Ekonomide gözler artık ekonomiden çok siyasette

Kısa Dalga - Haftanın ekonomik gelişmelerini öğrenmek ve gelecek için sağlıklı öngörüler yapabilmeniz için İbrahim Ekinci'nin hazırladığı haftalık ekonomi bülteni Marjinal Fayda'da ekonomideki genel manzara, piyasalardaki gelişmeler, dünyadan ve şirketlerden haberler var.

GENEL DURUM

Mart enflasyon rakamları, İmamoğlu tutuklamasının artçı sarsıntıları ve tarihimizin en etkili tüketici boykotu geçen haftanın önemli olayları olarak sıralanabilir. Şimdi gözler bayram tatilinin bitmesi ile birlikte siyasette gerginliği artırabilecek yeni adımların gelip gelmeyeceğinde… Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, grup konuşmasındaki, “Heybedeki büyük turplar ortaya saçıldığında, bunların, bırakın milleti, kendi yakınlarının suratlarına bakacak yüzleri kalmayacak” şeklindeki sözleri, İmamoğlu’nun tutuklanması olarak anlaşılan “büyük turp” söyleminin, tutuklanma ile kapanmadığını gösterdi. Bu söylem; ekonomide yürütülmekte olan hasar onarımının kalıcı olamayabileceğini, programın yeni siyasi kriz sınamalarından geçmesi gerekeceği endişesini canlı tutuyor. İlk sarsıntıda ortaya çıkan döviz kuru tırmanışı durdu. Borsada düşüş yavaşladı denilebilir. Ancak faizler yükseldiği yerde kaldı. Hazine tahvil faizleri kriz öncesi seviyelerin 5 – 6 puan üzerinde. MB örtülü faiz artırdı. Faiz indirim döngüsü kesintiye uğradı. Rezerv kaybı onarım bekliyor. Fakat en önemli hasar güven kaybı oldu. Ekonomide dikkatler artık ekonomiden çok siyasette.

Dünya ekonomisi bakımından en önemli gelişme ise Trump’ın ABD'ye giren tüm mallara vergi öngören kararıydı. Karar, bu politikaların küresel ekonomik büyümeyi ve ticareti daraltacağı, küresel ekonominin resesyona girebileceği endişesi ile sermaye ve emtia piyasalarında deprem etkisi yarattı. Brent petrol iki günde %15 düşerek 65 dolara indi. Gümüş %6 düştü. Tarımsallar dahil bütün emtialarda düşüş yaşandı. Küresel borsalar sarsıldı. S&P 500 endeksine dahil şirketlerin piyasa değeri iki günde toplamda 5 trilyon dolar eridi. Yatırımcılar devlet tahvillerine yöneldi.

Ek vergileri açıkladığı 2 Nisan’ı ABD’nin "Özgürlük Günü" olarak adlandıran Trump, genel ithalat vergisini %10 olarak duyurdu. AB’ye %20, Çin menşeli ürünlere ise daha önce açıklananlarla birlikte %54 vergi uygulanacak. ABD'de üretilmeyen otomobil ve parçaları için yüzde 25 yeni gümrük vergileri olacak. 645 milyar dolar değerinde ithalatı kapsayan (ham petrol, enerji ürünleri, ilaçlar, uranyum, titanyum, kereste, yarı iletkenler ve bakır gibi ürünler) binden fazla ürün tarifelerden muaf.

Ekonomileri ABD pazarına ihracata en çok bağımlı olan İrlanda, Finlandiya, Avusturya, Portekiz, İtalya ve Almanya; vergilerdeki artıştan en çok zarar görebilecek ülkeler sıralamasında başta geliyor. Karara birçok ülkeden tepki geldi. Birçok ülke vergilere karşı misilleme yapacağını açıkladı. Çin de ABD mallarına yüzde 34 ek gümrük vergisi getirdiğini duyurdu. 11 ABD şirketini güvenilmezler listesine ekleyen Çin, 16 ABD şirketini de ihracat kontrolü listesine koydu. ABD'den ithal edilen tıbbi CT x-ray tüpleri hakkında soruşturma başlattı. 2 ABD şirketinden kanatlı hayvan ürünleri ithalatını tamamen durdurdu. Samaryum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, lütesyum, skandiyum ve itriyum için ihracat kontrolleri getirdi. AB de misillemeye hazırlanıyor.

Türkiye’ye gümrük vergisi %10 olarak açıklandı. Ticaret Bakanı Ömer, “Türkiye ile rekabet eden ülkelere çok daha yüksek oranlar getirildi. Mayısta ABD ile konuşacağız” dedi.

PİYASA

BORSA: BIST 100 endeksi, en düşük 9.339,67 puanı ve en yüksek 9.643,17 puanı gördükten sonra haftayı, önceki hafta kapanışının yüzde 2,90 altında 9.379,83 puandan tamamladı.

Ne olur? Trump’ın Türkiye’ye vergi oranını düşük açıklaması BIST’teki düşüşü sınırladı. Hatta bazı analizlere göre %10 oranı, Türkiye’nin rakipleri karşısında elini güçlendirdi. Borsada kamu alımı, desteği sürüyor. Borsa, Trump vergileri sonrası kara Cuma yaşayan dış borsaların alacağı yöne ve iç siyasi gelişmelere göre yön bulacak.

ALTIN: Kapalıçarşı'da 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta %0,80 azalışla 3 bin 720 liraya düştü. Cumhuriyet % 0,77 düşüşle 25 bin 180 liraya indi. Geçen hafta sonu 6 bin 281 lira olan çeyrek satış fiyatı %0,73 azalarak 6 bin 235 liraya geriledi. Ons altın haftayı %1,51 kayıpla kapadı. Cumartesi itibariyle 3.038 dolardan işlem görüyordu.

Ne olur? Ticaret savaşları altına yaradı. Kıymetli metal yılbaşından bu yana yüzde 19.4 yükseldi. 38 yılın en büyük çeyrek dönemlik kazancını hanesine yazan altında geçen haftaki düşüş, ABD tarım dışı istihdam verisinin beklentilerin çok üstünde gelmesi, olası faiz indirim sayısının azalacağı beklentisiyle oldu. Önümüzdeki dönem için yükselme trendini koruyacağına ilişkin analizler var. Goldman Sachs, 2025 sonu tahminini 3.100 dolardan 3.300 dolara yükseltti. BofA 2025 yılında ons başına ortalama 3.063 ve 2026 yılında ons başına ortalama 3.350 dolar bekliyor.

DÖVİZ: Geçen hafta ABD doları yüzde 0,01 artarak 38,0140 liraya çıktı. Euro yüzde 1,81 artışla 41,8720 liraya çıktı. Euro / dolar paritesi de yeniden 1.1’in üzerine geldi. Haftanın kazanan dövizi Euro oldu. Son aylık dolar kazancı %4, Euro kazancı %8,8 düzeyinde. Bu artışların en önemli etkeni İmamoğlu tutuklaması…

Ne olur? Dövize talep güvensizlik kaynaklı ve yavaşlamakla birlikte devam ediyor. MB, büyük rezerv kaybına yolaçan müdahalelerle tutuyor. Bu politika devam edecek ancak sert siyasi gelişmelerin ani çıkışlara yolaçma riski de var.

FAİZ: MB’nin takip ettiği 3 ay vadeli TL mevduatın bileşik faizi 21 Mart ile biten haftada %49,91’den 49,98’e yükseldi. Daha uzun vadelerde 1 puanlık düşüşler oldu. Bankalarda basit mevduat faizi ise mevduat büyüklüğüne göre %42 – 46 arasında.

Kredi faizlerinde taşıt ve konutta düşüş, ihtiyaç, ticari ve tüketici kredilerinde ise artış oldu. KMH dahil tüketici kredilerinde faiz oranı yüzde 70’e yakın düzeyde.

17 Mart’ta %37 düzeyinde olan 2 yıllık tahvil faizi % 46,13 düzeyinde, 18 Mart günü %32 düzeyinde olan 5 yıllık tahvil faizi % 38,36 düzeyinde, 18 Mart’ta % 28,19 düzeyinde olan 10 yıllık tahvil faizi 32,39 düzeyinde.

Ne olur? Faizlerde ne olacağı siyasette ne olacağına bağlı. Eğer normalleşme yönünde gelişmeler olursa yeniden düşüş trendi dönebilir. Aksi gelişmeler olursa artışlar görmek mümkün.

YATIRIM FONLARI: Yatırım fonları bu hafta yüzde 0,31, emeklilik fonları yüzde 0,28 değer kazandı. Kategorilerine göre bakıldığında, yatırım fonları arasında en çok kazandıranlar yüzde 2,91 ile "kıymetli maden" fonları oldu.

PİYASA HABERLERİ

YABANCI YATIRIMCI TAHVİLDE BİR SATIŞ DAHA BEKLİYOR

Yabancı yatırımcının TL tahvillerde bir satış dalgası daha beklentisi olduğunu belirten bir bankacılık sektörü kaynağı, yabancı yatırımcıların büyük çoğunluğu için mevcut seviyenin cazip olmadığını, yabancının TL tahvillerin yeterince satılmadığını düşündüğünü, yeni bir fiyatlamanın yapıldığını söyledi.

MB, TL TAHVİL PİYASASINDA LİKİDİTEYİ ARTIRACAK

Geçen yılın gözde yatırım aracı para piyasası fonlarına getirilen tahvil alım zorunluluğu yatırımcıların son günlerde para piyasası fonlarında zarar uğramalarına neden olmuştu. Merkez Bankası TL tahvil piyasasında azalan likiditenin artırılması hedefi ile devreye girdi. Hazine ve Merkez Bankası tahvil piyasasının işleyişini güçlendirecek ortak çalışma başlattı. Bu çalışma ile bayram sonrasında piyasaların daha etkin ve sağlıklı işleyişinin hedeflendiğine dikkat çekildi. (EKONOMİ)

GOLDMAN GÜÇLÜ FAİZ ARTIŞI BEKLİYOR

Goldman Sachs, TCMB’nin politika faizinde 350 baz puan artışa gidebileceğini duyurdu. Banka müşterilerine dün gönderilen notta, faiz artışının 17 Nisan’daki Para Politikası Kurulu toplantısında ya da daha öncesinde gelebileceği ifade edildi. Notta, yurtiçi mevduat tabanının yeniden dolarize olması riskine işaret edilerek, Merkez Bankası’nın 350 baz puanlık faiz artışını, dezenflasyon programını uygulama konusunda yetenek ve istekliliği vurgulamak için yapabileceği değerlendirmesine yer verildi

AVRUPALI FON TÜRKİYE ÖZEL SEKTÖR TAHVİLLERİNDE TAVSİYESİNİ DÜŞÜRDÜ

Avrupa’nın en büyük fonlarından biri olan Pictet, Türkiye özel sektör tahvilleri ile ilgili daha önce ağırlık artırılması yönündeki duruşunu düşürme kararı aldı. Bloomberg HT’nin haberine göre 2024’te 288 milyar dolarlık fon yöneten şirketin kıdemli portföy yöneticisi Sabrina Jacobs, Bloomberg’e verdiği söyleşide pozisyonlarını sınırladıklarını ve daha temkinli olduklarını açıkladı.

MERKEZ GEÇEN HAFTA DA 14.4 MİLYAR DOLAR SATTI

MB’nin 19 Mart’ta İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıyla piyasalarda başlayan sarsıntıyı dindirebilmek için başlattığı döviz satışı ikinci haftasında da devam etti. İlk hafta 14.3 milyar dolar seviyesinde hesaplanan döviz satışına geçen hafta da 14.4 milyar dolar daha eklendi. Böylece iki haftalık satış 28.7 milyar dolara ulaştı. Toplam döviz rezervi 6.6 milyar dolar azalışla 156.5 milyar dolara, swap hariç net rezervi de 14.7 milyar dolar azalışla 37.5 milyar dolara geriledi.

DÖVİZ MEVDUATINDA 6,3 MİLYAR DOLARLIK ARTIŞ

21 Mart ile biten haftada toplam döviz mevduatı 178.742 milyon dolardan, 6.3 milyarlık artışla 185.046 milyon dolara çıktı. Gerçek kişilerin mevduatındaki artış 3.156 milyon dolar, tüzel kişi döviz mevduatında 3.149 milyon dolar oldu.

PETROLDE İYİ HABER VAR

Ticaret savaşının misillemelerle derinleşeceği, bunun da küresel ekonomik büyümeyi sınırlayacağı beklentisi petrole talebi baskıladı. Trump açıklamasından sonraki iki günde brent petrolün satış fiyatında %15 düşüş oldu. Gerilemenin devam edeceği varil fiyatının 50 dolara düşebileceğine ilişkin analizler var. Türkiye, petrolde ithalata bağımlı olduğu için enerji faturasının, uluslararası fiyatların düşmesi ile içerde akaryakıt fiyatlarının da düşeceği beklentisi oluştu.

NELER OLDU?

TÜRKİYE TARİHİNİN EN ETKİLİ TÜKETİCİ BOYKOTU

CHP’nin “iktidar destekçisi” oldukları gerekçesiyle bazı markalara yönelik boykot uygulaması ile ana muhalefet partisinin de destek verdiği üniversite öğrencilerinin ülke genelinde bir günlük “Satın alım yapmıyoruz” eylemi Türkiye tarihinin en etkili boykotuna dönüştü. Hükümet kaynakları, resmi açıklama öncesinde kurumlardan aldıkları verilerle, boykotun etkili olmadığını gösterme çabasına girdi. İş örgütlerinden de tepkiler geldi. Hükümet, yasal bir hak olan boykotu “milli ekonomiye karşı komplo” olarak niteledi. Boykot çağrısı yapan sanatçılardan gözaltına alınanlar oldu.

PROF. BABUŞÇU RAKAMLARI PAYLAŞTI

Bankacı kökenli Prof. Dr. Şenol Babuşcu, boykotla ilgili şu paylaşımı yaptı: “1-TCMB haftalık veri açıklamaktadır. Bu verilere göre ocak ayı günlük ortalama kartlı alışveriş tutarı 48.203 milyon TL, şubat ayı günlük ortalama 49.474 TL’dir. 2-BKM aylık veri açıklamaktadır. Bu verilere göre sadece yerli kartların yurtiçi harcama rakamı dikkate alınırsa ocak günlük ortalama harcama 43.475 milyon TL, şubat 41.089 milyon TL’dir. Anadolu Ajansı’nın 2 Nisan 2025 günü için açıkladığı kartlı alışveriş verisi 28 milyar TL’dir.” (Bu arada, kesin haftalık rakamlar bugün açıklanacak.)

TÜİK ENFLASYONU YİNE ŞAŞIRTTI

TÜİK, TÜFE martta bir önceki aya göre yüzde 2,46 oranında arttığını açıkladı. Artış oranı geçen yılın aynı döneminin altında kalmakla birlikte, bir önceki aya göre daha yüksek oranda gerçekleşti. Yıllık enflasyon da baz etkisiyle yüzde 38,10’a geriledi. Martta en yüksek fiyat artışı yüzde 9,96 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti. Mal enflasyonu yüzde 2,71, hizmet enflasyonu ise yüzde 1,96 artış gösterdi. Mart ayında İTO enflasyonu (aylık 3.79, yıllık 46,23) ile fark büyüdü. TÜİK giyim grubu enflasyonu tartışma konusu.

İYİMSER MART ENFLASYONUNA RAĞMEN GELECEK ENDİŞE VERİYOR

Enflasyon mart ayında % 2,46 ile %2,8-2,9 olan beklentilerin altında kaldı, yıllık enflasyon da %39,05’ten %38,1’e geriledi. İmamoğlu tutuklamasının yarattığı sarsıntının etkisi nisan verisinde görülecek. Piyasa uzmanları 17 Nisan’daki PPK toplantısında %42,5 olan politika faizinin sabit kalmasını öngörüyor. 22 Mayıs’taki yılın 2. Enflasyon Raporu tahminleri piyasanın gelecek dönem beklentileri için yol gösterici olacak. Buna karşılık yabancıların ardından yerli ekonomistler de yılsonu enflasyon beklentileri yüzde 30’un üzerine çekmeye başladı.

HANEHALKININ ENFLASYON BEKLENTİSİ ARTTI

Merkez Bankası’nın yayımladığı Sektörel Enflasyon Beklentileri verilerine göre, mart ayında piyasa katılımcıları ve reel sektörün enflasyon beklentilerindeki düşüş eğilimi devam ederken, hanehalkının beklentileri çok hafif (0.1 puan artarak yüzde 59,3 seviyesine) yükseldi. Beklentilerde 19 Mart’tan bu yana yaşanan dalgalanmaların etkisini içermiyor, nisan anketinde bu etkiler gözlenecek.

YURT İÇİ ÜFE YILLIK %23,50 ARTTI, AYLIK %1,88 ARTTI

Yİ-ÜFE (2003=100) 2025 yılı Mart ayında bir önceki aya göre %1,88 artış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %7,23 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %23,50 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %35,23 artış gösterdi.

YABANCI ŞİRKETLER, TÜRKİYE’DEKİ VARLIĞINI SORGULAMAYA BAŞLADI

Otomotiv tedarik sanayi yetkilileri, aşınan rekabet gücü nedeniyle Türkiye’nin küresel otomotiv üretimi sıralamasında 5 basamak geriye gitme riski olduğunu söyledi. TAYSAD Genel Kurulu’nda konuşan sektör yetkilileri, Türkiye’de yıllardır üretim yapan ve alanında küresel lider olan bazı yabancı yatırımcıların, ülkedeki varlığını tartışmaya başladığını, gelecek yıl Türkiye’de fabrika kapatmayı düşünen firmalar olduğunu söyledi. (EKONOMİ)

ELEKTRİĞE ZAM GELDİ

EPDK’dan yapılan açıklamada, 5 Nisan'dan geçerli olmak üzere, elektrikte mesken aboneler için yüzde 25, kamu ve özel sektör hizmet grubu için yüzde 15, sanayi abone grubu için yüzde 10 ve tarımsal abone grubu için yüzde 12,4 oranında zam yapıldı. EPDK açıklamasında, meskenlerde 100 kWh tüketimin bedelinin 259,04 TL düzeyine geldiği belirtildi.

GAYRİMENKULDE İLK ÇEYREK REKORU

Gayrimenkul satışlarında tüm zamanların ilk çeyrek rekoru kırıldı. Ocak-mart döneminde gayrimenkul satışları yıllık bazda yüzde 8,3 artarak 694 bin 628'e ulaştı. Gayrimenkul ve İnşaat Platformu Başkanı Ekiz, "Konut satışlarındaki artışın başı çektiği ve diğer gayrimenkul türlerinin de hareketliliğe destek verdiği bir ilk çeyreği geride bıraktık" derken, GAPAS Başkanı Özcan, "Faizlerin düşmesiyle birlikte özellikle orta gelir grubunun oturum amaçlı alımları başlarsa, geçen yılın üzerine çıkarız" dedi. (EKONOMİ)

DIŞ TİCARET AÇIĞI MARTTA 7,3 MİLYAR DOLAR

Ticaret Bakanlığı açıklamasına göre martta, geçen yılın aynı ayına göre; ihracat, %3,2 oranında artarak 23 milyar 385 milyon dolar, ithalat, %2,3 oranında artarak 30 milyar 652 milyon dolar, dış ticaret açığı yüzde 0,5 azalışla 7,3 milyar dolar oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı 0,7 puan artarak %76,3 olarak gerçekleşti.

İÇ PAZAR DA ÇİN'İN KUŞATMASI ALTINDA

Çin’den ithalat son 5 yılda neredeyse 2 kat artarak 42 milyar dolara ulaştı. MİB Başkanı Kutlu Karavelioğlu, makine ithalatının 4’te 1’inin bu ülkeden yapıldığını belirtirken “Çin’in örtülü destek ve teşviklerle haksız rekabete yol açtığına" dikkat çekti. EVSİD Kurucu Başkanı Burak Önder, Çin’in Ortadoğu, Orta Asya ve Afrika pazarlarındaki hegemonyasını artırdığını kaydetti. TÇÜD Genel Sekreteri Veysel Yayan ise tüm dünyada çelik fiyatları artarken Çin’in yüzde 5'e yakın fiyat kırdığını hatırlattı. Ayrıca otomotivde ana sanayici Çin’den ucuz parça getirmeye başladı, Çin’den ayakkabı ithalatı da ocak ayında patlama yaptı. (EKONOMİ)

İMALATTA İVME KAYBI, BİR YILI GERİDE BIRAKTI

Büyümenin öncü göstergesi İSO Türkiye İmalat PMI, martta bir önceki aya göre 1 puan düşüşle 47,3’e geriledi ve Ekim 2024’ten bu yana en düşük seviyesine indi. Endeksin geçen ay da eşik değerin altında kalmasıyla birlikte faaliyet koşullarındaki yavaşlama eğilimi bir yılı geride bıraktı. Mart ayında yeni siparişler üst üste 21’inci kez aylık bazda yavaşlama kaydederken, yeni ihracat siparişlerinde de Kasım 2022’den bu yana en sert düşüş görüldü.

ZAYIF KAPASİTE DİPTEN DÖNDÜ

İmalat sanayinde kapasite kullanımı, mart ayında iki yılın dip seviyesinden döndü. Mart ayında imalat sanayii genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanımı bir önceki aya göre 0,3 puan artarak yüzde 75,2’ye yükseldi. Arındırılmamış kapasite kullanım oranı ise aylık bazda 0,1 puan azalarak yüzde 74,4 seviyesine geriledi.

BEYAZ EŞYA PAZARINDA SERT DARALMA

Beyaz eşya pazarındaki daralma artarak sürüyor. TÜRKBESD verilerine göre, sektörün üretimi şubat ayında geçen yıla göre yüzde 5 düşüşle 2,7 milyon adete geriledi. Aynı dönemde altı ana ürün grubunda iç satışlar yüzde 11 azalışla 852,8 bine düştü. İhracat da yüzde 11 oranında azalarak 1,6 milyon adede geriledi. Böylece şubat ayındaki toplam satışlar geçen yıla göre yüzde 13 düşerken, yılın ilk iki ayındaki düşüş ise yüzde 9 seviyesinde gerçekleşti.

KOBİ’LERDE TAKİBE DÜŞEN KREDİLERİNDE DE ARTIŞ

BDDK verilerine göre, 21 Mart ile biten hafta itibariyle son bir yıllık dönemde KOBİ kredilerinde yüzde 26,7 artış yaşanırken, bu şirketlerin takibe düşen kredilerindeki artış yüzde 83,5’e ulaşarak 100,6 milyar TL’ye yükseldi. Böylece KOBİ kredilerinde tahsili gecikmiş alacakların oranı geçen yılki yüzde 1,56 seviyesinden bu yıl 2,20’ye yükseldi ve iki yılın en yüksek seviyesine çıktı. (EKONOMİ)

İHRACAT ARTIŞINDA ÇORUM ŞAMPİYON, DÜŞÜŞÜNDE ADIYAMAN

2015 yılı itibariyle 100 milyon dolar ihracat yapan iller dikkate alındığında 26 ilin toplam ihracat içindeki payı artmış, 25 ilin azalmış gözüküyor. Artıran grupta “Çorum Vakası”, pay kaybeden grupta “Adıyaman Vakası” var. Çorum, ihracatını 333,3 milyon dolardan 3,5 milyar dolara çıkarmış. Payındaki değişim %500. Bu performansa yaklaşan il yok. Adıyaman’ın ihracatı yarım milyar dolar üstünden 55,6 milyon dolara gerilemiş. Olağanüstü bir gerileme yaşanmış. (EKONOMİ)

KONKORDATOLAR İLK ÇEYREKTE TAVAN YAPTI

Reel sektörde talepteki daralmaya bağlı olarak zayıfl ayan işler konkordatoların bu yıl da yüksek seyretmesine yol açtı. Mahkemelerce verilen konkordato geçici mühlet kararı sayısı yılın ilk çeyreğinde geçen yıla göre yüzde 172 artarak 583’e ulaştı. En riskli sektörler ise tekstil, inşaat ve metal ürün imalatı oldu. (EKONOMİ)

CHERY’NİN YATIRIMI 1 MİLYAR DOLAR

Çinli otomotiv devi Chery’nin Samsun’daki yapacağı yatırımın tutarının 1 milyar dolar olduğu açıklandı. Marka, kuracağı yıllık 200 bin adet kapasiteli tesiste yeni nesil elektrikli araçlar ve parçalarının üretimini gerçekleştirecek. Yatırımın 5 bin kişilik istihdam öngördüğü de bildirildi. Dünyanın en büyük elektrikli araç üreticilerinden biri olan Çinli BYD de Avrupa Birliği gümrük vergilerinden kaçınmak için geçen yıl Manisa’da 1 milyar dolarlık bir fabrika kurma planını açıklamıştı.

‘GENİŞ TANIMLI’ İŞSİZLİK 8 AYIN ZİRVESİNDE

Şubatta dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 8,2 ve resmi işsiz sayısı 2 milyon 886 bin ile 151 ayın en düşük seviyesine gerilerken geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 28,4 oldu. DİSK-AR’ın TÜİK verilerinden yararlanarak yaptığı hesaplamaya göre mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı ise Şubat 2025’te 11 milyon 417 bin kişi olarak gerçekleşti. Geniş tanımlı işsizlik oranı sekiz ayın en yükseği olan yüzde 28,4’e yükseldi.

TURİZMDE "ERKEN SEZON" BEREKETİ

Her yıl 15 Nisan-1 Mayıs arası kapılarını açan turizm sektörü, bu yıl Ramazan Bayramı’yla birlikte sezona erken başlayacak. Okulların ara tatili ile birleşen bayram, turizm sektörüne yarayacak. Tatilde akraba ve memleket ziyaretleri dahil 20 milyon kişinin seyahat edeceği ve 120 milyar TL’lik bayram ekonomisinin oluşması bekleniyor.

ABD'NİN YUMURTA KRİZİNDE İKİNCİ PERDE!

ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı yeni gümrük vergileri, Türkiye’nin ABD’ye yaptığı yumurta ihracatını doğrudan etkileyebilir. ABD Tarım Bakanı Brooke Rollins, yeni tarifelerin yumurta ithalatını da kapsayacağını ve özellikle Türkiye’den gelen ürünlerde maliyet artışına yol açabileceğini belirtti. Son iki yılda kuş gribi nedeniyle yaklaşık 170 milyon kanatlı hayvanın telef olduğu ABD, bu süreçte yumurta arzını dengelemek amacıyla Türkiye’nin de aralarında bulunduğu ülkelerden ithalat gerçekleştirmiş, bu ticaret içeride yumurta fiyatlarının artışına neden olmuştu.

BEŞERİ KALKINMADA LİDER İL ANKARA

TÜİK’in açıkladığı veriye göre, 2022 yılında iller düzeyinde en yüksek beşeri kalkınma endeksine sahip kent Ankara oldu. Türkiye genelinde 0,854 olarak belirlenen endeks değeri Ankara için 0,891 oldu. Ankara’yı 0,970 ile İstanbul ve Kocaeli, 0,870 ile İzmir izledi. 2018’e göre beşeri kalkınma endeksinin en çok artış gösterdiği 5 il Kilis, Şırnak, Çankırı, Hakkari ve Ağrı olurken, düşüş gösterdiği iller Trabzon, Ordu, Rize ve Karabük olarak sıralandı.

AKKUYU’NUN 1. ÜNİTESİ ÇALIŞMAYA HAZIR

Akkuyu Nükleer Güç Santrali (Akkuyu NGS) ilk ünitesinin devreye alma aşamaları devam ediyor. Akkuyu Nükleer Genel Müdürü Sergei Borisovich Butckikh, birinci ünitedeki türbin inşasının tamamlandığını belirterek, santrale su sağlayacak sistemlerden açık denizde olanların yüzde 95 seviyesine ulaştığını kaydetti.

İHRACAT VE YATIRIM DESTEĞİ 178,1 MİLYAR LİRAYA YÜKSELDİ

İihracat ve yatırım destek paketi yürürlüğe girdi. Hazine garantili kefalet sistemi kapsamındaki kuruluşların ihracat ve yatırıma kefalet yoluyla verecekleri destek miktarı 55 milyar lira artırılarak 178,1 milyar liraya yükseltildi. Hazine garantili kefalet kapsamına, katılım finans kuruluşları da dahil edildi. Bu kuruluşlar üzerinden, yarısı ihracat olmak üzere 13,6 milyar liralık destek paketi yürürlüğe sokuldu. (EKONOMİ)

AYAKKABIDA MISIR FAKTÖRÜ DIŞ TİCARET RAKAMLARINA YANSIDI

Hazır giyimin ardından, Mısır’a taşınan bazı ayakkabı sanayi şirketlerinin, oradan Türkiye’ye ihracatı ticaret dengelerine yansıdı. Ayakkabı Sanayicileri Derneği Başkanı Berke İçten, bu ülkeden ithalatın ocak ayında geçen yılın aynı dönemine göre 12 kat arttığına dikkat çekti. Bu aşamada Çin’den ithal edilen ürünlerin sınırlı bir işlemeyle menşei değiştirilerek Türkiye’ye vergisiz olarak ihraç edildiğini dile getiren İçten, menşe saptırmasına karşı önlem alınması için durumu Ticaret Bakanlığı’na da ilettiklerini söyledi. (EKONOMİ)

ÖNE ÇEKİLEN TALEP VE KAMPANYALAR OTOMOTİVİ HAREKETLENDİRDİ

Son aylarda daralma yaşanan otomotiv pazarı martta büyüme kaydetti. ODMD verilerine göre, ilk iki ayda yüzde 14’ün üzerinde düşen satışlar, mart ayında yüzde 6,4 artışla 116.9 bine yükseldi. Geçen yılın aynı dönemine göre otomobil satışları yüzde 5,5 artarak 91,8 bin adede, hafif ticari araç satışları da yüzde 10,2 artarak 25 bin adede çıktı.

OTOMOTİV ÜRETİMİNDE ‘REKABET’ SORUNU DERİNLEŞİYOR

Türk otomotiv sanayinde küresel rekabet gücü giderek daha fazla aşınıyor. OSD Başkanı Cengiz Eroldu, “Üretim rekabetçiliğinde ciddi aşınma var. Çalışan maliyetinde beyaz yakada İspanya ile aynı seviyeye geldik” dedi. Eroldu, “2028’te üretiminin %80’inin alternatif yakıtlı olması” hedefinde de geride kaldıklarını söyledi. 2025 itibarıyla üretimin sadece %19’u çevreci araçlardan oluşuyor. (EKONOMİ)

VERGİLER ÖNCESİ OTOMOBİL SATIŞLARI ARTTI

Trump, otomobil ithalatına getirdiği ek %25 vergileri başlatıyor. ABD'li alıcıların ise vergiler öncesi ilk çeyrekte bir önceki yıla kıyasla daha fazla araç satın aldığı görüldü. Hawk Auto Group'un CEO'su John Crane, otomobil üreticilerinin gümrük vergilerinin maliyetini bayilere ve tüketicilere yansıtmak için fiyatları artırması halinde satışların beşte bir oranında düşebileceğini söyledi. (EKONOMİ)

DÜNYA EKONOMİSİ

ABD'DE TARIM DIŞI İSTİHDAM MARTTA BEKLENTİLERİ AŞTI

ABD Çalışma Bakanlığı verilerine göre, tarım dışı istihdam mart ayında 228 bin artış gösterdi. İşsizlik yüzde 4,2 seviyesine yükseldi. Tarım dışı istihdamın martta 140 bin artması, işsizlik oranının yüzde 4,1'de kalması bekleniyordu. Özel sektörde istihdam artışının 209 bin, kamu istihdamında artışın 19 bin olduğu açıklandı. Piyasalar özel sektörde istihdamın 127 bin artacağını öngörüyorlardı. Ülkede geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 8'den yüzde 7,9'a indi. Yatırımcılar istihdam raporunun ardından Fed'in mayıs ayında faiz indirimine gideceğine dair tahminlerini azalttı, haziran ayı olası başlangıç olarak görülüyor.

JPMORGAN’DAN RESESYON UYARISI

JPMorgan Baş Ekonomisti Michael Feroli, GSYH'nin tarifelerin ağırlığı altında daralmasını beklediklerini belirterek, bu yıl ABD GSYH büyümesinin daha önceki yüzde 1,3'ten yüzde -0,3'e düşeceğini öngördü. Feroli, "Ekonomik faaliyette öngörülen daralmanın işe alımları baskılaması ve zamanla işsizlik oranını yüzde 5,3'e çıkarması bekleniyor" dedi. Hafta içinde Barclays, ABD için GSYH'nin 2025'te "durgunlukla tutarlı" bir şekilde daralmasını beklediğini bildirmişti. Citi ekonomistleri bu yılki büyüme tahminlerini yüzde 0,1'e düşürürken, UBS ekonomistleri de tahminlerini yüzde 0,4'e çekti.

POWELL: GÜMRÜK VERGİLERİNİN ETKİSİ BEKLENENDEN BÜYÜK OLACAK

Trump'ın açıkladığı gümrük vergilerinin ekonomide etkisinin beklenenden daha büyük olacağını belirten Fed Başkanı Jerome Powell, "Daha yüksek enflasyon ve daha düşük büyüme olacak. Ne olacağını bekleyip görmemiz gerekiyor" ifadesini kullandı. Powell yüksek vergilerin ekonomide etkisini göstereceğini ve muhtemelen önümüzdeki çeyreklerde enflasyonu yükselteceğini ifade etti. Para politikasında değişikliğe gitmek için erken olduğunu dile getiren Powell "Suların durulmasını izlemek için iyi bir zaman. Önümüzü gördükten sonra doğru politika adımını atacağız" diye konuştu.

TRUMP’TAN, FED’E “FAİZ İNDİR” BASKISI

ABD Başkanı Donald Trump, Fed Başkanı Jerome Powell’a faiz indirimi çağrısında bulundu. Sosyal medya platformu Truth Social üzerinden yaptığı paylaşımda Trump, mevcut ekonomik verilerin Powell’a faiz indirme yönünde güçlü bir zemin sunduğunu öne sürdü. Trump, açıklamasında Powell’ı “geç kalmakla” suçlarken, bu kez farklı bir tutum sergilemesi gerektiğini ifade etti. “Şu an, Fed Başkanı Jerome Powell için faiz indirmek adına mükemmel bir zaman” ifadelerini kullanan Trump, Powell’a doğrudan seslendi: “Faizleri indir Jerome ve artık siyaset oynamayı bırak!”

TRUMP’IN TEHDİDİ SONRASI ABD İLE İRAN ARASINDAKİ GERGİNLİK ARTTI

Trump’ın, Tahran’ın nükleer programını geri çekme konusunda bir anlaşma yapmaması halinde İran'ı bombalamakla tehdit etmesinin ardından iki ülke ilişkilerinde tansiyon yükseldi. Pentagon’dan yapılan açıklamada, ABD’nin, Yemen'de yaklaşık iki haftadır sürdürdüğü bombardıman ve İran ile gerilimin artmasının ardından savaş uçakları takviyesiyle Ortadoğu'daki askeri kabiliyetlerini artırdığı belirtildi. İran Meclis Başkanı Muhammed Kalibaf, ABD'nin ülkesine yönelik herhangi bir saldırısına, Ortadoğu'daki Amerikan çıkarlarına saldırarak karşılık vereceklerini söyledi.

ABD, DİJİTAL HİZMET VERGİSİNDEN RAHATSIZ

İlk döneminde Dijital Hizmet Vergisi uygulayan ülkelere misilleme uygulayarak gümrük vergilerini yüzde 25 artıran ABD Başkanı Trump, konuyla ilgili yeni bir soruşturma talimatı verdi. Yeni Ekonomi Danışmanlık Kurucu Ortağı Nazmi Karyağdı, söz konusu verginin, yeni dönemde de iki ülke arasında sorun yaratacağını söyledi. Karyağdı, Türkiye’nin vergi uygulamasına başlamasının ardından iki ülke arasında “ödenen dijital hizmet vergisinin kurumlar vergisinden düşülmesi” konusunda uzlaşmaya varıldığını ancak buna ilişkin şartların, ABD’nin tutumu nedeniyle oluşmadığına işaret etti.

EV BATARYA KAPASİTESİ ARTTI, FATURA DÜŞTÜ

Küresel elektrikli araç (EV) endüstrisi için 2024 rekor yılı oldu. Parklara 865,5 GWh büyüklüğünde yeni EV eklendi ve önceki yıla oranla yüzde 25’lik bir büyüme oldu. Ancak satışlardaki büyümeye rağmen özellikle lityum fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle bu otomobillerin bataryalarına yapılan harcama, 2022 zirvesinin yarısının bile altına indi.

DÜNYA HAM ÇELİK ÜRETİMİ ŞUBATTA %3,4 AZALDI

Küresel ham çelik üretimi ocak ayının ardından şubatta da düşüş kaydetti. Dünya Çelik Birliği (Worldsteel) verilerine göre yıla yüzde 4,4 düşüşle başlayan ham çelik üretimi, şubat ayında da yüzde 3,4 azalarak 144,7 milyon tona geriledi. Bu dönemde dünyanın en büyük üreticisi konumundaki Çin’de üretim yüzde 3,3 düşüşle 78,9 milyon tona indi. Türkiye'nin üretimi yüzde 5,6 azalarak 2,9 milyon tona inerken, Hindistan’ın üretimi yüzde 6,3 arttı ve 21,8 milyon tona yükseldi.

ŞİRKETLER

MUTSUBİSHİ, 27 MİLYAR DOLARLIK YATIRIM PLANLIYOR

Japon ticaret şirketi Mitsubishi, büyümeyi desteklemek için önümüzdeki üç yıl içinde en az 4 trilyon yen (27 milyar dolar) yatırım yapmayı planladığını ve 2027/28 mali yılında net karını 1,2 trilyon yene çıkarmayı hedeflediğini söyledi.

XIAOMI’DEN REKOR ARAÇ TESLİMİ

Çinli elektrikli otomobil üreticileri Xiaomi, Xpeng ve Leapmotor'un her biri mart ayında yaklaşık 30 bin veya daha fazla otomobil teslim ederek, yeni kurulan rakiplerinin yaklaşık iki katına ulaştı. Xiaomi, mart ayında 29 bin adedi aşarak rekor sayıda elektrikli araç teslim etti. Bu rakam, son beş ayın her birinde 20 binden fazla araç teslim ederek bir önceki dönemini geride bıraktı. Otomobil üreticisinin talebi karşılamak için Pekin'deki ikinci elektrikli araç fabrikasını genişletmesi konuşuluyor.

SAMSUNG ÇİN’E YÖNELİYOR

Samsung, Amerika'daki üretim tesislerine on milyarlarca dolar yatırım yapmasına rağmen ABD'deki büyük müşterilerini güvence altına almakta zorlanınca, zor durumdaki çip bölümünü desteklemek için Çinli teknoloji gruplarına yöneldi. Şirket geçtiğimiz ay, Çinli şirketlerin giderek kısıtlayıcı hale gelen ABD ihracat kontrolleri karşısında gelişmiş yapay zeka çipleri stoklarını güvence altına almak için acele etmeleri nedeniyle, Çin'e yaptığı ihracatın değerinin 2023 ve 2024 yılları arasında %54 arttığını açıkladı.

TİKTOK’TA SÜRE UZATIMI

ABD Başkanı Donald Trump, TikTok’un ABD'li bir firmaya satılmaması halinde ülkede yasaklanmasını öngören yasanın uygulanmasının askıya alınmasına ilişkin daha önce tanıdığı süreyi 75 gün daha uzattığını açıkladı. Trump, "Yönetimim TikTok'u kurtarmak için bir anlaşma üzerinde çok sıkı çalışıyor ve büyük ilerleme kaydettik. Anlaşma gerekli tüm onayları alabilmesi için daha fazla çalışma gerektiriyor, bu nedenle TikTok'u 75 gün daha açık tutmak için bir kararname imzalıyorum" dedi. (CNBC-e)