın yönetimi, Çin'den ithal edilen akıllı telefonlar, bilgisayarlar ve diğer bazı elektronik cihazları gümrük vergilerinden muaf tutacağını açıkladı. Beyaz Saray, muafiyetlerin teknoloji şirketlerine üretimlerini ABD'ye taşımaları için zaman kazandırmak amacıyla getirildiğinin altını çiziyor. Gümrük vergilerinin iPhone'ların ABD'deki satış fiyatını üç katına çıkarabileceği tahmin ediliyordu. Evercore ISI verilerine göre, Apple ürünlerinin %80'inden fazlası Çin'de üretiliyor.

‘GÖRÜNMEZ METALLERE’ İHRACAT YASAĞI ABD’Yİ FELÇ ETTİ

Çin, 7 nadir toprak elementlerinin (NTE) ihracatını durdurdu. Kararın ABD’nin yüksek teknoloji ve savunma sanayisini felce uğrattığı belirtiliyor. Çin Ticaret Bakanlığı, disprosiyum, itriyum, samaryum, gadolinum, terbiyum, lutesyum ve skandiyum dahil olmak üzere yedi elementin ihracatına özel lisans zorunluluğu getirdi. Ancak sistem henüz tam olarak kurulmadığı için hiçbir ülkeye sevkiyat yapılamıyor. (EKONOMİ)

KÜRESEL EV SATIŞLARI YILLIK %29 ARTTI

Araç araştırma şirketi Rho Motion verilerine göre elektrikli ve plug-in hibrid araçların küresel satışları mart ayında Çin ve Avrupa'daki büyümenin desteğiyle yıllık bazda %29 artarak 4,1 milyona ulaştı. Elektrikli araç (EV) satışları geçen aya göre ise %40 arttı. Türkiye’de ise geçen yıl sonu itibarıyla trafiğe kayıtlı elektrikli otomobillerin sayısı 2023’e göre %129,6 artarak 183 bin 776’a ulaştı.

GOLDMAN, PETROLÜN DÜŞMESİNİ BEKLİYOR

Goldman Sachs, artan resesyon riski ve OPEC+ grubundan gelen yüksek arz nedeniyle petrol fiyatlarının bu yılın sonuna kadar ve gelecek yıl düşmesini bekliyor. Banka, Brent ve WTI petrol fiyatlarının 2025'in geri kalanında sırasıyla varil başına ortalama 63 ve 59 dolar, 2026'da ise 58 ve 55 dolar olmak üzere düşmesini bekliyor. Küresel ticaret savaşının ortasında zayıf büyüme görünümü göz önüne alındığında, banka petrol talebinin geçen yılın sonu ile 2025'in sonu arasında günde sadece 300 bin varil artmasını bekliyor.

TİCARET SAVAŞI UZAYA UZANDI

ABD yönetimi, Elon Musk'ın sahibi olduğu Spacex’in uydu internet şirketi Starlink’le çalışma konusunda çekingen davranan Avrupalı müttefiklerine, Amerikan ya da Çin teknolojileri arasında seçim yapmaları gerektiği uyarısında bulundu. ABD Federal İletişim Komisyonu Başkanı Brendan Carr, FT’ye yaptığı açıklamada, “Starlink konusunda endişeleniyorsanız, ÇKP'nin versiyonunu bekleyin, o zaman gerçekten endişelenirsiniz” ifadelerini kullandı.

KÜRESEL TİCARETTE BÜYÜME TAHMİNİ GİTTİ, KÜÇÜLME TAHMİNİ GELDİ

Hem Dünya Ticaret Örgütü’nden uyarılar geldi. Daha önce küresel mal ticaretinde bu yıla ilişkin yüzde 2,9'luk büyüme tahmini açıklayan DTÖ, ticaret politikalarındaki gerilim ve belirsizlikler nedeniyle bu öngörüsünü daralma yönünde revize etti. Kuruluş, açıkladığı Küresel Ticaret Görünümü ve İstatistikleri raporunda, duyurulan karşılıklı gümrük tarifeleri sonrası oluşan mevcut koşulların sürmesi halinde bunun, dünya mal ticaret hacminde bu yıl yüzde 0,2’lik bir daralmaya yol açacağı öngörüsünde bulundu.

UNCTAD’DAN RESESYON UYARISI

BM Ticaret ve Kalkınma Örgütü (UNCTAD) tedarik zincirlerindeki bozulma ve öngörülebilirliğin azalmasının küresel büyümeyi aşağı çekerek potansiyel bir resesyon eğilimine yol açabileceği uyarısında bulundu. Kuruluşun, “Ticaret ve Kalkınma Öngörüleri 2025 - Belirsizlik Küresel Ekonomik Beklentileri Yeniden Şekillendiriyor” başlıklı raporunda, küresel ekonomi için daha önce yüzde 2,8 olarak tahmin edilen 2025 yılı büyümesinin 2,3’e inebileceğine dikkat çekildi.

ÇİN EKONOMİK BÜYÜMESİ BEKLENTİLERİ AŞTI

Çin Ulusal İstatistik Bürosu (NBS) verilerine göre Çin ekonomisi bu yılın ilk çeyreğinde üreticilerin ABD Başkanı Donald Trump'ın uyguladığı yüksek gümrük vergilerini aşmak için ihracatı öne çekmesiyle %5,4 büyüdü. Büyüme analistlerin %5,1 olan beklentilerini aştı ve son bir buçuk yılın en güçlü hızına ulaştı. Economist Intelligence Unit kıdemli ekonomisti Xu Tianchen, hükümet teşviklerinin tüketimi artırdığını ve yatırımları desteklediğini belirterek, %5,4’lük hızı “çok iyi bir başlangıç” olarak nitelendirdi.

EURO BÖLGESİ ENFLASYONU %2,2’YE GERİLEDİ

Euro Bölgesi'nde Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), şubatta %2,3 olan yıllık enflasyon martta %2,2'ye geriledi. Böylece, mart ayında Euro Bölgesi enflasyon, Avrupa Merkez Bankasının hedefi olan %2 seviyesinin üzerinde gerçekleşti. Martta enflasyonun yıllık bazda en yüksek gerçekleştiği ülkeler %5,1 ile Romanya, %4,8 ile Macaristan ve %4,4 ile Polonya olarak belirlendi. Diğer taraftan Almanya'da %2,3, Fransa'da %0,9, İtalya'da %2,1 ve İspanya'da %2,2 seviyesinde ölçüldü.

PANDEMİDE ORTAK HAREKET ETME KARARI

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) üyelerinin, gelecek pandemiler karşısında nasıl davranacakları konusunda, 3 yıldan fazla süren görüşmeler neticesinde anlaşmaya vardıklarını belirtti. 13 aşamadan fazla süren görüşmelerin sonucunda oluşturulan anlaşma taslağı, mayısta Dünya Sağlık Asamblesi’nde sunulacak. DTÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, üye devletlerin çok taraflılığı canlı ve iyi karşılayarak tarih yazdığını ve ülkelerin “beraber çalışıp ortak bir zemin bulabileceğini” ifade etti.

KRİZ KAHİNİ UYARDI: TARİFE SAVAŞLARI SOĞUK SAVAŞA DÖNEBİLİR

Kriz kahini olarak bilinen Nobel ödüllü ekonomist Nouriel Roubini, “Dünyada artık orman kanunu geçerli. 2 senaryo var. Orta senaryoda bazı ülkelerle anlaşılıp tarifeler düşürülür. Çin’le anlaşma olmaz. Şi, Trump’ın isteklerini kabul etmez çünkü. Bu durumda çok şiddetli olmasa da küresel resesyon görülebilir. En olası senaryo bu. Çin’le ABD arasında anlaşma ihtimali düşüyor. ABD ve Çin arasındaki tarife savaşı soğuk savaşa dönüşebilir ve Tayvan’da sıcak savaş çıkabilir. Çok tehlikeli zamanlarda yaşıyoruz” dedi.

ŞİRKETLER

OPEN AI’DAN SOSYAL AĞ KURMA PLANI

OpenAI, Elon Musk'ın X'i ve Meta'nın Instagram'ı ile rekabet edecek bir sosyal ağ kurmayı değerlendiriyor. CEO Sam Altman’ın platformla ilgili dışarıdan geri bildirim topladığı ifade edilirken, bu da projenin henüz geliştirme aşamasında olduğunu gösteriyor. Uzmanlara göre şirket, kullanıcılarla gerçek zamanlı etkileşim sağlayarak yapay zekâ modellerini eğitmek istiyor olabilir. Şirket mart ayında sosyal medya projesinin ilham kaynağı olan en son görüntü oluşturma aracını piyasaya sürmüştü. (EKONOMİ)

NVIDIA 5,5 MİLYAR DOLAR DARBE BEKLİYOR

Bilgisayar çipi devi Nvidia, ABD hükümetinin Çin’e yapılan ihracat sıkılaştırmasının ardından 5,5 milyar dolar maliyetle karşılaşacağını açıkladı. Yapay Zeka patlamasının merkezindeki şirketin en popüler H20 Yapay Zeka çipini Çin'e ve belirli diğer ülkelere sevkiyatı için lisans zorunluluğu getirdiği aktarıldı. Bildirimde, ABD hükümetinin söz konusu ürünlerin Çin'deki bir süper bilgisayarda kullanılması riskine işaret ettiği ve Nvidia'ya lisans zorunluluğunun süresiz yürürlükte kalacağını belirttiği vurgulandı. (EKONOMİ)

TOFAŞ/STELLANTİS DEVRALMA İŞLEMİNE 'ŞARTLI' ONAY

Rekabet Kurulu, Tofaş/Stellantis devralma işlemine, tarafların sunduğu yatırım taahhütleri ve dağıtım/satış kanallarına ilişkin rekabeti koruyucu tedbirler çerçevesinde onay verdi. Kararın 'yatırım şartına' bağlanması kurul tarihinde ilk kez uygulanan bir adım oldu. TOFAŞ, Stellantis'in Türkiye'deki faaliyetlerini yürüten Stellantis Otomotiv Pazarlama A.Ş.'nin tamamını satın almış, tarafların 2024 yılı Ekim ayında sundukları ilk taahhüt paketi Rekabet Kurulu tarafından yeterli görülmeyerek reddedilmişti.

TOYOTA'NIN ABD PLANI: EN ÇOK SATAN MODEL NEREDE ÜRETİLECEK?

Toyota, RAV4'ün yeni modelini ABD'de üretmeyi değerlendiriyor. Mevcut model Kentucky, Kanada ve Japonya’da üretiliyor. İlk plan, yeni modelin sadece Kanada ve Japonya’dan ihraç edilmesiydi; ancak ABD’de artan talep, Kentucky seçeneğini de gündeme taşıdı. Toyota'nın bu kararı almasında, Trump’ın ithal araçlara getirdiği yüzde 25’lik vergi ile Japon yeni gibi oynak döviz kurlarının maliyet üzerindeki etkisi büyük rol oynuyor. RAV4, geçtiğimiz yıl ABD'de 475 binden fazla satılan RAV4, Ford’un yıllardır zirvede yer alan F-150 modelini geride bırakarak en çok satan araç oldu. (CNBC-e)