Ekonomide kayyım riski

Kısa Dalga - Haftanın ekonomik gelişmelerini öğrenmek ve gelecek için sağlıklı öngörüler yapabilmeniz için İbrahim Ekinci'nin hazırladığı haftalık ekonomi bülteni Marjinal Fayda'da ekonomideki genel manzara, piyasalardaki gelişmeler, dünyadan ve şirketlerden haberler var.

GENEL DURUM

-İBB Başkanı İmamoğlu ve belediye bürokratları ile bazı belediye başkanlarının tutuklanmalarına yol açan süreç başladığında ekonomide birçok kanaldan kötüleşme oldu. Olayın yankıları ve güvensizlik tortusu hala devam etmekle birlikte piyasaların konuyu sindirdiği, arızalarını onarım sürecinin başladığı söylenebilir… Ancak ekonominin ufukunda, İmamoğlu olayına eşdeğerde etkiler yaratabilecek yeni bir siyasi deprem riski belirdi: CHP’ye kayyım atanması… Eğer bundan geri durulmazsa, bugün böyle bir gelişme olursa sürecin nasıl işleyeceğini kestirmek zor olmakla birlikte, olası sonucun önceden veri setlerine girmesi, etkilerini minimize edecek önlemler alınması marjını da dikkate alarak, şunu söylemek mümkün: Her hal ve karda enflasyonla mücadele ekonomi yönetiminin öngördüğünden daha uzun bir zamana yayılacak ve emekçi kesimlerin zorluğu da paralel şekilde uzayabilecek, derinleşebilecektir. Eğer hükümetin niyetini doğru sezebiliyorsak, siyasetin, önümüzdeki süreçte ekonomiyi rahat bırakmayacağını dikkate almak gerekecektir.

-Bir de bütün küresel ekonomi için etkili olabilecek dış riskler var. Bilindiği gibi İran – İsrail + ABD savaşında ateşkes yürürlükte ama savaş bitti mi? Trump’ın açıklamalarına bakılırsa, İran tam teslim olmazsa görecekleri var. Trump “Gelecek hafta İran'la görüşeceğiz” dedi. Açıklamasına göre ABD, İran'dan 3 talepte bulunacak ve İran kabul etmezse savaş yeniden başlayabilecek. Bu üç talep şunlar: Uranyum zenginleştirme program tamamen sonlandırılması, stoklanan zenginleştirilmiş uranyumun ABD'ye teslim edilmesi ve füze üretiminin sınırlandırılması.

-Bu koşulları İran’ın kabul etmeyeceği açık. Ancak, saldırganların, “Savaş yeniden başladı çünkü İran anlaşmaya yanaşmadı” propagandasına zemini hazırlamasına hizmet edecek. Diğer yandan saldırganların hedefinin, İran’ın nükleer kapasitesi ile sınırlı olduğunu düşünmek mantığa aykırı. Çünkü, İsrail ve ABD, her ne kadar nükleer kapasite arkasına saklasalar da asıl tehlike olarak gördükleri şey İran yönetimi… Dolayısıyla ateşkesler, duruklamalar görebiliriz ancak bu düşmanlığın yatışacağını beklemek gerçekçi değil.

-Gazeteci Zeynep Gürcanlı, “Herkesin aklındaki soru şu: Ateşkes kalıcı olabilecek mi? ABD'nin bizzat İsrail yanında savaşa girip, Tahran'ı ateşkese zorlamasının altında yatan en büyük nedenlerden biri, Tel Aviv yönetiminin savunmasında ortaya çıkan zafiyetler. İsrail'in füze savunma sistemi daha önce vekil güçlerinin elindeki silahlara karşı etkili olmuştu. Ancak iş doğrudan İran'la çatışmaya gelince, devreye etkili balistik füzeler girdi. Dalga dalga gelen İran saldırıları, İsrail'in elindeki, tanesi yaklaşık 3 milyon dolar olan Arrow savunma füzelerinin tükenmesine yol açtı. Ateşkes, İsrail'in bu füzeleri yerine koyup, Demir Kubbe'yi yeniden oluşturması için -deyim yerindeyse- ilaç gibi geldi. İran'da da durum pek farklı değil; Hava savunma sistemi çökmüş durumda. Dolayısıyla ateşkes, İran açısından da "kendini yeniden toparlamak" için bir şans. (…) ABD'nin İran nükleer tesislerine yönelik saldırısının yeterince etkili olmadığına işaret eden Amerikan istihbarat birimleri raporları var ortada. İran'ın biraz soluklanıp, nükleer programa dönmesi an meselesi. Yani İsrail'in ‘saldırı bahanesi’ de hazır” diye yazdı.

-Küresel ekonomide etkili olan bir başka gelişme de Trump – Powell çatışmasıdır. WSJ’nin haberine göre, Fed’in faiz indirimlerinde yavaş ilerlemesinden rahatsızlık duyan Trump, görev süresinin dolmasına 11 ay kalan Fed Başkanı’nın yerine kimi atayacağına ilişkin açıklamasını öne çekebilir. Bu beklenti dolara değer kaybettirdi. Euro/dolar bir ara 1,17’yi aşarak Eylül 2021’den bu yana en yüksek seviyesine çıktı. ABD Hazine tahvili getirileri tüm önemli vadelerde düşüş kaydetti, altın yükseldi.

PİYASALAR

BORSA: BIST 100 endeksi, en düşük 9.077,80 puanı ve en yüksek 9.484,00 puanı gördükten sonra haftayı, önceki hafta kapanışının yüzde 2,19 üstünde 9.404,89 puandan tamamladı.

Ne olur? Bugün piyasaların dikkati CHP davasında olacak. Davanın ertelenmesi veya kayım içermeyen bir karar borsayı desteklerken, olumsuz bir karar ve kayyım atanması gibi süreçler dövize yöneliş ve borsada düşüş getirebilir. Piyasadaki beklenti davanın erteleneceği yönünde. Bu konuda ekonomi yönetimi de devrede olabilir.

DÖVİZ: Bu hafta ABD doları yüzde 0,55 artarak 39,8870 liraya, avro da yüzde 2,37 artışla 46,8290 liraya çıktı.

Ne olur? Dövizde, ateşkesin akamete uğraması, çatışmanın yeniden başlaması ile içeride CHP’ye kayyım atanması riski dikkate alındığında, yeni bir sert çıkış olasılığı vardır. Ancak Euro daha avantajlı duruyor. ABD ekonomisi, Ged başkanı tartışmaları doları baskılarken Euro/dolar paritesinde Euro’yu destekliyor. ING, son günlerde Euro/dolar paritesinde yaşanan yükselişi değerlendirirken, "Euro 1,20 dolar seviyesine doğru yükselebilir" dedi.

ALTIN: Kapalıçarşı'da işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 2,26 azalışla 4 bin 199 liraya, cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 2,24 düşüşle 28 bin 383 liraya indi. Geçen hafta sonu 7 bin 196 lira olan çeyrek altının satış fiyatı yüzde 2,27 azalarak 7 bin 33 liraya geriledi.

Ne olur? Ateşkesin devamına güven arttıkça altın fiyatlarında geri çekilme olabilir. Ancak genel olarak dünyada savaş riski artıyor. NATO üyeleri silahlanma için harcamalarını iki katına çıkarma kararı aldı. Çin ve müttefikleri silahlanıyor. İran sorunu İsrail ve ABD için kesin çözüme ulaşmış değil. Bu koşullar trend olarak altını destekliyor. Son olarak Fitch, altının onsu için fiyat beklentisini yükseltti.

FAİZLER: Gecelik faizler %46,68 seviyesinde. Bankalar aylık mevduata %46 – 50 arasında faiz veriyor.

Ne olur? Normal koşullarda PPK’nın önümüzdeki toplantısında (24 Temmuz) faiz indirimi beklentisi yüksek. Bu genel olarak faizlerde gevşeme olarak takip edilecektir. Ancak 30 Haziran’da (bugün) CHP için kayyım kararı çıkarsa, piyasa koşulları yeniden değişebilir. Dolar talebine karşı TL’yi güçlü tutmak isteyen MB faiz indirimine gitmeyebilir. Faiz indirimi konusunda bir başka önemli faktör de harizan enflasyonu olacak.

YATIRIM FONLARI: Yatırım fonları bu hafta yüzde 1,65, emeklilik fonları yüzde 1,52 değer kazandı. Kategorilerine göre bakıldığında, yatırım fonları arasında en çok kazandıranlar yüzde 2,91 ile "hisse senedi" fonları oldu.

PİYASA HABERLERİ

ALTINI 4.000 DOLARA TAŞIYACAK OLAN SAVAŞ DEĞIL BORÇLAR

BofA analistleri, savaşların uzun vadede altın fiyatları üzerinde kalıcı etkiler yaratmadığını vurguluyor. Nitekim İsrail-İran geriliminin tırmanmasına rağmen altın fiyatları geçtiğimiz hafta yüzde 2 geriledi. Analistler, asıl yükseliş nedeninin, Kongre’de görüşülen vergi ve harcama tasarısının yaratacağı trilyonlarca dolarlık açık olabileceğini belirtiyor. Bu da doların geleceği ve borçların sürdürülebilirliği konusunda ciddi soru işaretleri yaratıyor. BofA’ya göre, mali açıklar azalmazsa ve piyasa oynaklığı sürerse, daha fazla yatırımcı altına yönelecek.

ALMANYA VE İTALYA’YA ALTIN BASKISI

Almanya ve İtalya, Başkan Donald Trump'ın Fed’e yönelik tekrarlanan saldırıları ve artan jeopolitik çalkantılar nedeniyle altınlarını New York'tan çıkarmaları yönünde çağrılarla karşı karşıya. Bu iki ülke arasında ABD'de depolanan altının piyasa değeri 245 milyar dolardan fazla.

PİYASALARDA, ÇİN – ABD ANLAŞMASI RALLİSİ

ABD’nin Çin anlaşması ve diğer ülkelerle benzer anlaşmalar imzalanacağını açıklaması, G-7 ülkelerinin ABD’nin “intikam yasası”ndan muaf tutulacağının duyurulması ve Kasım 2021’den bu yana en yüksek seviyeye çıkan işsizlik maaşı başvuruları verisinin Fed’in bu yıl faizleri 3 kez düşürebileceği beklentisini desteklemesiyle perşembe günü Wall Street endeksleri yükseldi. S&P 500 günü %0,8 yükselişle tamamlarken, Nasdaq 100 %0,9 artışla rekor kırdı. Yükseliş MSCI’ın küresel hisse senedi endeksinin de yeni bir zirveye ulaşmasını sağladı. (BLOOMBERG HT)

BOFA'DAN BORSA İÇİN BALON UYARISI

Bank of America Stratejisti Michael Hartnett, Fed'in faiz oranlarını düşüreceği beklentisinin ABD hisse senetlerine büyük miktarda yatırım akışını beraberinde getirirken spekülatif bir borsa balonu riskini de artırdığını belirtti. (CNBC-e)

NELER OLDU?

TCMB'NİN SWAP HARİÇ NET REZERVİ 5,3 MİLYAR DOLAR AZALDI

TCMB tarafından açıklanan haftalık para ve banka istatistiklerine göre, 20 Haziran itibarıyla TCMB'nin swap hariç net rezervi 5,3 milyar dolar azalışla 155,7 milyar dolara indi. Brüt döviz rezervleri 2 milyar 48 milyon dolar düşüşle 70 milyar 697 milyon dolara düştü. Brüt döviz rezervleri, 13 Haziran'da 72 milyar 744 milyon dolar seviyesinde bulunuyordu. Bu dönemde altın rezervleri de 1 milyar 542 milyon dolar azalışla 86 milyar 543 milyon dolardan 85 milyar 1 milyon dolara indi. (Bloomberg)

YABANCI HİSSEDE YENİDEN SATIŞA DÖNDÜ

TCMB verilerine göre yurt dışında yerleşik kişiler piyasa fiyatı ve kur hareketlerinden arındırılmış verilerle 20 Haziran haftasında 109,2 milyon dolar net hisse satışı yaptı. Aynı hafta DİBS (Kesin Alım) net alımları 685,6 milyon dolar oldu. Yabancıların hisse senedi stokları piyasa değeri 28 milyar 63,7 milyon dolar olarak gerçekleşti. DİBS (Kesin Alım) stokları 11 milyar 477,4 milyon dolar, DİBS (Ters Repo) stokları 1 milyar 668,9 milyon dolar, DİBS (Teminat) stokları 2 milyar 911,4 milyon dolar oldu.

KKM'DE 7 MİLYAR TL'LİK DÜŞÜŞ

Kur Korumalı mevduatlardaki düşüş devam ediyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'na göre, Kur Korumalı Türk lirası Mevduat ve Katılma Hesapları (KKM) geçen hafta 7 milyar lira azalarak 559 milyar 323 milyon liraya düştü. Geçen haftaki veri 566,3 milyar lira seviyesindeydi. KKM'deki düşüş hızı 13 Haziran haftasına göre değişim göstermeyerek yüzde 0,9 olarak kaydedildi.

DÖVİZ MEVDUATINDA 477 MİLYON DOLARLIK DÜŞÜŞ

TCMB haftalık verilerine göre, 20 haziran itibariyle yurtiçi yerleşik gerçek kişilerin döviz mevduatında parite etkisinden artındırılmış olarak 50 milyon dolar artarken, şirketlerin döviz mevduatı 527 milyon dolar düştü. Böylece toplamda olarak 477 milyon dolarlık düşüş oldu. Toplam döviz mevduatı halen 232 milyar 929 milyon dolar seviyesinde.

TAKİPTEKİ ALACAKLAR 420,2 MİLYAR LİRAYA ULAŞTI

BDD verilerine göre bankacılık sektörü takipteki alacakları 20 Haziran itibariyle 420,2 milyar liraya ulaştı. Bu miktarın 179,4 milyarı tüketici kredilerini ve bireysel kredi kartı borçlarından, 307,5 milyarı ticari ve diğer kredilerden kaynaklanıyor. Takipteki alacaklarda yılbaşına göre (293,7 milyar liraydı) yüzde 43, son 1 yıl itibariyle ise (21 Haziran 2024’te 214,9 milyardı) yüzde 95.5 atış olmuş.

VERİLER SANAYİDE SIKINTIYI TEYİT EDİYOR

İmalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı (KKO) haziranda bir önceki aya göre 0,7 puan azalarak yüzde 74,4’e geriledi. Bu oran, kapasite kullanımında 27 ayın en düşük seviyesine işaret etti. En yüksek kapasite kullanımı yüzde 86,7 ile tütün ürünleri imalatında kaydedilirken, tekstil, deri ve bilgisayar-elektronik ürünlerde 70'in altında kaldı. (EKONOMİ)

EKONOMİK GÜVEN’DE 0,1’LİK ARTIŞ

Ekonomik güven endeksi mayıs ayında 96,65 iken, haziran ayında yüzde 0,1 oranında artarak 96,71 değerini aldı. TÜİK açıklamasına göre, bir önceki aya göre haziran ayında tüketici güven endeksi yüzde 0,3 oranında artarak 85,1 değerini, reel kesim (imalat sanayi) güven endeksi yüzde 0,2 oranında azalarak 98,4 değerini, hizmet sektörü güven endeksi yüzde 0,4 oranında artarak 110,9 değerini, perakende ticaret sektörü güven endeksi yüzde 2,5 oranında azalarak 108,5 değerini, inşaat sektörü güven endeksi yüzde 1,7 oranında azalarak 86,9 değerini aldı.

REEL SEKTÖR DÖVİZ AÇIĞI 172 MİLYAR DOLARA ÇIKTI

Finansal kesim dışındaki firmaların net döviz pozisyon açığı nisan ayında 11 milyar 809 milyon dolar artarak 171,8 milyar dolara ulaştı. TCMB verilerine göre, nisanda finansal kesim dışı firmaların döviz varlıkları 491 milyon dolar azalarak 165,6 milyar dolara gerilerken, yükümlülükleri 11 milyar 317 milyon dolar artarak 337,4 milyar dolara yükseldi. Bu dönemde kısa vadeli net döviz pozisyonu fazlası 2,5 milyar dolar azalarak 9,8 milyar dolara geriledi. (EKONOMİ)

TEŞVİKLİ YABANCI YATIRIM NİSANDA ARTTI

Son bir yılda belirgin şekilde düşüş kaydeden teşvik belgeli yatırımlar, nisanda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 36 artış kaydetti. Bu dönemde yabancı sermayeli yatırımlar ise yüzde 279 artışla 16,7 milyar liraya çıktı. Yatırım tutarındaki yüksek artış istihdama yansımadı. Nisanda teşvikli yatırımlar kapsamında öngörülen istihdam sadece 299 kişi artarak 15 bin 515’e yükseldi.

GÖÇ EDEN SAYISI GEÇEN YIL AZALDI

TÜİK’in göç istatistiklerine göre geçen yıl Türkiye’ye gelen yabancı sayısı önceki yıla göre 3 bin 923 kişi azalarak 210 bin 856’ya indi. 2024 yılında Türkiye’den ayrılan Türk ve yabancıların sayısı önceki yıla göre azalmasına rağmen, gidenlerin sayısı gelenlerin üzerinde gerçekleşti. Türkiye’den giden Türk vatandaşı sayısı 140 bin 237 kişi azalarak 151 bin 140’a indi. Aynı dönemde giden yabancı sayısı da 149 bin 997 kişi azalarak 273 bin 205’e indi. Toplam göç eden kişi sayısı ise 290 bin 234 kişi azalarak 424 bin 345’e geriledi.

SÜREÇ BAŞLADI: SANAYİ ANADOLU’YA TAŞINACAK

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, İstanbul sanayisinin Anadolu’ya taşınmasına yönelik olarak İstanbul Sanayi Odası (İSO) ile birlikte “çok önemli bir dönüşüm sürecini başlattıklarını” açıkladı. Kurum, sanayi tesislerinin inşaatının TOKİ, süreçlerinin ise Kentsel Dönüşüm başkanlıkları ile yürütüleceğini söyledi. Yer tahsisleri yapılacağını, inşa edilecek tesislerde, sanayicilerin gerek mülkiyet sahibi, gerekse kiracı olarak faaliyet gösterebileceklerini kaydetti. (EKONOMİ)

TÜRKİYE’DE ŞİRKET İFLASLARI GEÇEN YIL %23 ORANINDA ARTTI

Dun&Bradstreet İflas Raporu’na göre şirket iflasları 2024’te 12 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Raporda incelenen 47 ülkenin %65’inde iflaslar arttı. Pandemi sonrası devlet desteklerinin sona ermesiyle açığa çıkan yapısal zayıflıklar, sıkı para politikaları ve yüksek faizlerin yanı sıra jeopolitik gerilimler artışta etkili oldu. Ukrayna %126 artışla ilk sırada yer aldığı raporda geçen yıl 465 şirketin iflas ettiği Türkiye'de oran %23 oldu. İflasların %48 azaldığı Yunanistan, en iyi performans gösteren ülke oldu. (EKONOMİ)

HAVA KARGO’DA TEMU HAREKETİ

E-ticaret pazarındaki hızlı büyüme, Türkiye’nin hava kargo sektörüne de ivme kazandırdı. Türkiye havalimanlarındaki toplam yük trafiği, ilk 5 ayda iç hatlarda yıllık yüzde 1,3, dış hatlarda ise yüzde 6,1 artış kaydetti. Geleneksel hava kargo zayıflarken e-ticaret kargosunda büyümenin sürdüğüne işaret eden sektör temsilcileri, Çinli online alışveriş platformu “Temu”nun artan iş hacminden dolayı en yüksek artışın Uzakdoğu rotasında yaşandığını belirtiyor. (EKONOMİ)

TEKSTİL KIRMIZI ALARM VERİYOR

Güney Ege Sanayi ve İş Dünyası Federasyonu (GESİFED) Başkanı Hakan Urhan, “kırmızı alarm veren” tekstil ve hazır giyim sektörünün desteklenmemesi halinde hem ekonomik hem de sosyal anlamda ciddi sıkıntılar yaşanacağını söyledi. Kârsızlık, üretim kayıpları, işten çıkarmalar ve konkordatoların endişe verici boyutlara ulaştığını belirten Urhan, finansman desteği, rekabetçi kur ve özel kredi paketlerine ihtiyaç bulunduğunu söyledi. (EKONOMİ)

ENFLASYON BEKLENTİLERİNDE İYİLEŞME

Hanehalkının gelecek 12 ay sonundaki yıllık enflasyon beklentisi Haziran'da bir önceki aya göre 6.9 puan azalarak yüzde 53'e geriledi. Gelecek 12 ayda enflasyonun düşeceğini bekleyen Hanehalkının oranı ise bir önceki aya göre 2.9 puan artarak yüzde 30,7 oldu. Haziran ayında 12 ay sonrası yıllık enflasyon beklentileri, piyasa katılımcıları için 0.5 puan azalarak yüzde 24,6, reel sektör için 1.2 puan azalarak yüzde 39,8 olarak belirlendi.

ŞIRKETLER DÖNEM SONU FAIZ ÖDEMESİNİ YAPABİLECEK Mİ?

Sıkı para politikası ve yüksek faizlerin reel sektörde yarattığı sıkıntılara bir yenisi ekleniyor. 30 Haziran’da (bugün) borçlu cari hesaplar için ikinci dönem sonu faiz ödemesini yapması gereken şirketlerin ödemelerini aksatabileceği konusunda bankacılar tedirgin, reel sektör ise sıkıntının sürpriz olmayacağı görüşünde.

EN DÜŞÜK EMEKLİ MAAŞINA SEYYANEN ZAM İÇİN ÇALIŞMA BAŞLATILDI

Milyonlarca emekli en düşük emekli maaşına zam yapılıp yapılmayacağını merak ediyor. Temmuz ayında en düşük emekli aylığında artışa gidileceğinin mesajını veren Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, bu konuda Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı bünyesinde bir çalışma yapıldığını belirtti. Işıkhan, 3 Temmuz’da açıklanacak enflasyon verisinden sonra en düşük emekli aylığında yapılacak artışın belli olacağını söyledi.

600 BİN KAMU İŞÇİSİ İÇİN İKİNCİ TEKLİF TARİHİ BELLİ OLDU

Kamudaki 600 bin kamu işçisinin zam pazarlığında gözler yeni teklifte. Hükümet, kamu işçisi için ikinci teklifini açıkladı. 2025'in ilk 6 ayı için yüzde 17, ikinci 6 ay yüzde 10 zam teklif edilirken, 2026 teklifi değişmedi. İlk teklif 2025'in ilk 6 ayı için yüzde 16, ikinci 6 ayı için yüzde 8’di. Sendikalar 2025’in ilk 6 ayı için yüzde 50, ikinci 6 ay için yüzde 25, 2026’nın ilk ve ikinci 6 ayı için de yüzde 25 zam talep etmişti.

AR-GE’DE VERGİ DESTEĞİNİ 30 MİLYONLUK MAAŞ BİTİRDİ

Teknoloji geliştirme bölgeleri, Ar-Ge merkezleri ve araştırma altyapılarında görev yapan personelin ücretlerine sağlanan vergi istisna ve teşviklerinin brüt asgari ücretin 40 katı ile sınırlanmasının gerekçesi belli oldu. Plan Bütçe’de bilgi veren Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Hatipoğlu, “Bazı şirketler teşvikleri suistimal etti. Ar-Ge personeline çok yüksek ücretler verilmiş gibi gösterildi. Örneklerden bir tanesi, 30 milyon aylık ücretti. Tabii, teknik olarak ücret üzerinden örtülü kazanç dağıtımı yorumlarına da varabilecek çok abartılı uygulamaların da olduğunu gözlemledik” dedi. (EKONOMİ)

ZORLANANLARDA TASFİYE HIZLANDI

İşletmelerde yaprak dökümünü hızlandı. Bu yılın ilk 5 ayında 11 bin 108 şirket kapanışı yapılırken, 49 binden fazla esnaf işyeri de kepenk kapattı; kurulan şirket sayısı da son 5 yılın en düşüğüne geriledi. Dezenflasyon sürecinin başladığı Temmuz 2023’ten bu yana kapanan şirket sayısı 59 bine ulaştı. Finansal Piyasalar Uzmanı İris Cibre, “Bu da demek oluyor ki sistem, reel sektörde zorlananları hızla tasfiye ediyor” dedi. (EKONOMİ)

GÜMRÜKLERDE GENELGE “İPTAL” ŞOKU

İthalatta “Kıymet Kriterli Gözetim Uygulaması”na ilişkin genelgenin Danıştay tarafından iptal edilmesi, gümrüklerde kaosa yol açtı. Söz konusu genelge, gözetim belgesi sunamayan ithalatçılara, belirtilen gözetim kıymeti üzerinden vergi ödeyerek eşya çekme imkanı tanıyordu. Genelgenin yürürlükten kaldırılmasıyla, bu alternatif de ortadan kalktı. Gümrük müşavirleri, yaşanan belirsizlik nedeniyle birçok firmanın işlemlerinin durma noktasına geldiğini söyledi. (EKONOMİ)

SURİYE’YE AÇILAN 8 GÜMRÜK KAPISI REVİZE EDİLECEK

Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat, Fişekhane Kongre Merkezi’nde düzenlenen toplantıda yaptığı açıklamalarda, Suriye Hükümeti’ne danışmanlık desteği vereceklerini belirterek, “Yakında heyetlerimiz karşılıklı olarak eğitimler düzenleyecek. Suriye ile olan ticaretimizi daha da hızlandırmayı planlıyoruz. Yakında bazı anlaşmalar imzalanacak ve Suriye ile olan sekiz gümrük kapımızı revize edeceğiz” diye konuştu.

KARAHAN: MB İÇERİSİNDE SORUN YAŞARSA, 1 SAATTE GİDEREBİLİR

TCMB Başkanı Fatih Karahan, Türkiye Bankalar Birliği'nin (TBB) ödeme sistemleri zirvesindeki konuşmasında, "Dijital finans sorunlarında önemli olan teknolojik altyapı yatırımları, yönetim ve acil müdahale yeteneği. İçeride altyapı çalışmalarımızı artırdık. Küçük aksaklıklar büyük riskleri beraberinde getirebiliyor. Önemli rollerde yedekleme yöntemine giderek riskleri çeşitlendiriyoruz. MB kendi içerisinde sorun yaşarsa, 1 saat içinde giderebilme yeteneğine sahibiz. Döviz ve repo piyasalarında siber saldırılardan doğal afetlere kadar hazırlanmaya çalışıyoruz. Siber güvenlik bizim için öncelik olmaya devam ediyor" dedi.

ŞARJ VE RES’E YERLİLİK ŞARTI KONULDU

Yatırımlara faiz ve makine hibe desteği öngören yeni teşvik sisteminin uygulanmasına ilişkin esaslar belirlendi. GES yatırımlarındaki teşvik unsurlarından yararlanabilmek için panellerin Türkiye’de üretilmiş olma şartının bir benzeri RES yatırımları için de uygulanacak. Yeni sistemde RES kanat ve kulelerinin yurt içinde üretilmiş olma şartı getirildi. Elektrikli araç şarj istasyonu işletmeciliği yatırımlarında da teşvik için şarj ünitelerinin Türkiye’de üretilmesi gerekecek. (EKONOMİ)

EV FİYATINI FAHİŞ ARTIRANA CEZA YAĞDI

Ticaret Bakanlığı, haklı gerekçesi olmayan fiyat artışlarını mercek altına aldı. İnternet ilanlarındaki usulsüzlükler için 21 kişiye 4,2 milyon TL’lik rekor ceza uygulandı. Mayıs ayı sonunda yapılan yönetmelik değişikliğiyle, bu tür ilanlarda yalnızca aracılar değil, taşınmaz sahiplerinin de sorumlu tutulabileceği düzenlenmişti. Bakanlık, elektronik ortamda yayımlanan taşınmaz ilanlarının düzenli olarak ihbar, inceleme ve analizlere tabi tutulduğunu; şeffaf ve dengeli bir piyasa yapısına zarar veren girişimlere karşı gerekli tüm tedbirlerin hızla alınacağını da vurguladı.

OTOMOBİL ÜRETİMİ DÜŞTÜ, BETON ÜRETİMİ ARTTI

TÜİK'in Yıllık Sanayi Ürün İstatistikleri 2024 verilerine göre, ülkede 2023 yılında 1 milyon 204 bin olan otomobil üretimi 1 milyon 169 bine gerilerken, 280 milyon 589 bin ton olan hazır beton üretimi 2024 yılında 301 milyon 519 bine yükseldi. Otomobil üretiminde düşüş 35 bini bulurken, hazır beton üretimindeki artış 20 milyon 930 bin ton oldu. Üretimden yapılan satış değerinin yüzde 3,5'ini yüksek teknoloji ürünleri oluşturdu. Yüksek teknoloji ürünlerinin satış değerinin küçük dalgalanmalarla yaklaşık beş yıldır yüzde 3,5 bandını koruğudu görüldü. (BLOOMBERG HT)

BEYAZ EŞYADA ÜRETİM, İÇ SATIŞLAR VE İHRACAT GERİLEDİ

TÜRKBESD verilerine göre Mayıs ayında altı ana üründe iç satışlarda yıllık yüzde 14, ihracatta yüzde 15 ve üretimde yüzde 23'lük daralma gerçekleşti. Ocak – Mayıs döneminde altı ana ürün grubunda gerçekleşen iç satışlar 4,31 milyon adet seviyesinde kaydedildi ve geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11 geriledi. (CNBC-e)

BİR GÖRÜŞ

Ekonomim Yazarı Prof. Dr. Fatih Özatay

Faiz indirimi kapıda (mı?)

Geçen haftaki PPK kararından ve kararı açıklayan duyurudan sonra Temmuz PPK toplantısında politika faizinin indirileceği bekleyişleri yaygınlaştı. O toplantıya kadar yeni bir şok yaşanmazsa benim de kanım faizinin düşürüleceği yönünde.

Ne gibi şoklar yaşanabilir? İlk sırayı iç siyaset alıyor: CHP’ye ilişkin karar ne olacak? İkinci sırada ise yatışmış gibi görünen İsrail-İran-ABD gerginliğinin yeniden alevlenmesi olasılığı var. Elbette, Trump hazretlerinin ne ölçüde saçmalıklarına devam edeceğinin bilinmiyor olması üçüncü olarak eklenebilir listeye. (…) Haziran enflasyonu önemli olacak. Ancak Haziran enflasyonunun düzeyini sadece iktisadi temeller belirlemeyecek. 19 Mart’tan itibaren iç siyasette yaşananlar, Trump’ın gümrük vergisi şokunun yarattığı hasarlar ve nihai olarak da İsrail-İran çatışması nedeniyle döviz kuru sıçradı. Yarısı Euro yarısı da dolardan oluşan sepetin lira karşısındaki değeri martta yüzde 4,6, nisanda ise yüzde 4,9 oranında yükseldi. (…) Bu gelişmelerin haziran enflasyonuna olumsuz etkilerinin olması beklenir. Merkez Bankası açısından ise iktisadi temellerden kaynaklanmayan bu olumsuz etkilerden arındırıldığında haziran ayında enflasyonun ne olacağı belirleyici. O değer yıl sonu için yüzde 29 tahmin (hedef) üst sınırı ile uyumlu ise Merkez Bankası’nın faizi indirmemesi için, olası yeni şoklar dışında pek bir engel kalmıyor. (…)

Merkez Bankası’nın dikkat etmesi gereken nokta şu: Haziran enflasyonu yüksek gelirse, bunun iktisadi temellerden kaynaklanmadığını açıklayabilmeli (elbette yüksek olmasının ana nedeni yaşanan şoklar ise). Enflasyon zaten hedefiyle uyumlu ise bu açıklamaya gerek yok elbette.

Bir önemli nokta daha var. Özellikle son zamanlarda çok tartışılan CHP ile ilgili karar PPK toplantısından önce açıklanır ve karar ‘butlan’ şeklinde olursa, yeni bir kur şoku yaşanması olasılığı az değil. O zaman Temmuz PPK toplantısında faiz indirimi çok zorlaşır. Nedeni açık: 19 Mart’tan sonra döviz kurunun sıçraması ve nerede duracağının belli olmaması, PPK’nın olağanüstü toplanmasına yol açtı. Politika faizi yükseltilmek zorunda kalındı. O süreçte Merkez Bankası önemli ölçüde rezerv kaybetti. Benzeri bir siyasi gelişmenin farklı sonuçlar doğurması için bir neden yok.”

DÜNYA EKONOMİSİ

ABD EKONOMİSİ 3 YIL SONRA İLK KEZ DARALDI

ABD yılın ilk 3 aylık döneminde yüzde 0,5'le beklentilerin üzerinde daralma kaydetti. Ekonomistler daralmanın yüzde 0,2 olmasını bekliyordu. Böylece 2022 ilk çeyrekten buy ana ilk kez küçülme gerçekleşti. ABD ekonomisi 2024’ün son çeyreğinde yüzde 2,4, geçen yılın genelinde ise yüzde 2.8 büyüme göstermişti. Bu daralma, Trump’ın Fed Başkanı Powell üzerindeki baskısını artırmasına yol açabilir.

AB LİDERLERİ, ABD’YE VERGİYİ TARTIŞACAK

Avrupa Birliği'nin 27 lideri, İsrail-İran çatışması, Trump’ın vergi politikasının ticarete olan etkisi, Gazze Şeridi'ndeki insani felaket ve Rusya'nın Ukrayna'yı işgali gibi konuları değerlendirmek üzere dün Brüksel’de bir araya geldi. ABD yönetiminin vergileri 90 gün ertelemesine ilişkin takvim işlerken, AB liderleri bu ülke ile hızlı bir ticaret anlaşması yapıp yapmama kararı için görüşme gerçekleştirdi. Liderler, Washington lehine hızlı bir çözüme mi, yoksa daha iyi şartlar umuduyla mücadeleyi sürdürmeye mi öncelik vereceklerini belirleyecek.

TRUMP: ÇİN İLE TİCARET ANLAŞMASI İMZALADIK

ABD Başkanı Trump, Beyaz Saray'da düzenlenen etkinlikte, ekonomiye dair açıklamalarda bulundu. Trump, "Daha dün Çin ile imzaladık. Herkesle anlaşma yapmayacağız. Bazılarına sadece bir mektup gönderip 'Çok teşekkür ederiz, yüzde 25, 35, 45 tarife ödeyeceksiniz' diyeceğiz" ifadesini kullandı. "Harika" anlaşmalar yaptıklarını belirten Trump, "Belki Hindistan ile çok büyük bir anlaşma yolda. Hindistan'ı açacağız. Çin anlaşmasında ise Çin'i açmaya başlıyoruz. Daha önce asla mümkün olmayan şeyler gerçekleşiyor. Her ülkeyle ilişkimiz çok iyi durumda" diye konuştu.

JEOPOLİTİK RİSK PRİMİ DÜŞTÜ; SAHNE FED’İN

12 gün süren hava savaşları, ABD Başkanı Trump'ın dün sabah duyurduğu ateşkes anlaşmasıyla yerini çatışmasızlığa bıraktı. Ateşkesin ardından hisse senetlerinden enerjiye, dolardan altın ve metallere kadar birçok varlık sınıfında da fiyatlamalar yön değiştirdi. ABD Doları değer kaybetti. Dolar Endeksi 97,75 seviyesine indi. Varil fiyatı 80 dolara kadar çıkan Brent bir günde yüzde 6 değer kaybederek 68 dolara gevşedi. Altın fiyatları yüzde 1,5 düşüşle 3.325 dolara gerilerken, Fed’in temmuz ayında faiz indirimine gidebileceği beklentileri düşüşü sınırladı. (EKONOMİ)

FED'İN İZLEDİĞİ ENFLASYON GÖSTERGESİ BEKLENTİNİN ÜZERİNDE

Fed'in enflasyonun seyri için yakından izlediği çekirdek PCE fiyat endeksi Mayıs ayında yüzde 0,2 artışla yüzde 0,1'lik beklentinin üzerinde gerçekleşti. Yıllık bazda da veriler beklentinin üzerinde (%2,7) gerçekleşti. Beklenti %2,6’ydı. ABD ekonomisi"nde daralma faiz indirimi baskısı yaratırken enflasyon göstergeleri sıkı duruş öngörüyor. Fed’in nasıl bir tutum alacağı önümüzdeki toplantısında belli olacak.

TRUMP: ÇİN, İRAN’DAN PETROL ALMAYA DEVAM EDEBİLİR

ABD Başkanı Donald Trump, İsrail ve İran'ın ateşkes anlaşması imzalamasının ardından Çin'in İran petrolü satın almaya devam edebileceğini söyledi. Beyaz Saray, bu kararın ABD'nin yaptırımlarında gevşeme anlamına gelmediğini açıkladı. Beyaz Saray'dan üst düzey bir yetkili, Trump'ın İran'ın şu ana kadar Hürmüz Boğazı'nı petrol tankerlerine kapatmaya yönelik herhangi bir girişimde bulunmamasına dikkat çektiğini, çünkü böyle bir kapatma dünyanın en büyük İran petrol ithalatçısı olan Çin için zor olacağını söyledi.

NATO ÜYELERİ, MİLLİ GELİRİN %5’İNİ SAVUNMAYA HARCAYACAK

NATO üyeleri, Lahey zirvesinin ardından açıklanan bildiride, savunma harcamalarını iki katına yakın artırma konusunda taahhütte bulundu. Varılan anlaşmayla, üye ülkeler yıllık savunma harcamalarını 2035 yılına kadar gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYH) yüzde 5'ine çıkaracak. Yüzde 3,5’lik oran, tanklar, jetler, insansız hava araçları, yeni topçu mühimmatı gibi "temel savunma harcamaları"ndan; yüzde 1,5’lik pay ise savunma sanayisi temelinin güçlendirilmesi harcamalardan oluşacak.

ÇATIŞMALAR, ORTADOĞU REZERVASYONLARININ %65’İNİ İPTAL ETTİRDİ

Ortadoğu’da son dönemde tırmanan çatışmalar ve güvenlik krizleri, bölgeye yönelik turistik seyahat planlarını etkiledi. Bu dönemde Ortadoğu’ya yapılan tüm rezervasyonların %63’ü iptal edildi veya farklı rotaya yönlendirildi. Biletbayisi.com’un 1-24 Haziran tarihlerine ilişkin verilerine göre Mısır uçuşlarının %70’i, Dubai uçuşlarının %58’i, Abu Dabi uçuşlarının %61’i, Katar uçuşlarının %65’i ve Kuveyt uçuşlarının %67’si iptal edildi. (EKONOMİ)

TALEP ERİYOR, ÇELİK FIRINLARI ZORLANIYOR

Dünya Çelik Birliği’nin (World Steel Association) verilerine göre, 2025 yılı Mayıs ayında 70 ülkenin toplam çelik üretimi 158,8 milyon tona gerileyerek geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3,8 düşüş gösterdi. Aylık bazda ise üretim yüzde 2 oranında artış kaydetti. Bu düşüş, yılın ilk beş ayındaki toplam üretimin yüzde 1,3 daralıp 784 milyon tona gerilemesiyle birlikte, küresel çelik piyasasında talep yönlü sorunların arttığını ortaya koydu. En dikkat çeken düşüşlerden biri Çin’de yaşandı. (EKONOMİ)

VİETNAM, RUSYA İLE NÜKLEER KONUŞMAK İSTİYOR

Vietnam, nükleer programını hızlandırmak amacıyla Rusya ile acil görüşmeler yapmaya çalışıyor ve bu durum, ülkenin on yılın sonuna kadar bir reaktörü faaliyete geçirme hedefine yönelik riskleri ortaya koyuyor. Vietnam hükümetinin internet sitesinde yayınlanan bir açıklamaya göre, hükümet yetkililerden ağustos ayında Ninh Thuan 1 nükleer santralinin geliştirilmesi için bir yatırım iş birliği anlaşması imzalamak üzere Rusya ile “acil olarak müzakereler düzenlemelerini” istedi.

ŞİRKETLER

OPEN AI & MICROSOFT ORTAKLIĞI GÜNDEMDE

OpenAI CEO'su Sam Altman, Microsoft CEO'su Satya Nadella ile bir görüşme yaptı ve gelecekteki iş ortaklıklarını tartıştıklarını söyledi. FT, Microsoft'un OpenAI ile görüşmeleri askıya almayı düşündüğünü, iki tarafın Microsoft'un gelecekteki hisselerinin büyüklüğü konusunda anlaşmaya varamadığını bildirmişti. Altman, “Herhangi bir derin ortaklıkta gerginlik noktaları olması kaçınılmazdır ve bizde de elbette bunlar var. Ancak genel olarak, her iki şirket için de gerçekten harika bir ortaklık oldu” dedi.

ETİ BAKIR, CEVHERE BÜYÜK YATIRIM YAPIYOR

Eti Bakır, yaklaşık 500 milyon dolarlık yatırımla yüzde 80’I tamamlanan Siirt Şirvan'daki tesisin kapılarını basına açtı. Toplam 30 milyon ton civarında bakır cevheri bulunan bölgeyi gazetecilere gezdiren Eti Bakır Siirt İşletme Müdürü Olcay Kotiloğlu, “Yer altı galeri uzunluğu 42 km'yi bulan işletmemizde yılda yaklaşık 1 milyon ton cevher çıkarıyoruz. Eti Bakır olarak yıllık 80 bin ton katot bakır üretiyoruz" dedi.

BOSCH YZ’YA 2,5 MİLYAR EURO AYIRDI, ENDÜSTRİDE ‘AJAN’ ÇAĞI BAŞLIYOR

Bosch’un yapay zekâya 2027 sonuna kadar 2,5 milyar Euro’yu aşkın yatırım yapacağını açıklayan firmanın küresel CEO’su Stefan Hartung, “Endüstride yapay zeka ajanı çağını başlatıyoruz. Ayrıca otonom mobilitede elde edeceğimiz satışları 2030’ların ortasında 10 milyar Euro’nun üzerine taşımayı hedefliyoruz” dedi. Şirket, yıl sonunda ilk yapay zekâ ajanlarını piyasaya sunmaya hazırlanıyor. (EKONOMİ)

NVIDIA, DÜNYANIN EN DEĞERLİ ŞİRKETİ

ABD’li yapay zekâ çip üreticisi Nvidia’nın hisseleri rekor kırarak, dünyanın en değerli şirketi oldu. 154,45 dolarla tüm zamanların en yüksek seviyesini gören Nvidia 3,77 trilyon dolarlık piyasa değerine ulaştı ve dünyanın zirvesine yerleşti. Onu 3,66 trilyon dolar piyasa değeri ile Microsoft ve 3,01 trilyon dolarla Apple takip etti. 7 Nisan’da Nvidia hissesi 86,62 dolara kadar gerilemişti. Dipten itibaren yaşanan yükseliş de %78,30 prime işaret etti.

SUUDI ACWA TÜRKİYE'YE GÜNEŞ ENERJİSİ YATIRIMI YAPACAK

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Suudi enerji şirketi Acwa Power'ın Türkiye'ye 5 gigavata kadar yenilenebilir enerji yatırımı yapacağını açıkladı. Bayraktar, Bloomberg’e yaptığı açıklamada Suudi şirketin 5 gigavata kadar yenilenebilir enerji yatırımı yapacağını, bunun 2 gigavatlık ilk bölümü için imzaların önümüzdeki günlerde atılacağını söyledi. Bayraktar, şirketin Sivas ve Karaman Taşeli’nde 1’er gigavatlık iki ayrı güneş enerjisi santrali kuracağını, yatırımla ilgili son hukuki süreçlerin işlediğini duyurdu.