Powell konuştu, yatırım tercihlerine ayar geldi

Kısa Dalga - Haftanın ekonomik gelişmelerini öğrenmek ve gelecek için sağlıklı öngörüler yapabilmeniz için İbrahim Ekinci'nin hazırladığı haftalık ekonomi bülteni Marjinal Fayda'da ekonomideki genel manzara, piyasalardaki gelişmeler, dünyadan ve şirketlerden haberler var.

GENEL DURUM

-Küresel piyasalarda, ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell'ın Jackson Hole Ekonomi Politikası Sempozyumu'nda yaptığı güvercin tonlu konuşma risk iştahını artırarak fiyatlamalar üzerinde etkili olurken, konuşmasında faiz indirimine kapı aralayan Powell, "Politikanın kısıtlayıcı bölgede olmasıyla birlikte temel görünüm ve değişen risk dengesi, politika duruşumuzu ayarlamamızı gerektirebilir” dedi.

-Powell’in konuşmaları, (“Para politikamızı değiştirmemizin zamanı geldi”) yakında faiz indirimleri başlıyor değerlendirmelerine yolaçtı. Bu da altına yaradı. Ons altın 50 dolar değerlendi. Dolar faizinin ineceğinin kesinleşmesi euro’ya da yaradı. Kapalı Çarşı’da euro 48 TL’yi aştı. Dolar ise 41 TL üstünden altına geriledi. Parite 1.17’ye dayandı. Aynı şekilde ABD borsalarında ciddi yükselişler oldu.

-Trump, Powell’a birçok kez faiz indir baskısı yaptı. Powell’ın son konuşması iktisadi gerekçelere de dayansa bu talebe de cevap vermis oluyor. Bu konuşma ile birlikte dolar faizinin düşeceği, doların değer kaybedeceği ve alternatifi olan bütün diğer yatırım araçlarının ise dolara karşı güç kazanacağı bir konjonktüre girilmiş oldu.

-Ukrayna NATO’ya girmeyecek. ABD Başkanı Donald Trump, Ukrayna'nın NATO'nun bir parçası olmayacağını söyleyerek, Kiev'i Rusya ile Avrupa arasında bir "tampon bölge" olarak nitelendirdi. Trump, başkent Washington'da Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ve Avrupalı liderlerle bir araya geldi. Toplantıyı savaşı sonlandırmak için “çok iyi ve erken bir adım” olarak tanımlayan ABD Başkanı, yaptığı konuşmada, “Ukrayna, NATO’nun bir parçası olmayacak ama Avrupa ülkeleriyle iletişim hâlindeyiz. Onlarla birlikte çözüm yolları arıyoruz” dedi. Trump ayrıca bir barış anlaşması imzalayıp savaşı sonlandırmak için ileriki zamanlarda Putin ve Zelenski’yi bir araya getirmek istediğini ifade etti. Jeopolitik etkileri bakımından önemli olmasının yanı sıra özellikle emtia piyasalarında etkili gelişmeler üretebilecek bu konudaki son açıklamalar, barışın, anlaşmanın masada ancak henüz çok da yakın olmadığına yorumlandı.

BU HAFTA

Analistler, gelecek hafta yurt içinde dış ticaret dengesi, işsizlik oranı ile reel kesim ve ekonomik güven endekslerinin, yurt dışında ise ABD'de Dayanıklı Mal Siparişleri ve Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH), kişisel tüketim harcamaları (PCE) fiyat endeksi ve Avro Bölgesi'nde Avrupa Merkez Bankası (ECB) toplantı tutanaklarıyla birlikte yoğun veri gündeminin takip edileceğini belirtti.

PİYASA HABERLERİ

HALKA AÇIK ŞİRKETLERDE ZARAR EDEN ORANI YÜZDE %36’DAN %48,6’YA YÜKSELDİ

Borsa İstanbul’da ikinci çeyrek bilanço dönemi sona ererken, bugüne kadar finansal verilerini yayımlayan ve enfl asyon muhasebesine tabi 282 şirketten 137’si zarar açıkladı. Böylece geçen yılın ikinci çeyreğinde yüzde 36 seviyesinde bulunan zarardaki şirketlerin oranı, bu yıl yüzde 48,6’ya yükseldi. Zarar eden şirketlerin ağırlıklı faaliyet gösterdikleri sektörler, dayanıklı tüketim malları ve özellikle beyaz eşya ile enerji oldu. Vestel 12.6 milyar zarar açıkladı ve ilk 6 ayda en çok zarar eden şirket oldu. Bilanço sonrası Eurobond'u bir tur daha satış yedi ve görülmedik seviyeye indi. (EKONOMİ)

DAMLAKENT, 3 İŞLEM GÜNÜNDE DE NEGATİF

Hükümetin sertifikayla konut satma projesi kapsamında halka arzedilen Damla Kent gayrimenkul sertifikaları, borsada işleme açıldıktan bu yana yüzde 10’dan fazla değer kaybetti. Bu değer kaybı, kamu aracı kurumu Halk Yatırım’ın sürekli alım desteğine ragmen gerçekleşti. Üç kamu aracı kurumunun takasta yüzde 60’ından fazlasını elinde tuttuğu gayrimenkul sertifikalarında en fazla alımı, piyasa yapıcılığını üstlenen Halk Yatırım gerçekleştiriyor.

YABANCI TEMMUZDA 1 MİLYAR DOLARA YAKIN ALIM YAPTI

Yabancılar Borsa’da temmuz 26 milyar 580 milyon 86 bin 431 dolar tutarında alım yaparken, 25 milyar 688 milyon 798 bin 737 dolar tutarında satım gerçekleştirdi. Böylece, temmuz ayında yabancıların net alım işlemleri 891 milyon 287 bin 694 dolar oldu.

YERLİLERİN YABANCI HİSSEYE İLGİSİ SÜRÜYOR

Borsa İstanbul yurtiçi siyasi gerginlikler ve küresel gelişmelerin etkisiyle dalgalı bir seyir izlerken yurtiçi yerleşik hane halkının yabancı hisse senetlerine ilgisi artıyor. Bu yıl ikinci çeyrekte hane halklarının hisse senedi portföyü 1.7 miyar doları aşarak zirve yaptı. Yurtiçi yerleşiklerin toplam yurtdışı portföy yatırımları ise 4.35 milyar dolar ile geçen yılın aynı döneminin çok az altında kaldı, bu yılın ilk çeyreğine göre yüzde 2,7 artış gösterdi. (EKONOMİ)

BANKALAR, KARLARINI İLK YARIDA %19 ARTIRDI

Bankacılık sektöründe 2025/06 dönemine ait finansal sonuçlar, kârlılıkta belirgin bir ayrışmayı işaret ediyor. Garanti Bankası 53,6 milyar TL net kâr ile sektörün zirvesindeki yerini korurken, Halkbank %45’lik artışla güçlü bir ivme yakaladı. Albaraka Türk’ün %386’lık kâr artışı ise dikkat çekiyor. TSKB de %47’lik büyüme ile öne çıkanlar arasında yer aldı.

UBS’TEN ALTIN TAHMİNİ

İsviçreli bankacılık grubu UBS, 2026 yılı Mart sonu için ons altın hedef fiyatını 100 dolar artırarak 3.600 dolar seviyesine yükseltti. ABD’deki makroekonomik riskler, Dolarizasyon eğilimleri ve güçlü yatırım taleplerinin, özellikle borsa yatırım fonları (ETF’ler) ve merkez bankalarından gelen talebin altın fiyatlarını yukarı çekeceği öngörüldü. Banka, 2026 yılı Haziran sonu için olan tahminini 200 dolar artırarak 3.700 dolar seviyesine çıkarırken, 2026 yılı Eylül sonu için aynı seviyede yeni bir hedef belirledi.

KUR KORUMALI MEVDUAT UYGULAMASI SONA ERDİ

Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğ ile KKM devri tamamen kapandı. Açıklamada "TCMB, KKM hesap açma ve yenileme işlemlerinin (YUVAM hesapları hariç) 23 Ağustos 2025 tarihi itibarıyla sonlandırılmasına karar vermiştir" denildi. Prof. Dr. Hakan Kara, “KKM’nin maliyeti şu kadar lira, bu kadar dolar gibi hesap yapanlar görüyorum. Böyle bir politikanın gerçek maliyetini hesaplamak imkansızdır. Yüksek enflasyon, servet transferi, gelir dağılımdaki bozulma, güven kaybı, ahlaki çürüme, beyin göçü vs… Bunların maddi hesabı yapılamaz” dedi.

PİYASA

BORSA: Son işlem günü, gün içinde 11.398,27 puanla rekor seviyeyi test eden BIST 100 endeksi haftayı önceki kapanışına göre yüzde 4,62 artışla 11.372,33 puanla tamamladı. Bu, tüm zamanların en yüksek haftalık kapanışı demek. Sektör endeksleri arasında en çok kazandıran yüzde 2,74 ile kimya petrol plastik, en çok kaybettiren yüzde 1,25 ile sigorta oldu.

Ne olur? Teknik açıdan BIST 100 endeksinde 11.500 ve 11.600 seviyeleri direnç, 11.300 ve 11.200 puan ise destek konumunda bulunuyor. Analistler Powell’ın konuşması ile başlayan risk iştahının devam edebileceğini, ancak bu yüksek seviyelerden kar satışları da olabileceğine dikkat çekiyor.

DÖVİZ: Euro yüzde 0,37 azalışla 47,6720 liraya indi. ABD doları yüzde 0,29 artarak 41,0170 liraya yükseldi.

Ne olur? Geçtiğimiz hafta içinde dolar 41 TL’yi geçti. Cumartesi günü tekrar 41 TL’nin altına geldi. Dövizde kontrol sürüyor. MB’nin müdahale imkanları artıyor. Yabancı girişi var. Eğer bir siyasi şok tedirginlik yaratmazsa yakın vadede bu tablonun devam eeceği, kur artışlarının enflasyonun altında kalması beklenir. Kur yönünden tek olumsuz gelişme turizm gelirlerinin düşmesi…

ALTIN: 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı yüzde 0,16 artışla 4.397 liraya yükseldi. Cumhuriyet altınının satış fiyatı yüzde 0,17 yükselişle 29.709 liraya ulaştı. Çeyrek altının satış fiyatı yüzde 0,20 artarak 7.365 liraya çıktı. Ons altın geçen hafta %1,08 artış gösterdi. Halen 3.372 seviyelerinde. Powell’ın açıklamaları altını gün içinde 3.324 $ seviyesinden 3.372 $ seviyesine taşıdı.

Ne olur? Büyük bankaların analistleri artış göngörüyorlar. UBS, 2026 yılı Mart sonu için ons altın hedef fiyatını 100 dolar artırarak 3.600 dolar seviyesine yükseltti. Banka, 2026 yılı Haziran sonu için olan tahminini 200 dolar artırarak 3.700 dolar seviyesine çıkarırken, 2026 yılı Eylül sonu için aynı seviyede yeni bir hedef belirledi. Ukraya – Rusya savaşının bitirilmesi jeopolitik riskleri azaltacağından altına talebi bir miktar düşürmesi beklenir ancak oradan da barışın çok da yakın olmadığı haberleri geldi.

FAİZ: Bankalarda basit mevduat faizi düşüş eğiliminde. Halen yüzde 40 - 43 arasında seyrediyor.

Ne olur? 11 Eylül’de TCMB PPK toplantısında faiz indirimi muhtemel. Bunu izleyerek mevduat faizlerinde gevşeme devam edecek. TÜİK enflasyon verisini doğru Kabul ettiğimizde halen reel kazanç sağlayabiliyor.

YATIRIM FONLARI: Yatırım fonları haftalık bazda ortalama yüzde 1,58 değer kazandı. Emeklilik fonları bu hafta yüzde 1,61 oranında artış gösterdi. Kategoriler arasında en çok kazandıran yatırım fonu türü yüzde 3,15 ile borsa yatırım fonları oldu.

NELER OLDU?

TCMB REZERVLERİ REKOR SEVİYEDE

TCMB toplam rezervleri, 15 Ağustos haftasında bir önceki haftaya göre 2 milyar 145 milyon dolar artışla 176 milyar 510 milyon dolara çıkarak tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. TCMB'nin net uluslararası rezervleri de 2 milyar 442 milyon dolar artarak 70 milyar 12 milyon dolar oldu. Swap hariç net rezervler ise 52.1 milyar dolara çıktı.

YABANCININ HİSSE ALIMI 3 MİLYAR DOLARA YAKLAŞTI

Borsa İstanbul’da yabancı yatırımcı ilgisi 7 yılın ardından yeniden artış eğiliminde… 2018’den bu yana 17,3 milyar doları aşan net satış yapan yabancılar, bu yılın ilk 7 ayında 2,8 milyar dolarlık net alımla pozisyonlarını tersine çevirdi. TCMB verileri de 15 Ağustos itibarıyla net girişin 2 milyar doları geçtiğine işaret ediyor. Özellikle 19 Mart’taki siyasi gelişmeler sonrasında sert satış yapan yurtdışı yerleşikler, nisan ayından itibaren üst üste alım tarafında yer aldı.

DÖVİZ KREDİLERİ 193 MİLYAR DOLARA ÇIKTI

Carry trade işleminin çok karlı hale gelmesinden sonra yabancıların yanı sıra yerli şirketler de döviz kredisi alarak büyük kar elde ettiler. Bu da döviz kredilerini olaganüstü seviyelere çıkardı. Son rakam 193 milyar dolar! TCMB, bu riskli gelişme üzerine döviz kredilerine aylık büyüme sınırı getirdi. %1,5’tan önce 1’e, daha sonra da yüzde 0,5’e çekti. Ancak seviye risk alanı oluşturuyor. Eğer bir şoku yaşanırsa, bu krediler birçok şirketin sıkıntıya girmesine yolaçabilir. Bu konuda iyimser bir gelişme, bu kredilerin artış hızı yavaşladı.

AĞAOĞLU: “CARRY TRADE YAPANLARIN %85-90’İ TÜRKLER "

Ekonomi Gazetesi’nin Youtube kanalında Şans Sohbetleri programında konuşan Ekonomist Ali Ağaoğlu, "Yabancıdan gelen para çok düşük. Yılbaşından bu yana gelen yaklaşık 18-20 milyar dolar vardı, 13-14 milyarı geri çıktı. Türkiye’de kalan yabancı para 3-4 milyar doları geçmiyor. Altını çizerek söylüyorum; carry trade yapan yüzde 85-90 Türkler ve kazancın aslan payını da Türkler alıyor" dedi.

İCRA VE İFLASLAR HIZ KESMİYOR

İcra-iflas dosyalarının sayısındaki hızlı artış eğilimi de sürüyor. Adalet Bakanlığı verilerine göre, mahkemelerdeki icra ve iflas dosya sayısı 20 Ağustos itibarıyla 24 milyon 441 bine ulaştı. Sonuçlandırılarak kapatılanlar hariç olmak üzere, yılın başından bu yana icra ve iflas dosya sayısı 2 milyon 185 bin artarken, sadece 1-20 Ağustos arasında 232 bin yeni dosya açıldı.

TAKİPTEKİ ALACAKLAR 458 MİLYARA ÇIKTI

Bankacılık sektörünün toplam kredi hacmi, 15 Ağustos haftasında yaklaşık 136 milyar 702,3 milyon lira artarak 20 trilyon 153 milyar 946,9 milyon liradan, 20 trilyon 290 milyar 649,2 milyon liraya çıktı. Takipteki alacaklar, 15 Ağustos itibarıyla önceki haftaya göre 739,5 milyon lira artışla 458 milyar 565,9 milyon liraya çıktı. (EKONOMİ)

İSRAİL BAĞLANTILI GEMİ TRAFİĞİNE KISITLAMA

Türkiye'deki liman başkanlıkları, limanı ziyaret eden gemilerden İsrail'e askeri yük taşımadıklarını ve gemi işletmecisinin İsrail ile bağlantılı olmadığını beyan eden belge isteyecek. Reuters’in haberine göre, acentelerden istenecek belgede, geminin askeri yük taşıması veya işletmecisinin İsrail bağlantılı olması halinde ortaya çıkabilecek tüm liman masrafları ve hukuki sorumluluğun acenteye ait olduğu beyan edilecek. Karar, muhalefetin “neden şimdiye kadar bu önlem alınmadı” eleştirilerine yolaçtı. Türkiye'den İsrail'e ticari gemi trafiği bulunmuyor.

“EĞİTİM ENFLASYONU AYLIK YÜZDE 25’İ GEÇİYOR”

ENAG’a benzer şekilde enflasyon hesaplaması yapan Web TÜFE’nin yöneticisi iktisatçı Bora Kaya, “Özel üniversite ücretlerinde yeni dönemdeki artış %76'ya ulaştı. Sene başındaki ara zamla birlikte 2025 yılında özel üniversite ücretleri toplam %110 arttı. Web TÜFE'ye 1 Eylül'de yansıtılacak. Eylül ayında eğitim enflasyonu %25'i geçiyor” dedi.

VAKIF ÜNİVERSİTELERİNDE EĞİTİM ÜCRETLERİ İNGİLTERE’Yİ KATLIYOR

Yüksek oranlı artış yaşayan Türkiye’deki vakıf üniversitelerinin eğitim ücretleri, İngiltere’deki üniversitelerin iki katına çıktı. Türkiye’de faaliyet yürüten vakıf üniversitelerinin işletme ve psikoloji bölümlerinde ücretler yıllık 1 milyon TL’nin üzerine çıkarken, İngiltere üniversitelerinde benzeri fakültelerin ücret tarifeleri 600- 750 bin bandında seyrediyor.

TIR’LA PAZARLAMA VE ZİNCİR MARKETTEN SONRA “CUMHUR REYONU”

En çok tüketilen 100 civarında temel tüketim malının, marketlerin içinde açılacak özel bir bölümde (“Cumhur Reyonu”) uygun fiyatla satılmasını öngören hükümet projesinin “sadece bir fikir” olduğu, projeye dönüşmediğii duyuruldu. Açıklama, projenin espirilik olmasının anlaşılmasından sonra geldi. Bilindiği gibi hükümet, seçim öncesinde patates depoları bastırmış, TIR’larda sebze sattırmıştı. Daha sonra da sayısı 4 bini geçen Tarım Kredi Marketleri zincirini kurmuştu. Bu zincir de piyasa fiyatlarından satış yaptığı halde zarar edince yeni proje arayışları gündeme gelmişti.

VERGİ REKORTMENLERİ ADINI GİZLEDİ

Gelir İdaresi Başkanlığı, 2024 yılında en fazla gelir ve kurumlar vergisi beyan eden mükellefleri açıkladı. Bireysel listede ilk sırayı 2 milyar 767 milyon lira ile Baykar Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Bayraktar aldı. Onu 2 milyar 528 milyon lira ile Haluk Bayraktar izledi. Dördüncü sırada Mustafa Rahmi Koç yer aldı. İlk 100 listesindeki 79 mükellefin ismini açıklamaması dikkat çekti. Kurumlar vergisi listesinde ise adını açıklayanlardan ilk 10 şirketin 7’sini bankalar oluşturdu.

PROF. YILMAZ: VERGİ REKORTMENLERİ SIRASI TAM BİR “FIRE EKONOMİSİ” YANSITIYOR

Gelir İdaresi’nin açıkladığı en çok Kurumlar Vergisi veren mükellef listesinin ilk sıralarını finans kuruluşlarının alması Türkiye ekonomisinin yapısı hakkında tartışmalara da yol açtı. Prof. Dr. Ensar Yılmaz, “Tam bir FIRE ekonomisi (Finans + İnsurance + real estate + inşaat) Bu da eşittir finansal ve ticari rant” dedi.

EN BÜYÜK MÜTEAHHİTLİK FİRMALARININ 45’İ TÜRKİYE’DEN

İnşaat sektörü dergisi ENR'nin 2025 yılına ilişkin "En Büyük 250 Uluslararası Müteahhitlik Firması Listesi" açıklandı. 2024 yılında Türkiye’den 43 firmanın yer aldığı listede bu yıl sayı 45’e yükseldi ve firma sayısı itibarıyla, 76 firmayla birinci sırada yer alan Çin'in ardından, 45 firma ile Türkiye ikinci sırada bulunuyor.

YERLİ ELEKTRİKLİ OTOMOBİL ALEXA YOLLARA ÇIKTI

Elektrikli araç üreticisi Ortimobil, yerli elektrikli ALEXA’yı piyasaya sürdü. 5 kapılı tasarımı ve 4 kişilik iç hacmiyle şehir içi ulaşıma uygun 100 km menzilli ALEXA, 6-8 saatte tam şarj olup 70 km/s hıza ulaşabiliyor. B2 sınıfı ehliyete sahip sürücüler tarafından kullanılabilen araç beyaz, mavi ve su yeşili olmak üzere 3 farklı renk seçeneği ile yollara çıktı. (EKONOMİ)

İNŞAAT SEKTÖRÜ ÇALIŞAN SAYISI 2 MİLYON KİŞİYE ULAŞTI

İnşaat sektöründeki ücretli çalışan sayısı yıllık bazda 36 aydır artış göstererek yaklaşık 2 milyon kişiye ulaştı. Ücretli çalışan sayısı, haziranda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2 artarak 15 milyon 925 bin 359 kişiye çıktı.

5G'DE 11 FREKANS İÇİN ASGARİ BEKLENTİ 2 MİLYAR 125 MİLYON DOLAR

3 ayrı frekansla planlanan 5 G ihalesinde, 2 milyar 125 milyon dolar gelir bekleniyor. Türkiye’nin dev teknoloji şirketleri Turkcell ve Türk Telekom, 5G ihalesi için hazırlıklarını tamamladıklarını duyurdular. Projede her bir bant için 3 adet frekans belirlendi. (EKONOMİ)

KONUT FİYATLARI TEMMUZDA YILLIK %32,8 ARTTI

Merkez Bankası’nın izlediği Konut Fiyat Endeksi (KFE) temmuzda aylık yüzde 0,9, yıllık bazda da yüzde 32,8 arttı. Aylık artış temmuzda yüzde 2,06 olarak açıklanan TÜFE artışının altında kalırken, fiyatlar geçen yıla göre ise reel olarak yüzde 0,5 azalış kaydetti. Konut fiyatları üç büyük ilden İstanbul'da yüzde 0,6, Ankara'da yüzde 1,2 artış gösterdi. İzmir'de ise yüzde 1 azalış gözlendi. Yıllık en yüksek nominal artış, 42,9 ile Ankara’da yaşandı.

BAYRAM SONRASI KONUT TALEBİ ARTTI

Sahibinden.com ve BETAM işbirliğiyle hazırlanan Kiralık ve Satılık Konut Piyasası Görünümü raporuna göre, satılık konut talep endeksi, bayram tatilinin sona ermesiyle bir önceki aya kıyasla yüzde 20,4 artarken, kiralık konut talep endeksi yüzde 8,3 yükseldi. Ülke genelindeki reel konut satış fiyat endeksi, 2023 Temmuz'dan bu yana düşüş eğiliminde seyrederken, bu yılın temmuz ayında bir önceki aya kıyasla 1 puanlık gerilemeyle 155 seviyesine indi. Türkiye genelindeki reel kira endeksi temmuzda, cari kira fiyatlarındaki artışın aylık enflasyona eşit olması sonucu değişmeyerek 183,2 seviyesinde kaldı.

GAYRİMENKUL PİYASASININ ŞAMPİYONU, OFİS!

Türkiye genelinde Dükkan, Ofis ve Konut Fiyat Endeksi rakamlarına göre en yüksek artış ofiste oldu. Bu tablo Ankara ve İzmir’de daha belirgin ortaya çıktı. Ankara’da Ofis Endeksi, Konut Endeksi’nin 124 puan, Dükkan Endeksi’nin 205 puan üstünde artış gösterdi. İzmir’de Konut Endeksi’nin 529 puan, Dükkan Endeksi’nin 376 puan üstünde artış gösterdi. Konut Fiyat Endeksi, sadece İstanbul’da Ofis Endeksi’ni geçti. (EKONOMİ)

STÜDYO DAİRE YASAĞI KALKTI

Birçok yorumcuya göre “ideolojik gerekçelerle” yasaklanan stüdyo dairelerle ilgili yasak kalktı. 1+0 dairelerin yapımına izin verilmesi, gayrimenkul yatırımcılarını sevindirdi. Yorumlara göre bu gelişme kiraları da düşüş yönünde etkileyebilir. Bu karar hükümetin ekonomiyi hareketlendirmek için yine inşaata yüklenmeye karar vermesinin yanı sıra, konut fiyatlarındaki yükseklik sonrası başlayan toplumsal huzursuzluğu karşılama amacı da taşıyor.

SOSYO EKONOMİK SEVİYE FARKI 16 KAT

TÜİK, ilk kez hanehalklarının sosyoekonomik yapısına ilişkin veriler açıkladı. 2022, 2023 ve 2024 verileriyle hazırlanan ve referans dönemi 2023 olan verilere göre, Türkiye’deki hanehalklarında sosyoekeonomik “en üst seviye” ile “en alt seviye” arasında 16 kattan fazla fark bulunuyor. İlçe bazında en yüksek gelir grubundaki hanelerin yüzde 4,1'i Çankaya'da (Ankara), yüzde 2,4'ü Kadıköy'de (İstanbul) yer alırken; Beşiktaş, Etimesgut, Nilüfer, Bakırköy ve Güzelbahçe de en zengin ilçeler arasına girdi. SES seviyesi en düşük ilçeler ise Çamoluk (Giresun), Derebucak (Konya), Doğanşar (Sivas), Felahiye (Kayseri), Dikmen (Sinop), Pınarbaşı (Kastamonu) ve Bayramören (Çankırı) olarak sıralandı

KISA VADELİ DIŞ BORÇTA DÜŞÜŞ SÜRÜYOR

Kısa vadeli dış borç stoku, ilk çeyreğin ardından ikinci çeyrekte de düşüş kaydetti. Stok tutarı bir önceki döneme göre yüzde 0,3 azalarak 168,2 milyar dolara geriledi. Orijinal vadesine bakılmaksızın 1 yıl veya daha az vadeli borçlar ise 220,3 milyar dolara indi.

“TEMMUZ’DA 3 MARKADAN 2’SİNİN CİROSU GERİLEDİ”

BMD üyeleri arasında gerçekleştirdiği temmuz ayı anketinin sonuçları açıklandı. BMD Başkanı Sinan Öncel, yabancı turistin yoğun olduğu bir ayda markalardan gelen verilerin iç açıcı olmadığını söyleyerek, “Üyelerimizin yüzde 65’i, yani her üç markamızdan ikisi, haziran ayındaki ciroyu temmuzda tutturamadı. Temmuzdan temmuza son bir yıla her 4 üyemizden üçünün cirolarındaki artış TÜFE’nin altında kaldı” dedi. (EKONOMİ)

İKİNCİ ÇEYREK İŞSİZLİK ORANI 0,3 PUAN ARTIŞLA % 8,6 OLDU

TÜİK verilerine göre işsizlik oranı, bu yılın 2. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 0,3 puanlık artışla yüzde 8,6 oldu. Zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel iş gücü ve işsizlerden oluşan atıl iş gücü oranı, ikinci çeyrekte bir önceki çeyreğe göre 3,5 puanlık artışla yüzde 32 oldu.

KONKORDATO SİSTEMİNDE DEĞİŞİKLİK GÜNDEMDE

Mali yönden zora düşen firmaların borçlarının belirli bir plan dahilinde ödenmesi esasına dayanan konkordato sistemine “alacaklıları koruyan” düzenleme getiriliyor. İflas erteleme yerine daha sağlam bir borç yapılandırma sistemi uygulanacak. Düzenlemeyi EKONOMİYE değerlendiren Avukat Ege Demiralp, “Konkordato zaman kazanma aracı olmaktan çıkarılacak” dedi.

MEMUR ZAMMINDA KONU HAKEM HEYETİNE KALDI

Memur ve emeklilerinin 2026- 2027 yıllarına ilişkin zam oranlarında anlaşma sağlanamadı, Hükümet, 2026 yılı için ilk altı ay 11, ikinci altı ay 7, 2027 yılı için ilk altı ay 4, ikinci altı ay 4 oranında zam ve 1.000 TL taban aylığı artışı teklif etti. Bakan Işıkhan, “Mutabakat sağlayamadığımız için karar Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na ait olacak” dedi. Memur-Sen Başkanı Yalçın, tekliflerin ücret dengesi ve çalışma barışını temin etmeye yetecek düzeyde olmadığını söyledi.

“MEMUR SAYISI” TARTIŞMASI

Memur ve emeklilerinin maaşlarına zam pazarlıkları sürerken, bir yandan da “kamuda çok fazla memur var” iddiaları ortaya atıldı. Birçok kimse de bu tartışmayana istatistiklerle katıldı. Ekonomist Özgür Erdursun, “Kamu istihdam oranı OECD ortalamasında %18.4. Bu oran AB’de %16. İskandinav ülkelerinde % 25 -30 arasında. Türkiye’de kamu istihdamı oranı %13,4 – %13,5 ile OECD’nin 5 puan altında. Türkiye’de kamu çalışanı oranı düşük. Dolayısıyla, ‘Türkiye’de memur sayısı fazla mı?’ sorusunun yanıtı: Hayır, Avrupa’ya kıyasla düşük ama artış eğilimi sürüyor” dedi.

TRAFİĞE KAYITLI EV ARAÇ SAYISINDA 1 YILDA %121 ARTIŞ OLDU

2015'te yalnızca 565 olan trafiğe kayıtlı elektrikli otomobil sayısı, haziranda 250 bin barajını aşmıştı. Temmuz 2024'te 131 bin 217 olan trafiğe kayıtlı elektrikli otomobil sayısı, bu yılın temmuz ayında yaklaşık yüzde 120,6 artarak 289 bin 457'ye ulaştı.

ANADOLU’YA OTOBÜS BİLETİ UÇAK BİLETİ FİYATI İLE YARIŞIYOR

İstanbul’dan Anadolu şehirlerine yolculuk uçakla daha ucuz hale geldi. Güncel fiyatlar, birçok hatta uçak biletlerinin otobüse kıyasla daha ucuz veya neredeyse eşit seviyelerde olduğunu ortaya koyuyor. Artan uçak seferleri, erken rezervasyon fırsatları ve farklı havayolu kampanyaları sayesinde birçok hatta uçak biletleri, otobüse kıyasla çok daha uygun veya neredeyse eşit fiyatlarla sunuluyor. (EKONOMİ)

TARIM GFE, AYLIK %2,52, YILLIK %33,88 ARTTI

Tarım-GFE, haziranda yıllık bazda yüzde 33,88, aylık bazda yüzde 2,52 artış gösterdi. Ana gruplarda bir önceki aya göre tarımda kullanılan mal ve hizmetler endeksinde yüzde 2,79, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetler endeksinde yüzde 0,95 artış gerçekleşti.

KAHVE KEYFİNİN YILLIK FATURASI 500 MİLYON DOLARA ÇIKTI

Dünyada son 10 yılda "kahve keyfi" için harcanan para 370,3 milyar dolara ulaştı. Türkiye ise, 2015-2024 döneminde, kahve ithalatına 2 milyar 698 milyon 473 bin dolar ödedi. İthal kahvenin, 2015'te 153 milyon 392 bin dolar olan faturası, aradan geçen 10 yılda yüzde 224,1 artarak 2024'te 497 milyon 91 bin dolara yükseldi.

BİR GÖRÜŞ

Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz

Bütçe giderlerinin ne kadarı tasarruf ediliyor?

“Yürürlükteki Tasarruf Genelgesi’ne göre deprem harcamaları hariç, resmî taşıtların ve taşınmazların edinilmesi-kiralanması, haberleşme giderleri, basın-yayın-kırtasiye, demirbaş alımları, temsil-tören-tanıtım, enerji alımları gibi giderlerde tasarruf yapılması bekleniyor. Acaba bu genelgeye uyulursa bütçe giderlerinden ne kadar tasarruf sağlanacak? Son bütçe verisi olan 2025 temmuz bütçe giderleriyle 2024 temmuz bütçe giderlerini karşılaştırdığım tablo aşağıda:

Uygulamadaki tasarruf genelgesine göre tasarruf edilmesi gereken yukarıdaki tablodaki gider kalemlerine 2024 temmuz ayında 14 milyar TL harcandı. 2025 temmuz ayında ise toplamda enflasyonun altında yaklaşık yüzde 30’luk artışla 18,1 milyar TL harcandığı anlaşılıyor.

Ancak tasarruf edilmesi gereken haberleşme giderlerinde bir yıl içinde yüzde 66, lojman-sosyal tesis giderinde yüzde 120 ve taşıt giderlerinde yaklaşık yüzde 280’lik artış ortaya çıkmış.

Kamuda tasarrufun simgesi haline gelen resmî taşıtlara ayrılan bütçe 2024 temmuz ayında 1,7 milyar TL idi. Bir yıl sonra taşıt giderleri 3,7 milyar TL’ye çıktı. Taşıt giderlerindeki dikkat çekici artışta 1.680 milyon TL’lik hava taşıtı alım gideri var. (…) Tasarruf genelgesindeki bu giderlerde bir türlü “kamu tasarruf etti” denecek veri ve rakamlar ortaya çıkmıyor.

Nedenleri çok. Öncelikle genelgenin kapsamı dar. Ayrıca günümüzde tasarruf tedbirlerinin yüzeysel kaldığı açıkça ortada. Kamunun büyük ölçekli harcamaları yerine tabloda da gördüğünüz gibi küçük ölçekli giderlere bakıyoruz.

Neden küçük ölçekli? Çünkü 2024 temmuz ayında tasarruf tedbirleri kapsamındaki tüm kalemlere harcanan tutar, o ayki bütçe giderlerinin yüzde 1,69’uydu. 2025 temmuz ayında da yüzde 1,61’i oldu. Kamunun tasarrufa başlamadığı kabul edilen 2023 yılının tamamında tasarruf edilmesi gereken kalemlere yapılan harcama, bütçe giderlerinin yaklaşık yüzde 2’siydi. Sonuçta hiç harcama yapılmadığı varsayılsa -ki mümkün değil enerji, haberleşme gideri mutlaka olacak- bütçe giderlerini ve bütçe açığını azaltıcı etkisi olmadığı ortada.

Kamunun büyük ölçekli harcamaları ise çok fazla. Bunların başında borç faiz giderleri bulunuyor. Borç faiz giderleri ocak-temmuz döneminde 1.246 milyar TL ile geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 87 artış gösterdi. Sadece temmuz ayında 134,6 milyar TL tek bir kaleme yani borç faiz giderline gitti ki bu tutar temmuz bütçe giderlerinin yüzde 12’si. Yukarıda bahsettiğim gibi tasarruf genelgesindeki giderlerin bütçe giderleri içindeki payı ise yüzde 1,61. Demek ki etkin bir kamu borç yönetimi ile bu büyük ölçekli bütçe giderinin azaltılması mümkün. Ama onun için de başta fiyat istikrarı olmak üzere ekonomik şartların düzelmesi gerekiyor.”

DÜNYA EKONOMİSİ

ÇİN YATIRIMCIYA VERGİ BASKISINI ARTIRIYOR

Çin yetkilileri, yatırımcıların küresel kazançları üzerinden vergi ödemeleri yönündeki çağrılarını artırdı. Şanghay, Zhejiang ve Şandong gibi önemli ekonomi merkezlerindeki vergi makamları, bu yıl web siteleri üzerinden yatırımcılara vergi beyannamelerini vermeleri çağrısında bulundu. Çin anakarasında yılda 183 gün geçiren yatırımcılar, küresel gelirleri üzerinden %20 oranında vergi ödemek zorunda kalıyor. Dünya genelindeki ülkeler de %10 ila %30 arasında değişen oranlarda benzer vergiler uyguluyor. (EKONOMİ)

HAMİLELİK VE DOĞUM ROBOTLARA TAŞINIYOR

Çinli bir teknoloji firması, embriyo gelişimini başından sonuna kadar simüle edebilecek bir robot üzerinde çalışıyor. Yapay rahimle donatılacak systemin ilk prototipi önümüzdeki yıl tanıtılacak. Geliştirme aşamasında olan robotun, döllenmeden doğuma kadar olan süreci taklit edebileceği ve yapay bir rahimle donatılacağı belirtiliyor. (EKONOMİ)

NASA, AY’DA ENERJİ ÜRETİMİ PLANLIYOR

NASA’nın Fisyon Yüzey Enerjisi adlı çalışması, Ay’da 14 gün süren karanlık dönemlerde, güvenilir enerji sağlayacak bir çözüm arayışının ışığında başlatıldı. Nükleer reaktörler, kesintisiz enerji kaynağı olarak kritik bir rol üstlenecek. Şu ana kadarki hedef, en az 10 yıl boyunca kesintisiz çalışan, yaklaşık 40 kilovat gücünde bir reaktör tasarlamak. NASA bu reaktörü 2030 yılına kadar Ay üzerinde kurup çalıştırmak istiyor. Yani önümüzde 4-5 senelik bir zaman var.

İLK ROBOT OLİMPİYATLARI ÇİN’DE DÜZENLENDİ

Çin’in Pekin kentinde düzenlenen ve insansı robotların bokstan temizliğe kadar her alanda yarıştığı üç günlük robotik etkinliği sona erdi. Dünya İnsansı Robot Oyunları’na ABD, Almanya, Brezilya ve ev sahibi ülke de dahil olmak üzere 16 ülkeden 280’den fazla takım robotlarıyla katıldı. Unitree, 1.500 metre, 400 metre, 100 metre ve 4x100 metre koşu kategorileri de dahil olmak üzere dört kategoride altın madalya kazandı

EURO BÖLGESİ PMI 15 AYIN EN YÜKSEK SEVİYESİNDE

Euro Bölgesi’nde ekonomik aktivite ağustos ayında ivme kazandı ve son 15 ayın en güçlü büyüme performansına ulaştı. Euro Bölgesi öncü bileşik satın alma yöneticileri endeksi (PMI), ağustosta 51.1 ile beklentilerin üzerinde geldi. Fransa ve Almanya’da bileşik PMI artış gösterdi.

ŞİRKETLER

TRUMP YÖNETİMİ, INTEL'İN YÜZDE 10 HİSSESİNİ ALDI

Intel'den yapılan açıklamada, Trump yönetimiyle ABD'nin teknoloji ve üretimdeki liderliğini hızlandırmak için "tarihi" bir anlaşmaya varıldığı bildirildi. Açıklamada, anlaşma şartlarına göre ABD hükümetinin Intel'in hisselerine 8,9 milyar dolarlık yatırım yapacağı belirtildi. Hükümetin Intel hisselerinin 433,3 milyon adeti hisse başına 20,47 dolardan satın alacağı aktarılan açıklamada, bunun da şirketin hisselerinin yüzde 9,9'una denk geldiği kaydedildi. (EKONOMİ)

MUSK, OPENAI TEKLİFİNDE ZUCKERBERG'DEN DESTEK İSTEDi

Elon Musk'ın, bu yılın başlarında konsorsiyumu adına OpenAI için yaptığı 97,4 milyar dolarlık satın alma teklifine Meta CEO'su Mark Zuckerberg'i dahil etmeye çalıştığı ortaya çıktı. Ancak Zuckerberg teklife katılmadı. Bu bilgi OpenAI'nin Perşembe günü mahkemeye sunduğu belgelerde yer aldı. (BLOOMBERG HT)

BOEING'TEN ÇİN'E 500 UÇAK SATIŞ PLANI

Boeing ile Çin arasında 500'ye yakın uçak satışı için görüşmelerin yapıldığı ileri sürüldü. Bloomberg’e konuşan kaynaklara göre, taraflar hâlâ uçakların modelleri, toplam sipariş miktarı ve teslimat takvimi gibi ayrıntıların üzerinde çalışıyor. Bu dev satışın, iki ülke arasında Trump’ın ilk döneminden bu yana devam eden gerilimlere bağlı olduğu ve gerilimler sonucunda gerçekleşemeyebileceği de ihtimaler arasında yer alıyor. Haberin ardından Boeing hisseleri, perşembe günü ABD piyasa öncesi işlemlerde yüzde 3,7’ye kadar yükseldi. (BLOOMBERG HT)

-----

MARJİNAL FAYDA EKONOMİ BÜLTENLERİNE İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ. BİRKAÇ HAFTALIK ARADAN SONRA TEKRAR BULUŞMAK ÜZERE.