Ekonomide hasar onarma dönemi… Yatırım araçlarında durum ve olasılıklar

Kısa Dalga - Haftanın ekonomik gelişmelerini öğrenmek ve gelecek için sağlıklı öngörüler yapabilmeniz için İbrahim Ekinci'nin hazırladığı haftalık ekonomi bülteni Marjinal Fayda'da ekonomideki genel manzara, piyasalardaki gelişmeler, dünyadan ve şirketlerden haberler var.

GENEL DURUM

TCMB’de rezerv erimesi durdu. Banka, yeniden rezerv biriktirmeye başladı. Böylece 57 milyar dolarlık rezerv kaybına yol açan İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ve belediye bürokratlarına yönelik operasyon sonrası ortaya çıkan hasarı onarma patikasına girildiği söylenebilir. Muhalefeti sıkıştırma ve yol temizliği amaçlı algılanan operasyon ekonomide birçok açıdan 6 ay - 1 yıl arası periyotlarda elde edilmiş düzeltmeleri sildiği söylenebilir. Normal şartlarda önceki rezerv seviyelerine ulaşmak aylar belki de yıl alacak. Enflasyon beklentilerine bozulma oldu. Son veriler, 2025 yıl sonu enflasyon hedefinin TÜİK hesaplarıyla dahi tutmasının artık mümkün olmadığını gösteriyor. Beklenti anketinde de bozulma izleniyor. Prof. Dr. Özgür Orhangazi’ye göre ekonomide yeni bir rota arayışı başlamış durumda. Orhangazi şöyle diyor: “Şimşek programında artık sona gelindiğinin bir göstergesi de eski ekonomi bakanı ve şu anda AKP’nin ekonomi işlerinden sorumlu genel başkan yardımcısı olan Nihat Zeybekçi’nin Nasıl Bir Ekonomi gazetesine verdiği kapsamlı mülakatta bulunabilir. Zeybekçi’nin yüksek faizlerin artık üretim ve ticareti olumsuz etkilediği ve enflasyonla mücadelenin talebi kısarak değil arzı artırarak yapılması gerektiği yönündeki vurgusu da iktidar içerisinde ekonomi politikalarında yeni rota arayışının canlandığını gösteriyor.” (Evrensel)

Hükümetin ekonomide nasıl bir yola gireceği konusunda başka ve çok daha önemli bir belirsizlik daha var. İBB operasyonları sonrası hasarların onarımı başlamış olmakla birlikte artık yeniden kesintisiz bir düzelme sürecine girildiğini söylemek zor. Çünkü, Erdoğan’ın son açıklamaları, bu operasyonların devam edeceğini, diğer belediyelere, gazetecilere uzanacağını gösterdi. Erdoğan konuşmasında, “ahtapot” benzetmesi yapmıştı. Dolayısıyla, siyasetin ekonomiyi hırpalamaya devam edeceğini öngörmek kehanet olmaz.

Küresel ekonomide en önemli gelişme ABD – Çin’in geçici dönem gümrükleri indirme anlaşması oldu. Anlaşmanın açıklandığı gün, finansal piyasalar son dönemde yaşadığı dar boğazdan kurtularak geçen haftanın ilk gününü alıcılı tamamladı. Anlaşma küresel piyasalarda da coşku yarattı. Uzakdoğu’dan Avrupa ve ABD’ye, tüm borsalarda artış yaşandı. ABD’de Dow Jones %2,3; S&P %2,7; Nasdaq 3,7 yükseldi. ABD doları, diğer para birimleri karşısında %1’in üzerinde değer kazandı; ABD tahvil getirileri arttı. Güvenli liman kaygılarının azalması, altında satış getirdi. Ons altın %2,6 düşüşle 3.230 dolara geriledi. Ticaret gerginliğinin azalması ve ekonomik aktivitede yükseliş beklentisiyle petrol fiyatları da yüzde 2 civarında değer kazandı ve Brent 65 doları aştı.

İçeride ilave olarak PKK’nin fesih duyurusu ve döviz tarafında spekülatif talebin rahatlaması ile TCMB’nin rezerv biriktirmeye başlaması gibi unsurlar, piyasalarda yükselişin öncüsü oldu. BIST100 endeksi %3,8, bankacılık endeksi %4,4, sınai endeksi %3,1 yükseliş gösterdi. Eurobond piyasasında 2047 vadeli Eurobond faizi 0,07 puan gerileyerek %8,64’e indi; ayrıca CDS primi 17 puan gerileme ile 315’e geldi. TL tahvil piyasasında ise diğer varlıklar kadar yükseliş olmadı. 2 yıllık gösterge tahvil faizi 0,3 puan düşüşle %49,05’e, Eylül 2029 vadeli tahvil faizi 0,05 puan düşüşle %39,63’e, 10 yıllık gösterge tahvil faizi ise 0,36 puan düşüşle %34,51’e geriledi.

PİYASALAR

BORSA

BIST 100 endeksi, en düşük 9.516,86 puanı ve en yüksek 9.771,71 puanı gördükten sonra haftayı, önceki hafta kapanışının yüzde 2,96 üstünde 9.668,36 puandan tamamladı.

Ne olur?

Önümüzdeki hafta endeksi derin etkilemesi beklenen bir haber akışı bulunmuyor.

ALTIN

Kapalıçarşı'da işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta %4,48 azalışla 3 bin 964 liraya indi. Cumhuriyet altınının satış fiyatı da %4,44 düşüşle 26 bin 809 liraya indi. Çeyrek altın %4,47 azalarak 6 bin 640 liraya geriledi. Ons altın haftayı %4,51 kayıpla tamamladı. En düşük 3.120, en yüksek 3.325 dolar arasında dalgalandı. Cuma akşam saatleri itibariyle 3.177 dolardan işlem görüyordu.

Ne olur?

ABD ile Çin arasındaki gerilimin azalması bu hafta risk iştahını artırarak altına olan güvenli liman talebini zayıflattı. Buna rağmen, altın bu yıl yüzde 20’den fazla yükseldi. Bu yükseliş, altın destekli ETF ürünlerine yönelik artan talep, merkez bankalarının güçlü alımları ve Çin kaynaklı spekülatif taleple destekleniyor.

DÖVİZ

Bu hafta ABD doları yüzde 0,21 artarak 38,8270 liraya çıktı. Euro ise yüzde 0,63 azalışla 43,4300 liraya indi.

Ne olur?

Merkez Bankası’nın yeniden rezerv biriktirmeye başlaması, döviz talebinin yatıştığına işaret. Döviz mevduatında 382,5 milyon dolarlık azalma oldu. Turizm mevsimi başladı, döviz girişi artacak. Şok siyasi operasyonlar algıyı daha da bozmasza, yakın vadede dövizde sert dalgalanma beklenmemeli.

FAİZ

3 aya kadar vadeli TL mevduatın bileşik faizi 9 Mayıs ile biten haftada %57,90’dan 58,30’a çıktı. Özel bankalarda mevduatın basit faizi %50 civarında. Ancak bu faizde bankalar çok ciddi bir hileye başvuruyor. Yüksek faiz almak isteyen tasarruf sahibine, parasının bir kısmını vadesiz hesapta tutması şartı getiriyorlar. Böylece, yüksek faiz alıyorum yanılgısı yaratılıyor. Oysaki bir kısmının vadesizde tutulması aslında faizlerin daha düşük seviyede gerçekleşmesine yol açıyor.

Kredi faizleri taşıtta % 43.09’dan %47.96’ya çıktı. İhtiyaç, konut, tüketici, ticari kredi faizlerinde de daha düşük oranda olsa da artışlar gerçekleşti.

Ne olur?

MB yeni bir faiz indirim döngüsü konjonktürüne girinceye kadar oranlar görece yüksek kalmaya devam edecek gibi görünüyor. Bununla birlikte döviz talebinin rahatlaması ile birlikte TCMB’nin gecelik faizlerinin (%49’a yakın) politika faizine (%46) doğru bir miktar gerilemesi, TL varlıkların getirisinde de paralel şekilde düşüş beklenebilir.

YATIRIM FONLARI

Yatırım fonları bu hafta yüzde 1,65 değer kazandı. Emeklilik fonları yüzde 1,31 değer kazandı. Kategorilerine göre bakıldığında, yatırım fonları arasında en çok kazandıranlar yüzde 2,94 ile "hisse senedi" fonları oldu.

NELER OLDU?

DÖVİZ REZERVLERİ YENİDEN BİRİKMEYE DÖNDÜ

Merkez Bankası 7 haftada 57 milyar dolar ile tarihin en yoğun döviz satışını yaptıktan sonra geçen hafta tekrar döviz almaya başladı. (Grafik: Prof. Dr. Hakan Kara) TCMB swap hariç net döviz pozisyonu 9 Mayıs günü 0,48 milyar USD artışla 12,97 milyar USD’ye yükseldi; Altın fiyatı hariç pozisyon değişiminin ise 0,96 milyar USD. Ayrıca geçtiğimiz hafta net pozisyondaki 4,3 milyar USD’lik artış, TCMB’nin rezerv birikimine başladığını gösteriyor.

AKÇAY: BİRAZ DAHA UZUN SIKI KALACAĞIZ

TCMB Başkan Yardımcısı Cevdet Akçay, Londra’daki EBRD’nin yıllık toplantısında yaptığı konuşmada, özetle şöyle konuştu:

• Dezenflasyon sürecinin maliyetsiz olacağını düşünmeyin; düşük olabilir, yüksek olabilir, tam olarak bilmiyoruz.
• Rezervlerimizi yeniden yavaş ve emin bir şekilde kazanıyoruz.
• Ekonomik aktörler sert daralmadan ne kadar çok korkarsa, fiyat belirleyicilerinin fiyatlama davranışında o kadar büyük değişiklikler olur ve korktukları senaryo olan sert daralma gerçekleşme olasılığı da o kadar azalır.
• İlk kez, kelimenin gerçek anlamıyla gerçek bir dezenflasyon ile karşı karşıya olduğumuza inanıyorum.
• Sıkı para politikası devam edecek. Biraz daha uzun sıkı kalmak zorunda kalacağız.”

YABANCI ÇIKIŞI DURDU, ALIMA GEÇTİLER

Piyasalarda siyaset kaynaklı sarsıntının ardından 9,6 milyar dolar tutarında TL varlık satışı gerçekleştiren yabancı yatırımcı, geçen hafta net alım yaptı. TCMB verilerine göre, yurtdışında yerleşik yatırımcılar 9 Mayıs’la biten haftada hissede net 102 milyon dolar, tahvilde de 934 milyon dolar alım yaptı. Söz konusu alımlarla, yabancı yatırımcıların 2 Mayıs itibarıyla 27 milyar 809 milyon dolar olan hisse senedi stoku, 9 Mayıs haftasında 28 milyar 376 milyon dolara yükseldi. Aynı dönemde yabancının DİBS stoku 9 milyar 124 milyon dolardan 10 milyar 101 milyon dolara çıktı.

TCMB ANKETİNDE ENFLASYON BEKLENTİSİ YÜKSELDİ

TCMB anketinde piyasa katılımcılarının yıl sonu TÜFE beklentisi yüzde 29,98'den yüzde 30,35'e yükseldi. Katılımcıların yıl sonu doları/TL beklentisi 43,6984 oldu. Önceki ankette 43,60 TL’ydi. Katılımcıların BİST Repo ve Ters-Repo Pazarı’nda oluşan cari ay sonu gecelik faiz oranı beklentisi bir önceki anket döneminde yüzde 46,00 iken, bu anket döneminde yüzde 49,00 oldu. Katılımcıların GSYH 2025 yılı büyüme beklentisi bir önceki anket döneminde yüzde 3,0 iken, bu anket döneminde yüzde 2,9 olarak gerçekleşti.

MART CARİ AÇIĞI 4 MİLYAR 87 MİLYON DOLAR

Martta cari işlemler hesabı 4 milyar 87 milyon dolar açık verdi. Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabında ise 1 milyar 471 milyon dolarlık fazla oluştu. Yıllıklandırılmış verilere göre, mart ayında cari açık yaklaşık 12,6 milyar dolar olurken, ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret dengesi de 58,1 milyar dolar açık verdi.

PERAKENDE SATIŞ HACMİ AYLIK %1,4 AZALDI

TÜİK verisine göre mart ayında ticaret satış hacmi aylık bazda %5, yıllık bazda %10,8 artarken, iç talebin göstergesi kabul edilen perakende satış hacmi (PSH) aylık %1,4 azalırken, yıllık %9,2 artış gösterdi. Aylık bazda yaşanan düşüş, Mayıs 2024’ten bu yana yaşanan ilk aylık daralma oldu. Mart ayında toplam ciro endeksi yıllık bazda %33,4 artış kaydederken, alt kalemlerde en güçlü artış %37,8 ile ticaret sektöründe gerçekleşti. Sanayi, inşaat ve hizmet sektörlerinde yıllık artışlar sırasıyla %25,1, %26,3 ve %35,9 oldu.

İPA: İSTANBUL’DA YAŞAMANIN MALİYETİ AYLIK 90 BİN LİRAYI AŞTI

İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) araştırmasına göre İstanbul’da yaşamanın maliyeti geçen yılın aynı ayına göre yüzde 51,74 arttı. İstanbul’da dört kişilik bir ailenin ortalama yaşam maliyeti 90 bin 32 lira olarak hesaplandı. İstanbul’da yaşamanın maliyeti bir önceki aya göre yüzde 2,91 arttı. Yıllık artış 2023 yılı başından bu yana en düşük yükselişi gösterirken, aylık bazda ise 2025 Mart'ta yüzde 2,38 olan artıştan daha yüksek bir oranda değişim gösterdi.

TAKİPTEKİ TİCARİ KREDİ ARTIŞ HIZI BİREYSELİ GEÇTİ

Yüksek enflasyon ve gelir erozyonu nedeniyle bireysel tarafta yüksek seyreden takipteki kredilerle ilgili sıkıntı, ticari tarafta da belirginleşmeye başladı. 19 Mart’ı izleyen 7 haftada takipteki kredi bakiyesi bireysel krediler ve kredi kartlarında 16,7 milyar lira artarak 163,3 milyar liraya; ticari krediler ve kredi kartlarında ise 29,8 milyar lira artışla 224,9 milyar liraya yükseldi. Artış hızı, bireysel kredilerde yüzde 11 civarında yatay seyrederken, ticari kredilerde yüzde 8’lerden 15,3’e yükseldi. Böylece, ticari tarafta takibe alınan kredilerdeki büyüme hızı, uzun sürenin ardından ilk kez bireysel kredilerdeki artışın üzerine çıktı.

NİSAN AYINDA 118 BİN 359 KONUT SATILDI

Konut satışları nisanda bir önceki yılın aynı ayına göre %56,6 artarak 118 bin 359 oldu. Ocak-Nisan döneminde ise %27,9 artarak 454 bin 145 olarak gerçekleşti. İpotekli satışlar nisanda bir önceki yılın aynı ayına göre %147 artarak 17 bin 465 oldu. İpotekli satışların payı %14,8 olarak gerçekleşti. Diğer konut satışları nisanda bir önceki yılın aynı ayına göre %47,3 artarak 100 bin 894 oldu. İlk el satış sayısı nisanda bir önceki yılın aynı ayına göre %43,8 arttı. Yabancılara satışlar nisanda %13,2 artarak bin 440 oldu. Konut satışlarındaki artışta altındaki rallinin etkili olduğu, altın birikiminin yeterli degere ulaştığını düşünenlerin kar realizasyonunu konut alımı ile yaptığı düşünülüyor.

YURTDIŞINDA GAYRİMENKUL ALIMINDA YERLİ, YABANCIYI GEÇTİ

Ödemeler dengesi verilerinin ayrıntılarına göre yerleşikleri yurtdışında gayrimenkul alımı tüm hızıyla devam ediyor. Mart ayı verilerine göre yurt içi yerleşikler yurt dışında 227 milyon dolar gayrimenkul alımı yaparken yurtdışı yerleşikler Türkiye’de 149 milyon dolar net gayrimenkul alımı yaptı. Yerlilerin dış alımı, yabancıların Türkiye’deki alımlarının 2 katına yaklaşmış oldu.

GAZİANTEP’TE 140 FABRİKA SATILIK, 120 FABRİKA KIRALIK!

Yaşanan ekonomik sorunlar nedeniyle işçiler kadar işverenler de zor durumda. Satılık fabrikalarda Konya ve Ankara, İstanbul’un da önüne geçti. Sadece bir ilan sitesindeki kiralık ve satılık fabrika ilanı, ekonomik zorlukları gözler önüne serdi: Gaziantep’te 140 fabrika satılık, 120 fabrika kiralık. Sadece bir ilan sitesinde 2780 satılık, 2817 kiralık fabrika ilanı var. Türkiye’de şirketler zaten uçurumun kenarında dans ederek faaliyet gösterirdi, şu anda ise bilhassa Anadolu yangın yeri. (Özge Öner / Oksijen)

İSO BAŞKANI BAHÇIVAN: SANAYİCİNİN TAKATI KALMADI

İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Erdal Bahçıvan, faiz artışları ve ekonomik sıkılaşma sürecinin sanayi sektörü üzerindeki etkilerine dikkat çekerek ekonomi yönetimine önemli uyarılarda bulundu. Bahçıvan, sanayicilerin mevcut koşullar altında büyük bir yük taşıdığını belirterek, “Sanayi artık dayanma sınırına geldi. Bu baskıyı daha fazla sürdürmemiz mümkün değil” ifadelerini kullandı.

İMALAT SANAYİ ÇALIŞANI 3 YILIN EN DÜŞÜĞÜNDE

Sanayi istihdamındaki gerileme sürüyor. TÜİK’in açıkladığı verilere göre sanayi, inşaat ve ticaret-hizmet sektörleri toplamında ücretli çalışan sayısı martta geçen yıla göre yüzde 0,6 artarken, sanayide çalışan sayısı yüzde 2,6 düşüş kaydetti. İmalat sanayiinde ücretli çalışan sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 120 bin kişi azalarak 4 milyon 542 bine geriledi. Bu rakam, Şubat 2022’den bu yana imalat sanayiinde en düşük çalışan sayısına işaret ediyor. (EKONOMİ)

NE EĞİTİMDE NE İSTİHDAMDA OLAN GENÇLERİN ORANI %22,9

Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre gençlerde işgücüne katılma oranı, 2023 yılında %45,6 iken 2024 yılında %47,2 oldu. Gençlerde işsizlik oranı, 2023 yılında %17,4 iken 2024 yılında %16,3 oldu. Ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin oranı 2023 yılında %22,5 iken 2024 yılında %22,9 oldu. Genç erkeklerde ne eğitimde ne istihdamda olanların oranı 2023 yılında %15,6 iken 2024 yılında %16,2, genç kadınlarda ise bu oran 2023 yılında %29,8 iken 2024 yılında %30,1 oldu.

İLK ÇEYREKTE 3 MİLYAR DOLAR UDY GİRİŞİ OLDU

YASED ilk çeyrekte Türkiye’ye UDY girişinin geçen yılın aynı dönemine göre %89 artışla 3 milyar dolar olduğunu açıkladı. 1,8 milyar dolara ulaşan yatırım sermayesi girişlerindeki artış ise %40 oldu. 2002’den bu yana gelen UDY toplamı 278 milyar dolar oldu. Martta gerçekleşen 1 milyar dolar UDY girişinin 441 milyon doları yatırım sermayesi, 502 milyon doları borçlanma araçları, 149 milyon doları yabancıya gayrimenkul satışı oldu.

BÜTÇE, 174,7 MİLYAR AÇIK VERDİ, 4 AYDA FAİZE 724,6 MİLYAR GİTTİ

Nisan ayı bütçe gelirleri 957.4 milyar lira, giderleri 1.13 trilyon lira olarak gerçekleşti. Nisanda bütçe açığı 174.7 milyar TL oldu. Ocak-nisan dönemi bütçe açığı ise 885.5 milyar TL olarak gerçekleşti. Nisanda faiz dışı bütçe giderleri 871.5 milyar lira ve faiz dışı açık ise 85.9 milyar lira olarak gerçekleşti. Nisanda faiz giderleri yüzde 128,6 artış gösterdi ve 260,7 milyar oldu. 4 aylık faiz harcaması 724,6 milyarı buldu.

“CİRO KAÇIRANLARIN BİLGİSİNİ AÇIKLAYIN”

AYD’nin markaların ciro kirası ödememek için satışlarını düşük gösterdiği iddiasına, BMD’den yanıt geldi. BMD Yönetim Kurulu’nun konuya ilişkin açıklamasında, “Eğer böyle bir veri varsa, bu iddia, Türkiye’de 450 AVM’deki yaklaşık 70 bin kiracıdan 7 bininin sorunlu olduğu anlamına gelir. Bütün markaları zan altında bırakmamak için hangi AVM’lerle hangi markalar arasında ihtilaf olduğu, mağazalarla ilgili nasıl bir yasal işlem başlatıldığı kamuoyu ve Ticaret Bakanlığı ile paylaşılmalıdır” denildi. (EKONOMİ)

TURİZMDE YENİ TEHDİT, “PAHALI ÜLKE” ALGISI

Pahalılık, Türkiye turizmini de tehdit ediyor. Sektör yetkilileri, konaklama ve yeme-içme fiyatlarının rakip ülkelere göre yüksek kaldığını ve “pahalı ülke” algısının, turizmde bu yıl için belirlenen hedefleri zora sokabileceğini belirtiyor. Turizmciler, Türkiye’nin özellikle Mısır ve Tunus gibi ülkelerin fiyatlarını geçtiğine; İspanya, İtalya ve Yunanistan gibi ülkelerle de fiyat açısından aynı düzeye geldiğine işaret ediyor. Ziyaretçi sayısı, mart ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11,6 azalarak 2 milyon 995 bine geriledi. (EKONOMİ)

KURBAN FİYATI GEÇEN YILA GÖRE YÜZDE 35 ARTTI

Kurban Bayramı'na üç hafta kala kurbanlık fiyatları da belirlenmeye başlandı. Doğu Anadolu’dan büyük kentlere sevkiyat yapan besiciler yüksek maliyetlerden şikâyetçi. Bu yıl büyük ve küçükbaş kurbanlık fiyatlarında yüzde 30 ila 35 arasında artış yaşandığını belirten besicilere göre, geçen yıl canlı kilosu 280-320 lira arasında olan fiyatlar bu yıl 350-430 lira arasında... 7 hisselik büyükbaş hayvanın bir hissesi 30-40 bin TL arasında değişim gösteriyor. (EKONOMİ)

BORCU OLAN BELEDİYEYE DIŞ BORÇ YASAĞI

Maliye Bakanlığı yönetmelik değişikliğiyle, kamu kurum ve kuruluşlarının dış finans kullanmasına ilave şart getirdi. Hazine’ye vadesi geçmiş borcu, vergi borcu ve SGK’ya prim borcu olan kamu kurum ve kuruluşları dış kaynak alamayacak. Hibe hariç dış imkan ifadesi kullanılan yönetmelikle, dış borç ya da kalkınma bankaları vb. uluslararası kuruluşlardan sağladığı kredi ve vb. kaynakları kullanmaları zorlaşıyor. Belediyeler daha önce de Hazine’den izin almak koşuluyla borç alabiliyordu. Bunun uygulamada muhalif partilere ait belediyeler aleyhine sonuçlar doğurabileceği belirtiliyor. (EKONOMİ)

BİNA İNŞAATI MALİYET ENDEKSİ YILLIK %23,60, AYLIK %1,45 ARTTI

Bina inşaatı maliyet endeksi, bir önceki aya göre %1,45 arttı, bir önceki yılın aynı ayına göre %23,60 arttı. Bir önceki aya göre malzeme endeksi %2,0 arttı, işçilik endeksi %0,54 arttı. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi %19,68 arttı, işçilik endeksi %30,77 arttı.

İHRACAT BIRIM DEĞER ENDEKSI %1,8 ARTTI

İhracat birim değer endeksi Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %1,8 arttı. İhracat miktar endeksi ise önceki yılın aynı ayına göre %1,5 arttı. İthalat birim değer endeksi Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %1,3 arttı. İthalat miktar endeksindeki artış ise önceki yılın aynı ayına göre %0,8 arttı.

TARIM ÜFE, NİSANDA GERİLEDİ

TÜİK verilerine göre tarım ürünleri üretici fiyat endeksi nisanda (Tarım-ÜFE) yıllık %27,50 arttı, aylık %0,45 azaldı. On iki aylık ortalamalara göre artış %37,52 oldu. Bir önceki aya göre, tarım ve avcılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %0,86 azalış, ormancılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %3,71 artış ve balık ve diğer balıkçılık ür ünleri; su ürünleri; balıkçılık için destekleyici hizmetlerde %8,79 artış gerçekleşti.

HİZMET ÜRETİM ENDEKSİ MARTTA %0,4 ARTTI

TÜİK hizmet üretim endeksinin martta bir önceki yılın aynı ayına göre %0,4 arttığını açıkladı. Martta ulaştırma ve depolama hizmetleri %1,3, konaklama ve yiyecek hizmetleri %2,5, gayrimenkul hizmetleri %3,3 azalırken mesleki, bilimsel ve teknik hizmetler %3,7, idari ve destek hizmetleri %2,8 bilgi ve iletişim hizmetleri %6,3 arttı.

İNŞAAT ÜRETİM ENDEKSİ MARTTA AZALDI

TÜİK, İnşaat üretimi endeksinin martta bir önceki aya göre %2,5 azaldığını, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %10,5 arttığını açıkladı. Martta yıllık artış bina inşaatında %12,9, bina dışı yapılarda %5,8, özel inşaat faaliyetlerinde %6,0 oldu. İnşaat üretimi aylık %2,5 azaldı. Martta bina inşaatı endeksi bir önceki aya göre %3,2, bina dışı yapıların inşaatı endeksi %0,5 ve özel inşaat faaliyetleri endeksi %1,2 azaldı.

ÖZEL SEKTÖRÜN SAĞLADIĞI DIŞ KREDİ BORCU 182,6 MİLYAR DOLAR

Mart sonu itibarıyla, özel sektörün yurt dışından sağladığı toplam kredi borcu, 2024 yıl sonuna göre 10,5 milyar ABD doları artarak 182,6 milyar ABD doları oldu. Vadeye göre incelendiğinde, 2024 yıl sonuna göre, uzun vadeli kredi borcu 10,4 milyar dolar artarak 167,1 milyar dolara, kısa vadeli kredi borcu da (ticari krediler hariç) ise 0,1 milyar ABD doları artarak 15,5 milyar dolara yükseldi.

TÜRKİYE, SAHTE ÜRÜN TİCARETİ LİSTESİNDE İLK SIRALARDA

OECD ile AB Fikri Mülkiyet Ofisi’nin (EUIPO) 2020 – 2021 yıllarını değerlendiren 2024 tarihli son raporu, Türkiye açısından dikkat çekici veriler ortaya koydu. Rapora göre, Çin küresel sahte ürün ticaretinin lideri konumunu koruyor. Dünyada tüm el konulan ürünlerin yüzde 45’i Çin menşeli olurken, Türkiye'nin sahte ürün ticaretinde ikinci sırada yer alıyor. (EKONOMİ)

LOJİSTİK SEKTÖRÜ EL DEĞİŞTİRİYOR

Yük hacminin azaldığı bir dönemde, maliyet artışı ve finansman darboğazı, lojistikte yerli şirketleri rekabette geriye itti. El değiştirmeler, satışlar gündemde. Borusan’ın Fransız Ceva’ya satılmasıyla istihdam bazında yabancı payının yüzde 40’a dayandı. Alonso Lojistik Ülke Direktörü Kpt. Murat Karaman, son günlerde çok köklü firmaların kapanma ya da satılma ile gündeme gelmesinin sektörde endişe yarattığını söyledi. (EKONOMİ)

BİR GÖRÜŞ

PROF. DR. FATİH ÖZATAY

RAYINA OTURACAK MI, PEKİ RAYIN NİTELİĞİ?

Haftaya iki önemli haberle girdik. PKK (evet, bu sefer PPK değil) “örgütsel yapısının feshedilmesi ve silahlı mücadele yöntemini sonlandırması” kararı aldığını açıkladı. İkincisi, ABD ve Çin’in birbirlerine getirdikleri ek gümrük vergilerini önemli ölçüde düşürmeye karar verdiklerini öğrendik. Elbette her ikisi de olumlu haberler. İlkini siyasal yorumcular değerlendirecektir; onlardan öğreneceğiz olası gelişmeleri. İkinci haberin ilk etkisi ise malum; küresel piyasalar coştu, Trump’ın meşum kararlarından sonra ne olduysa -ilk tepki olarak- tersi yaşandı. Peki, bu iki gelişme bizde işleri rayına oturtacak mı? (…) Rayın niteliği ne?

Ekonomi politikası rayın niteliğini belirleyen tek unsur değil; kaldı ki en önemlisi o da değil. 19 Mart’ın yaşandığı bir ülkede, o gün ve izleyen haftalarda olan bitenin ekonomi politikası ile ne ilgisi var? Kur sıçramasın diye 60 milyar dolara yakın döviz satılmasının ya da politika faizinin yüzde 42,5’ten yüzde 49’a yükseltilmesinin nedeni para politikasının ya da maliye politikasının suçu değil ki. Kaldı ki, 19 Mart’ta yaşananlar öylece duruyorken ne yapacaktı Merkez Bankası ya da Hazine ve Maliye Bakanlığı? Merkez Bankası faizi yükseltmeyecek ve döviz satmayacak mıydı? Ya da Bakanlık vergi denetimlerini daha da sıkılaştıracağını açıklamayacak mıydı?

Ekonomide yaşananlar sonuçta bu hükümet sisteminden sorumlu organların (eskisi gibi rahatlıkla Bakanlar Kurulu diyemediğim için) aldıkları ve uygulamaya soktuğu kararların bir sonucu. Meseleye bir bütün olarak bakmak gerekiyor. Böyle bakınca da şu iki noktayı özellikle vurgulamakta yarar var. Birincisi, şirketlerine her an kayyum atanabilen bir ülkenin yatırım ortamı büyük darbe almış demektir. Birkaç haftalığına yüksek getiri elde etmek amacı dışında bir amacı olmayan çok kısa vadeli yabancı sermaye dışında yabancı yatırımcı neredeyse hiç gelmez. Hele, yeni teknoloji getirecek ve istihdam yaratacak doğrudan yatırımcının iştahı kalmaz. Aynı ortamda, oraya, yok buraya, 30-40 katlı bina dikmek, hadi hep inşaat olmasın; mevcutların benzeri verimlilik düzeyi ile çalışan fabrikalar kurmak dışında yerli yatırımcıda da verimliliği yükseltmek, yeni teknoloji peşinde koşmak gibi hevesler kalmaz.” (EKONOMİM KÖŞE YAZISI)

DÜNYA EKONOMİSİ

ÇİN – ABD ANLAŞMASI PİYASAYI COŞTURDU

ABD ile Çin arasında hafta sonu İsviçre’de gerçekleşen görüşmeler sonrası açıklanan tarifelerin karşılıklı olarak düşürülmesine yönelik ön anlaşmayla ABD, Çin mallarına uyguladığı %145’lik tarifeyi %30’a indirirken, Çin ise ABD ithalatındaki vergileri %125’ten %10’a düşürecek. Haberler ile dolar endeksi haftaya güçlü başladı ve %1’den fazla artışla 101,5 seviyesinin üzerine çıkarak son dört haftanın en yüksek seviyesine ulaştı. Doların tekrar değer kazanması ve Euro bölgesindeki «hikayenin» zayıf kalması ile EURUSD paritesi de 1,10’lu seviyelere gelmiş durumda.

KÜRESEL EKONOMİDE KARA BULUTLAR DAĞILMADI

Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC), Çin ve ABD arasındaki 90 günlük gümrük ateşkesine rağmen, küresel ticaretin yaklaşık yarısını oluşturan bir bölgeden gelen ihracatın bu yıl keskin bir şekilde yavaşlayacağı uyarısında bulundu. Grup geçen yıl %3,6 olan büyümenin 2025 yılında %2,6'ya düşeceğini tahmin ediyor.

S&P: TARİFE GERİLİMİNDEKİ AZALMA GEÇİCİ RAHATLAMA SAĞLIYOR

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor's (S&P), ABD ile Çin arasında tarife gerilimindeki azalmanın geçici bir rahatlama sağladığını, bazı riskler şimdilik azalsa da küresel ticaret ortamının kredi koşulları üzerinde baskı oluşturmaya devam edeceğini bildirdi. S&P'den yapılan açıklamada, "Piyasa tepkisi olumluydu ancak politika belirsizliği yüksek kalmaya devam ediyor. Ticaret politikasında normalleşmeye dönülmesi için daha fazla ilerleme kaydedilmesi gerektiği konusunda uyarıyoruz" ifadeleri kullanıldı.

ABD ENFLASYONU NİSANDA %2,3’E GERİLEDİ

ABD'de yıllık enflasyon oranı Nisan ayında %2,3’e gerileyerek Şubat 2021'den bu yana en düşük seviyeye indi (önceki: %2,4; beklenti: %2,4). Enerji fiyatlarındaki düşüş (%-3,7) bu gerilemede etkili oldu. Gıda ve ulaşımda da enflasyon yavaşladı. Buna karşın doğal gaz fiyatları yıllık %15,7 yükselerek enerji kalemi içinde ayrıştı. Aylık bazda TÜFE %0,2 arttı (önceki: %-0,1; beklenti: %0,3) ve artışın yarıdan fazlası barınma harcamalarından kaynaklandı. Çekirdek enflasyon yıllık bazda %2,8 ile sabit kaldı. Veriler, manşet enflasyonda ivme kaybına işaret ederken çekirdek göstergelerde dirençli görünümün sürdüğünü gösteriyor.

TRUMP, KÖRFEZ TURUNDA

ABD Başkanı Donald Trump, üç ülkeyi kapsayan Körfez turunun ilk ayağında Riyad’da yaptığı konuşmada, Suudi Arabistan ile ABD arasındaki ilişkileri “güvenlik ve refahın temel taşı” olarak tanımladı. Trump, Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman için “Olağanüstü bir lider, onu uzun zamandır tanıyorum” ifadelerini kullanarak övgülerde bulundu. Elon Musk, Stephen Schwarzman ve Nvidia CEO’su Jensen Huang gibi birçok üst düzey ABD’li iş insanının katıldığı etkinlikte Trump, iki ülke arasında daha güçlü bir işbirliği sözü verdi.

TRUMP, ORTADOĞU TURUNDA, 3 TRİLYON DOLARLIK TİCARET BAĞLADI

ABD Başkanı Donald Trump, Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) yaptığı ziyaretten trilyonlarca dolar değerinde silah satışı ve yatırım anlaşmaları yaparak ülkesine dönüyor. Üç trilyon doları aşan anlaşmalara imza atan Trump'ın ziyaretinde BAE ile yapalan anlaşma toplam 200 milyar doları aşan ticaret öngörüyor. Bu kapsamda Abu Dabi merkezli havayolu şirketi Etihad, 14,5 milyar dolar değerinde uçak satın aldı. (CNBC-e)

XI, TİCARET SAVAŞLARINA KARŞI BİRLİK ÇAĞRISI YAPTI

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, küresel barış ve istikrarı desteklemek için ülkeleri bir arada durmaya çağırdı ve ABD'ye üstü kapalı bir gönderme yaparak “vergi savaşlarının kazananı olmaz” dedi. Xi, Latin Amerika ve Karayip ülkelerinin, Küresel Güney'in önemli üyeleri olduğuna işaret ederek jeopolitik kutuplaşma ve bloklar arası cepheleşmenin çalkantılı dip dalgalarına karşı ortak kalkınma ve ulusal canlanmayı ilerletmek ve ortak geleceği paylaşan topluluğa katkı sağlamak için birlikte çalışmaya hazır olduklarını belirtti.

KÜRESEL "EV" SATIŞLARI NİSANDA YÜKSELDİ

Rho Motion verilerine göre şarj edilebilir hibrit ve elektrikli araçların (EV) küresel satışları nisanda yıllık bazda %29 artarken 1,5 milyona yükseldi. Ticaret gerilimlerine rağmen Çin ve Avrupa'da istikrarlı bir büyüme kaydedildi. Çin'deki satışlar 2024 yılının aynı ayına kıyasla %32 artarak 0,9 milyon araca ulaştı. Avrupa'da bir önceki yıla göre %35 artışla 0,3 milyon araç satılırken, Kuzey Amerika'da %5,6 düşüşle 0,1 milyona geriledi. Dünyanın geri kalanında ise nisan ayı satışları %50 oranında arttı.

SURİYE’YE YAPTIRIMLAR KALDIRILDI, YATIRIMLAR BAŞLADI

ABD’nin Suriye’ye yönelik yaptırımları kaldırması yatırımları harekete geçiriyor. Suriye hükümeti ile Birleşik Arap Emirlikleri merkezli küresel lojistik şirketi DP World, Tartus Limanı’nın geliştirilmesi, yönetimi ve işletilmesine yönelik 800 milyon dolar değerinde bir mutabakat zaptı imzaladı.

ŞİRKETLER

SAMSUNG, ALMAN FLAKTGROUP’U SATIN ALIYOR

Güney Koreli teknoloji devi Samsung, yapay zeka projeleri için kullanılan veri merkezlerinin soğutulmasına yönelik artan talebi karşılamak için Alman FlaktGroup'u 1,68 milyar dolara satın alacağını duyurdu.

FOXCONN’UN İLK ÇEYREK KÂRI % 91 BÜYÜDÜ

Tayvan merkezli dünyanın önde gelen sözleşmeli elektronik üreticisi Foxconn, yapay zekâ sunucularına yönelik güçlü talebin devam etmesi nedeniyle ilk çeyrek kârının %91 oranında arttığını belirtti. Apple'ın en büyük iPhone montajcısı ve Nvidia'nın sunucu üreticisinin ocak-mart dönemindeki net kârı, analistlerin beklentisi olan 37,8 milyar Tayvan dolarına kıyasla 42,12 milyar Tayvan doları (1,4 milyar dolar) olarak gerçekleşti. Foxconn’un geçen yılki kârı 22,01 milyar Tayvan dolarıydı.

OKAN GRUP, AFRİKA’YA BİR YATIRIMA DAHA BAŞLADI

Orkun Grup, Zanzibar’da 31 bin kişilik arena stadyum ve 200 yataklı otel inşasına hazırlanıyor. Orkun Group Yönetim Kurulu Başkanı İlhan Karadeniz, 130 milyon dolarlık projenin finansmanı için Globespan ile bugün Dubai’de anlaşma imzaladıklarını açıkladı. Karadeniz, grup bünyesinde 500’ü Türk olmak üzere toplamda 4.500 kişi çalışıyor. Şirketin yatırımlarının büyük bölümü Afrika’da. (EKONOMİ)

BYD’DEN FİYAT SAVAŞLARINDAN KAÇINMAK İÇİN AVRUPA’YA MERKEZ AÇACAK

BYD'den Çin'deki fiyat savaşlarından kaçma için Macaristan'da Avrupa genel merkezi açıyor. Şirketten yapılan açıklamada syeni Merkez, atış, satış sonrası hizmetler, test ve tasarımların yerelleştirilmesi ve işlevlerin geliştirilmesi için kullanılacak. Bu hamle Çinli diğer otomobil firmalarının iç pazardaki rekabet arttıkça karmarını artırmak için yurt dışına doğru genişlemesi hamlesi ile parallel. (CNBC-e)

ÇELEBİ, HİNDİSTAN’DA YETKİ İPTALİNİ MAHKEMEYE GÖTÜRÜYOR

Çelebi Hava Servisi, Hindistan Sivil Havacılık Bakanlığı’nın iştiraki Celebi Airport Services India’ya ait güvenlik izinlerinin derhal geçerli olmak üzere iptal edilmesi ile ilgili bir açıklama yaptı. Açıklamada, bu iptalin, Çelebi’nin Hindistan’daki genel faaliyetlerini engelleyecek nitelikte olmadığı, karara karşı yargıya başvurulacağı belirtildi. “

AB’DEN TİKTOK’A SUÇLAMA

Avrupa Birliği, sosyal medya platformu TikTok’u, birlik içerik kurallarını ihlal etmekle suçluyor. AB açıklamasında, AB kuralları kapsamında, TikTok’un reklam deposunu yayımlama yükümlülüğü olduğu anımsatılarak, şirketin bunu yerine getirmediği ifade edildi. Reklam deposunun yayımlanması araştırmacılar ve sivil toplum için dolandırıcılık ile sahte reklamları tespit emek için kritik öneme sahip. (CNBC-e)