Döviz, altın, borsa: Seçime kadar ne olur?

TÜİK, şubat ayı enflasyon verisini bugün açıklayacak. İTO ise cumartesi günü açıkladı. İstanbul ücretliler geçinme Endeksi aylık artışı yüzde 4.07, yıllık artışı ise yüzde 76.58 oldu. Ocak + şubat enflasyonu yüzde 11.06 olarak gerçekleşti. Toptan fiyatlar endeksi de aylık yüzde 4.04, yıllık yüzde 65.06 arttı. İTO verisinde gıda harcamaları yaş kuru sebze ve meyveler alt grubunda yer alan karnabahar yüzde 36,71 ile fiyatı en fazla artış gösteren ürün oldu. TÜİK enflasyonun da bu rakama yakın gelmesi bekleniyor. Enflasyonun mayıs – haziran aylarına kadar yükselmesi, yüzde 75 civarına geldikten sonra baz etkisi ve sıkılaştırma önlemleriyle düşmesi bekleniyor. 2024 yılı için genel beklenti yüzde 40’ın üstünde.

Döviz ve altın talebi artıyor

Döviz kurları geçen hafta hareketliydi. Genel seçimlerin ardından olduğu gibi yerel seçimlerin ardından da kurun yükseleceği beklentisi var. Altın ithalatında ise kota getirilmesinin yarattığı arz sıkıntısı fiyatları hareketlendiriyor. Kapalıçarşı kuyumcuları ve döviz bürolarında günlük trafiğin ikiye katlandığı, ağırlıkla alım kaynaklı işlem hacimlerinin ise yüzde 40’a yakın arttığı belirtiliyor. Dolar geçen hafta yüzde 0,34 değerlendi. 31,43 TL seviyesini gördü. Altın ise haftalık bazda yüzde 2,3 değerlendi. Ons altın 2 bin 88 lirayı gördü. Bu tablonun seçime kadar devam etmesi bekleniyor.

Merkez Bankası müdahalede el artırdı

Döviz talebindeki canlanma Merkez Bankası’nın müdahale miktarını artırdı. Rezervlerde 6,4 milyar dolar erime oldu. Rezervlerde 6 haftadır erime var. Son rakam; net uluslararası rezerv seviyesi 22,4 milyar dolar. Hem genel piyasadan dövize talep izleniyor hem de TL KKM’den çıkanlar dövize yöneliyor. Bu yöneliş, döviz mevduatlarında 1,5 milyar dolarlık artış olarak yansıdı.
Merkez Bankası, döviz talebinin artması üzerine, döviz satarak müdahale dışında gecelik piyasa faizinin politika faizinden daha yüksek seviyelerde oluşmasına da izin verdi.

Döviz ve altına yöneliş borsayı düşürdü

TL faizlerin düşük kalması, enflasyonun yükselmeye devam etmesi borsayı destekledi. Risk almayı seven yatırımcı içir borsa yeniden ilgi çekti. BİST 100 9.450 seviyesini gördü. Ancak son günlerdeki “seçimlerden sonra döviz yükselecek” beklentisi yatırımcıyı döviz ve altın piyasasına yöneltti. Yüklü alım satımlarıyla endeksi yukarı aşağı iten BofA ve Yatırım Finansman 3 milyara yakın büyük bir satış yaptı. BİST 100 Endeksi’nde geçen hafta yüzde 2.96 düştü.
Endeksi 9.500’e yaklaştıran ralli günlerinde yatırımcı sayısı da 700 bin kişi artmıştı. Bu arada SPK, 7 şirketin halka arzına izin verdi. Bu hafta borsayı coşturacak veya dramatik şekilde düşürecek bir haber akışı görünmüyor.

Kur artacak beklentisi tüketim malı ithalatını artırdı

Şubat ayında ihracatı yüzde 13,6 artarak 21 milyar 86 milyon dolara yükseldi.
İthalat ise yüzde 8,5'lik bir azalışla 28 milyar 87 milyon dolara geriledi. Dış ticaret açığı yüzde 42,3 azalarak 7 milyar dolara geriledi.
Dış ticaret açığının azalmasının başlıca nedeni ithalatın düşmesi… Bunun nedeni de büyümenin yavaşlaması ve altın ithalatında olduğu gibi getirilen bazı kısıtlar.
Dış ticarette en çok dikkat çeken unsur, tüketim malı ithalatının hız kesmemesi… Ocak’ta 3.3 milyar dolara karşılık şubatta 4.277 milyon dolarlık tüketim malı ithalatı yapıldı. Toplam ithalat içindeki payı ocaktan şubata % 8,7’den % 15,2’ye çıktı. Bu artışın arkasında “seçimden sonra kurlar yükselecek” beklentisi ile ithal mallara talebin öne çekilmesi var.

İsrail'le ticaret devam ediyor

TÜİK’in dış ticaret verilerine göre İsrail ile ticaret devam ediyor. Ocak ayında 350 milyon dolarlık ihracat, 141 milyon dolarlık da ithalat yapılmış. Türkiye en çok plastik mamulleri, motorlu kara taşıtı, elektrikli makine, demir çelik ihracatı yapmış. Bu ülke ile ticaret, Gazze’yi işgal etmesi sonrası tartışma konusu olmaya devam ediyor. Hükümet, kamuoyuna açıklamalarında İsrail’e tepki gösteriyor gözükürken, ticaretin devam etmesi eleştiriliyor.

Cep telefonu faturalarına zam geliyor

Cep telefonu faturaları 1 yılda yaklaşık yüzde 150 arttı. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), 1 Nisan'da yeni azami ücret tarifesi açıklayacak. Ardından operatörlerin tarife ve paket fiyatlarına zam yapması bekleniyor.
BTK, operatörlerin konuşma ve SMS ücretlendirmesine her yıl nisan ve ekim olmak üzere 6 ayda bir yayınladığı "Mobil Elektronik Haberleşme Hizmetleri Azami Ücret Tarifesi" ile tavan sınırlaması getiriyor. İnternet ücretlerinde ise serbest piyasa koşulları geçerli. Bu yüzden de asıl fiyat artışları internette yapılıyor. Taahhüdü yaklaşan tüketicilerin zamdan etkilenmemek için yeni tarife ve paket taahhüdünü 1 Nisan'a kadar yapması gerekiyor.

Hissedilen enflasyon TÜİK verisinin iki katı

DİSK AR, “Türkiye’de ilk kez” notuyla “hissedilen enflasyon” rakamı açıkladı. TÜİK ham verileri üzerinden üretilen hissedilen enflasyon oranı 2023 yılı için yüzde 107 olarak belirlendi. Bu da TÜİK’in 2023 TÜFE oranının (yüzde 53,4’tü) iki katı.

AKP içinde programa itirazlar

Emekli maaşları ile ilgili, seçim öncesi bir düzeltme beklentisinin, bizzat Erdoğan tarafından geri çevrilmesi, Erdoğan’ın şimdilik M. Şimşek’in programını sahiplendiğini gösteriyor. Ancak AKP içinde (enflasyon ne olursa olsun) faiz düşük olsun, kur yükselsin beklentilerini seslendiren, dolayısıyla programa itiraz edenler olduğu da açığa çıkmış oldu.
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, ihracatçıların sözcüsü durumunda. İhracatçılar ise kurun yükselmesini istiyor. Bolat’ın bakanlıktan ayrılmak istediğine ilişkin kulis bilgileri de var ancak bunlar İletişim Başkanlığı tarafından yalanlandı.
Bolat, geçen hafta esnaf başına kredi limitinin 650 bin liradan 750 bin liraya çıkarıldığını açıklamıştı.
AKP Ekonomi İşlerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Nihat Zeybekci, İSO’daki konuşmasında programı eleştirdi ve enflasyonla yüksek faizle değil üretim artışıyla mücadele edilmesi gerektiğini söyledi. Zeybekçi, “Bunu yaparsak enflasyonla mücadelede başarılı oluruz. Yoksa sadece talebi azaltarak enflasyonu düşürmek mümkün değil” dedi.
Zeybekçi'nin Şimşek programını eleştiren açıklamaları İSO'nun X hesabında paylaşıldı ancak ardından hemen silindi.

Acemoğlu: Faiz artışı yetersiz

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MİT) öğretim üyesi, ekonomist Prof. Dr. Daron Acemoğlu, Merkez Bankası'nın yıl sonu enflasyon tahminlerinin gerçekçi bulmadığını söyledi. Acemoğlu’na göre Türkiye ekonomisini dezenflasyon hedefine ulaştıracak sıkılaştırma yapılamadı.
Acemoğlu Reuters ile telefon üzerinden yaptığı söyleşide, kademeli ve daha hızlı sıkılaştırmanın farkına ilişkin bir soru üzerine, "Eğer (sıkılaştırmayı) hala negatif reel faizlerde götürürlerse, bu yeterli olmayacak. Enflasyonu tam olarak düşürmediler. Belki biraz daha normalleştiriyorlar ama hedefleri ve enflasyon gerçekçi görünmüyor" dedi.

Emekliye para yok ama 2.2 trilyon vergi muafiyeti uygulanacak

Cumhurbaşkanı Erdoğan, emekli maaşlarına zam yapılamayacağını, bütçe imkanları kısıtlarıyla açıklamıştı. Bu açıklama birçok yönden tartışıldı. Ekonomi Gazetesi’ndeki makalesinde Ahmet Arslan da emekliye para yok diyen iktidarın, bu yıl muafiyet ve istisnalarla 2.2 trilyon lira vergi harcaması yapmayı öngördüğüne dikkat çekti.

Yoksulluk sınırı 50 bin lirayı geçti

TÜRK-İŞ'in şubat ayına ilişkin açlık ve yoksulluk sınırı araştırmasına göre; açlık sınırı 16 bin 257 lira olurken, yoksulluk sınırı 50 bin lirayı aştı. Bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ de aylık 21 bin 189 TL’ye yükseldi.
Gıda ile giyim, konut, ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer harcamaların toplam tutarına denk gelen 'yoksulluk sınırı' önceki ay 49 bin 19 TL'ydi.

Rusya, petrol ürünlerinin ihracatını durdurdu

Rusya Başbakanı Mihail Mişustin, artan yerel talep nedeniyle altı ay süreyle petrol ihracatı yasağı kararı alındığını bildirdi. Benzer bir yasak, iç piyasada kıtlığı ve fiyatların yükselmesini önlemek amacıyla geçen yıl da getirilmişti.
Türkiye ithalatının yüzde 40’ını Rusya’dan yapıyor. Daha önemlisi Akdeniz'deki benzer kalitelerin fiyatlarına kıyasla Rus dizelinin tonu için 25 ila 150 dolar (varil başına 3,3-20 dolar) daha az ödüyor. Ham petrolü ise varil başına 5-20 dolar arasında indirimli alıyor. 2023 yılında bu indirim nedeniyle enerji faturasında yaklaşık 2 milyar dolar tasarruf sağlamıştı.
Yasaklama dolayısıyla ihtiyacını diğer piyasalardan, daha yüksek fiyatlarla karşılaması gerekecek. Bu da içeride akaryakıt fiyatlarını yukarı yönlü etkileyecek. Türkiye’nin ithalatının önemli bir kısmını Rusya’dan daha ucuz fiyatlarla yapmasına karşın, içeride akaryakıt fiyatlarının ayarlanmasında bu indirimli fiyatın dikkate alınmaması da tartışma konusuydu.

Türkiye-Rusya krizi kapıda mı?

Türkiye, İsveç’in NATO’ya katılımına onay verdi. ABD ile F16 anlaşması yapıldı. Rusya’ya finansal yaptırımlara kısmen katıldı. Bu ve benzeri son gelişmeler, Türkiye’nin yeniden Batı ile ilişkilere döndüğü yorumlarına yol açarken, aynı nedenle bu kez Rusya ile arasının açılabileceği yorumları yapılıyor. Rusya Devlet Başkanı Putin, Türkiye ziyaretini iptal etmesi de bu yorumları destekliyor. ABD, Ukrayna’yı işgali ve muhalif Aleksey Navalni’nin hapishanedeki ölümü nedeniyle Rusya'ya 500'den fazla yeni yaptırım getirdi. Avrupa Birliği (AB) de 200 şirket ve kişiye yönelik yaptırımlar açıkladı. 16 Türk şirketi de listede yer aldı.

Bitcoin soluksuz yükseliyor

Bitcoin fiyatları tırmanışını sürdürüyor. Psikolojik seviye olan 60 bin doları aştı. Bitcoin tüm zamanların en yüksek seviyesini Kasım 2021 tarihinde 69 bin dolar ile görürken; yılbaşından bu yana getirisi ise yüzde 44'ye yaklaştı.
Bitcoin'deki yükselişte, geçtiğimiz günlerde ABD'de Bitcoin borsa yatırım fonlarının (ETF) onaylaması ve Bitcoin ETF’lerine artan yatırımcı ilgisi etkili oluyor. Küresel bazda kripto paraların piyasa değeri, 2,23 trilyon dolara yükseldi. Önümüzdeki dönemde bir duraklama beklentisi de olmakla birlikte 200 bin doları görebileceğine ilişkin analist beklentileri de paylaşılıyor.

Borsalarda Nvidia çılgınlığı

California merkezli çip üreticisi Nvidia, 2 trilyon dolarlık piyasa değeri ile Suudi Arabistan petrol şirketi Saudi Aramco'yu geride bıraktı. Böylelikle Nvidia, dünyanın en değerli üçüncü şirketi konumuna geldi. Nvidia’nın piyasa değeri bir anda 277 milyar dolar artarken, 2024’teki yükseliş 740 milyar doları buldu.
Nvidia’nın ürettiği çiplerin üretken yapay zekânın (YZ) temelini oluşturan büyük dil modellerinin eğitilmesi ve işletiminde veri merkezleri tarafından giderek daha yaygın kullanılması satışlarının patlamasını sağladı. Böylelikle cirosu 5 kat artarken, kârları da 12 milyar dolara sıçradı. Bu konuda Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu’nun Birgün’deki makalesini okumanızı öneririz.

ABD-Çin rekabeti doludizgin

Çin rekabetine karşı birçok sektörde kısıtlayıcı önlemler getiren ABD’de Başkan Joe Biden bir adım daha attı. Biden, perşembe günü, otomobillerdeki Çin teknolojisinin yarattığı ulusal güvenlik risklerine ilişkin bir soruşturma başlatıldığını duyurdu ve bu teknolojinin hassas verileri toplamak için kullanılabileceği uyarısında bulundu. Biden, Ticaret Bakanlığı'na soruşturmayı Çin gibi "kaygı uyandıran ülkelerden" teknoloji içeren bağlantılı araçlara odaklanarak yürütmesi ve tehditlere yanıt vermesi talimatını verdi.
Çin açıklamaya tepki gösterdi, soruşturmayı ayrımcı olarak nitelendirdi ve Washington'u ticaret meselelerini çatışma konuları gibi ele almasını eleştirdi.