Enflasyon hesapları değiştirdi… Tasarruf sahibi sığınacak yer arıyor

Genel manzara

- Merkez Bankası PPK, geçtiğimiz hafta perşembe günü yaptığı toplantıda politika faizini %50’de bıraktı. Bu karar bekleniyordu. Ancak PPK’nın açıklamasında geçen “Enflasyondaki iyileşmenin hızına dair belirsizlik ise son dönemdeki veri akışı ile art-mıştır. Kurul, enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarının dezenflasyon süreci açısından risk unsuru olmaya devam ettiğini kaydetmiştir” şeklindeki cümle, kurulun enflasyon görünümündeki bozulmayı tespit ettiği ve iş çevrelerinde sık sık gündeme getirilen faiz indiriminin, kasım, aralıkta değil, muhtemelen 2025 yılına kalacağı bek-lentisini de oluşturdu. Bazı iktisatçılar, PPK açıklamasının, MB’nin yalnız kalmasına eleştiri tonu da taşıdığını belirtti.

- MB’nin 2024 için %38 enflasyon tahminin tutması mucizelere kalmış durumda. Hatta üst sınır %42’nin tutması da oldukça zor görünüyor. TCMB’nin Piyasa Katılımcıları Anketi’nde de bir önceki anket döneminde yüzde 43,14 olan cari yıl sonu TÜFE bek-lentisi, bu anket döneminde yüzde 44,11’e çıktı. Beklentileri ölçen bazı kurumların beklentileri de %45 civarında.

- Genel görünümde yavaşlama belirgin. Politika faizi indirilinceye kadar tablonun böyle seyredeceği beklenebilir. Bazı görüşlere göre tedbirlere rağmen talep “yeterin-ce” yavaşlamadığı için aylık enflasyon %3 civarında yapışkanlık gösteriyor.

- Bu arada en önemli iki gelişmeden biri, MB rezervleri toparlanıyor, cari açık düşüyor. Her ne kadar cari açıktaki düşme, dış ticarette fazla verilmesinin sonucu değil, aksine iktisadi yavaşlamanın sonucu ise de düşüyor olması, önemli bir kırılganlığın şimdilik kaydıyla azaldığını gösteriyor.

- Geçen haftanın bir başka önemli gelişmesi de kamuoyu tepkisinin iktisadi karar değiştirilmesini sağlamasıydı. Bilindiği gibi limiti 100 bin TL üstü olan kartlardan 750 TL, SSDF’ye katılma payı kesilmesi öngörülmüştü. Geniş kamuoyu tepkisi sonucu hükümet ilgili paketten bu maddeyi geri çekti.

Piyasalar

Tablo geçen hafta piyasalarda neler olup bittiğini gösteriyor. Borsa ve Euro kaybettiren tarafta. Diğer yatırım araçlarının tümü, düşük oranlı da olsa sıfırın üstünde tutunmuşlar. Ayrıntılar şöyle:

BORSA

BIST 100 endeksi, en düşük 8.680,72 ve en yüksek 9.070,02 puanı gördükten sonra haftayı, önceki hafta kapanışına göre yüzde 0,93 değer kaybederek 8.793,61 puan-dan tamamladı. Düşüşte haftanın son iş günü öğlenden sonra gelen satışlar etkili oldu. Yabancı (HSBC) yüklü satış yaptı. Büyük hisselerden bazıları dahil 30 hisse devre kesti.

Ne olur? Kasım – aralıkta faiz indirimi beklentisinin ötelenmesi etkili oldu. Yabancı satıcı taraf-taydı. Ayrıca uzmanlara göre Yeni Şafak Gazetesi’nin, “Merkez’in faiz inadı üretimi durdurdu” başlıklı haberi, Naci Ağbal’ın görevden alınmasına giden süreci yeniden hatırlattı. Bu hafta açılışta direnç 9.000’de, destek 8.700’de. Borsada belirsizlik hâkim.

DÖVİZ

Bu hafta ABD doları yüzde 0,10 değer kaybederek 34,2490 liraya, Euro ise yüzde 0,77 azalışla 37,2260 liraya indi.

Ne olur? Dövizde önemli bir hareketlenme beklenmiyor. Faizlerin yüksek kalması ve yabancı girişi dövize talebi baskılıyor. Ekonomi yönetimi öteden beri dövizdeki artışlar konu-sunda kontrollü bir politika izliyor.

ALTIN

Ons altın hafta içinde 2.638 ila 2.772 dolar arasında dalgalandı. Haftayı %2,42 ka-zançla kapattı. Kapalıçarşı'da işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 2,29 artışla 2 bin 991 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 1,35 yükselişle 20 bin 280 liraya çıktı. İsrail'in Hamas şefi Yahya Sinvar'ı öldürdüğünü açıklaması, altında yükselişi destekledi.

Ne olur? İki büyük yatırım bankası yükseliş beklentisinde. UBS’e göre, Çinli yatırımcılardan gelen temel talep sağlam kalmaya devam ediyor. Mücevher tüketiminde önümüzdeki aylarda mevsimsel bir toparlanma görülebilecek. Güçlü merkez bankası alımları de-vam ediyor. UBS, altının 2025 ortasına kadar 2.850 USD/ons'a ulaşacağını tahmin ediyor. Bank of America analistleri altının ons başına 3 bin dolara ulaşacağı öngörü-sünü tekrarladı. Bu da altında yüzde 10,2'lik bir artış anlamına geliyor.

FAİZLER

11 Ekim ile biten haftada TCMB’nin takip ettiği 3 ay vadeli TL mevduatın bileşik faizi geçen hafta %59,74’ten 59,17’ye düştü. Bankacılık sektöründe, büyük bankalarda 3 ay vadeli TL mevduatın basit faizi %38 ila 49 arasında değişiyor.

11 Ekim ile biten haftada:

İhtiyaç kredisi faizi %71,09’dan 71,71’e yükseldi

Tüketici kredisi faizleri %67,67’den 67,41’e düştü.

Taşıt kredisi faizi % 42,59’dan 43,34’e yükseldi.

Konut kredisi faizi % 41,76’dan 41,61’e düştü.

Ticari kredi faizleri % 60,74’ten 60,03’e düştü.

Ne olur? TCMB PPK’nın politika faizini indirmemesi, kasım – aralıkta indirim olasılığının da ötelenmesi faizlerin yüksek seviyelerde tutunmasını destekledi. Önümüzdeki aylarda, enflasyonun %45’lere doğru çekilmesi ile bu yıl içinde birkaç puanlık düşüşler olması mümkün gözüküyor. Uzun vadeli mevduatlarda faizler, 2025 enflasyon beklentisine göre daha düşük.

FONLAR

Yatırım fonları bu hafta yüzde 0,42 ve emeklilik fonları yüzde 0,77 değer kazandı. Kategorilerine göre bakıldığında ise yatırım fonları içinde en çok kazandıran yüzde 3,20 ile "kıymetli maden" fonları oldu.

Ekonomi gündemi

2025 BÜTÇE BÜYÜKLÜKLERİ AÇIKLANDI

Merkezi yönetim bütçe büyüklükleri açıklandı. 2025 yılı bütçesinde 14 trilyon 731 milyar TL harcama, 12 trilyon 800 milyar TL gelir ve 1 trilyon 931 milyar TL açık öngö-rüldü. Bütçe açığının GSYH’ya oranı da yüzde 3,1 olarak tahmin edildi.

Tasarruf ted-birleri kapsamında taşıt alımının 3 yıl yapılmayacağı açıklanmasına karşın, 2025 bütçesine 500 civarında yeni araç alımı öngörülmesi tartışma yarattı. Cumhurbaş-kanlığı’nın bütçesi %38 artışla 16 milyar 928 milyon lira olurken Cumhurbaşkanlığı’na 17 milyon lira değerinde 20 yeni araç alımı öngörüldü.

GARANTİCİ MÜTEAHHİTLERE 2025’TE 204 MİLYAR LİRA ÖDENECEK

Garantili projeleri yakından takip eden Prof. Dr. Uğur Emek, 2025 bütçesi ile ilgili büyüklüklerin açıklanmasından sonra yaptığı açıklamada, “Kamu Özel İşbirliği proje-lerinin 2025 yılı bütçe ödenekleri toplamı 204,2 milyar lira. 2026 ve 2027 ödenekleri sırasıyla 238,4 ve 246,5 milyar lira olacak. “Garantisi tutuyor” dedikleri Avrasya Tüne-line 2025-27'de 26,4 milyar lira ayrılmış. Cebimizden beş kuruş çıkmayacaktı. Hava-limanlarını da bilmiyoruz daha” diye yazdı.

2025’TE 3 TRİLYON LİRALIK “VERGİ HARCAMASI” OLACAK

Emekli Hazineci Hakan Özyıldız, bütçe rakamları üzerinden yaptığı hesaplamada, 2025’te 3 trilyon lira vergi harcaması olacağını paylaştı. Vergi harcaması, teşvik ve muafiyetler kapsamında tahsil edilmesinden vazgeçilen vergiler anlamına geliyor. Öz-yıldız, “Bunun 1,4 trilyonu gelir, 701 milyarı kurumlar vergisinden alınmayacak” dedi.

9 AYLIK BÜTÇE AÇIĞI 1 TRİLYON TL'Yİ AŞTI

Merkezi yönetim bütçe dengesi Eylül ayında 100,5 milyar lira açık verdi. 9 aylık açık ise 1 trilyon 74 milyar TL'nin üzerine çıktı. 9 ayda bütçede faiz gideri 912,7 mil-yar TL oldu. Bu dönemde faiz dışı dengede ise 161,3 milyar TL'lik açık görüldü. Veri-lere göre Eylül ayında bütçe giderleri 932,1 milyar TL oldu. Bunun karşısında bütçe gelirleri ise 831,6 milyar TL olarak gerçekleşti. Bütçe gelirleri içerisinde vergi gelirleri 732,2 milyar TL oldu. Ocak-Eylül dönemi itibariyle bakıldığında giderlerin 7,16 trilyon TL olduğu görüldü. Aynı dönemde bütçe gelirleri ise 6,08 trilyon TL seviyesinde kaldı. Yılın ilk 9 ayında vergi gelirleri 5,13 trilyon TL oldu.

KARTTAN KESİNTİ GÜNDEMDEN ÇIKTI

AKP, tartışmalara konu olan Savunma Sanayi Destekleme Fonu’na (SSDF) kredi kartlarından 750 TL kesinti yapılmasına ilişkin düzenlemeyi gündeminden çıkardı. Edinilen bilgiye göre, hazırlanacak yeni pakette, buna ilişkin bir düzenleme yer alma-yacak. Hükümet, bölgede artan gerginlik sonrası “çelik kubbe” kurmak için kaynak ihtiyacı bulunduğunu ileri sürmüştü. Ancak geniş kamuoyu tepkisi sonucu düzenleme geri çekildi.

TCMB REZERVLERİ 157,4 MİLYAR DOLARI BULDU

TCMB toplam rezervleri, 11 Ekim haftasında bir önceki haftaya göre 1 milyar 71 milyon dolar artışla 157 milyar 386 milyon dolara yükseldi. MB’nin swap dahil net rezervleri 50 milyar doların, swap hariç net rezervleri ise 30 milyar doların üzerine çıktı.

YABANCI BORSADA SATTI, DİBS’TE ALDI

Yurt dışında yerleşik kişiler, geçen hafta 125,7 milyon dolarlık hisse senedi sattı. 200,5 milyon dolarlık Devlet İç Borçlanma Senedi ve 2,2 milyon dolarlık Genel Yöne-tim Dışındaki Sektör (ÖST) varlığı aldı. Yurt dışında yerleşik kişilerin 4 Ekim itibarıyla 31 milyar 13,4 milyon dolar olan hisse senedi stoku, 11 Ekim'de 31 milyar 4,4 milyon dolara indi. DİBS stoku 15, milyar 735,2 milyon dolardan 15 milyar 902,2 milyon dolara çıktı.

YABANCI TAKAS ADEDİ TARİHİ EN DÜŞÜK SEVİYEDE

Borsa İstanbul endeksleri bir ileri bir geri sert hareketlerine devam ederken yaban-cıların hisse senedi piyasasındaki takas adedi oranı yüzde 16,74 ile tarihi en düşük seviyeye geriledi. Yabancıların endeksteki payı da yabancı ağırlıklı hisseler dahil ol-mak üzere yüzde 37,93 seviyesine indi. Yabancı yatırımcıların bu yıl 4 Ekim ile biten haftaya kadar hisse senedinde 2 milyar 260 milyon dolarlık son 1 yıllık süre zarfında ise 471.5 milyon dolarlık hisse senedi satışı yaptıkları hesaplandı. (EKONOMİM)

BANKACILIK SEKTÖRÜ VERİLERİ

KKM hesaplarındaki düşüş devam ediyor: BDDK verilerine göre KKM bakiyesi ge-çen hafta yaklaşık 20 milyar 177 milyon lira azalarak, 1 trilyon 470,5 milyar liraya düştü.

Kredi hacmi arttı: Bankacılık sektörünün kredi hacmi 11 Ekim itibarıyla 11 milyar 97 milyon lira arttı ve 14 trilyon 954 milyar 353 milyon liradan, 14 trilyon 965 milyar 449 milyon liraya çıktı.

Mevduat 18 trilyonun üzerinde: Bankacılık sektörünün toplam mevduatı, 11 Ekim ile biten haftada önceki haftaya göre 73,9 milyar lira artarak 18 trilyon 170,1 milyar liraya yükseldi.

CARİ İŞLEMLERDE 5 YILIN EN YÜKSEK FAZLASI

Ağustos ayında cari denge ağustosta 4,3 milyar dolar fazla verirken. Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı ise 9 milyar 14 milyon dolar fazla verdi. Ağustosta 12 aylık açık 11,3 milyar dolara geriledi. Ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı 2,9 milyar dolar olurken, hizmetler dengesi kaynaklı net girişler 8,7 milyar dolar oldu. Bu kalem altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler 6,8 milyar dolar oldu.

EMEKLİ MAAŞI VE ASGARİ ÜCRET TARTIŞMASI

Hükümet, ocak ayı için en düşük emekli maaşının 14 ile 16 bin TL arasında olaca-ğı varsayımıyla etki analizi çalışması yapıyor. Asgari ücret tartışması da devam edi-yor. Ekonomi yönetimi “beklenen enflasyon” (OVP’de 2025 yılı enflasyonu yüzde 17.5) kadar artış istiyor. Ancak bu orandaki artışın Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nda kabul edilmesi çok mümkün görünmüyor. Eğer yüzde 17.5’lik artırılırsa asgari ücret 19 bin 977 lira olacak. Eğer yüzde 42 artırılırsa 24 bin 142 lira olacak. Eğer asgari ücret 25 bin liraya çıkarsa artış oranı yüzde 47.04. Bakan Işıkhan’ın açıklaması 25 bin lirayı işaret ediyor.

TVF, SUKUK İHRAÇ ETTİ, 3 MİLYAR DOLAR TALEP GELDİ

Türkiye Varlık Fonu’nun (TVF) 5 yıl 3 ay vadeli dolar cinsi sukuk ihracına gelen ta-lep 3 milyar doları aştı. LSEG servislerinden IFR’da yer alan ve bankacılık kaynakla-rına dayandırılan habere göre, ilk getiri beklentisi yüzde 7,5-7,625 aralığında açık-landı. Sukuk ihracı için Emirates NBD Capital, J.P. Morgan ve Standard Chartered Bank’a yetki verdiği belirtilmişti.

ÖZEL SEKTÖRÜN KISA VADELİ BORCU 52,7 MİLYAR DOLARA ÇIKTI

Özel sektörün yurtdışından sağladığı krediler dolayısıyla toplam borcu, Ağustos 2024 itibarıyla 2023 yılsonuna göre 11.2 milyar dolar artarak 175.4 milyar dolara çık-tı. Özel sektörün 1 yıl içinde gerçekleştireceği anapara geri ödemelerinin toplam 52.7 milyar dolara yükseldi. Nisan sonu itibariyle bu rakam 48.9 milyar dolar düzeyindeydi. 4 ayda yaklaşık 4 milyar dolar artış yaşandı.

KISA VADELİ DIŞ BORÇ 231,2 MİLYAR DOLARA ÇIKTI

Ağustos sonu itibarıyla, kısa vadeli dış borç stoku, 2023 yıl sonuna göre %1,4 oranında azalışla 173,7 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu dönemde, bankalar kay-naklı kısa vadeli dış borç stoku % 11,5 artarak 76,3 milyar dolar olurken, diğer sek-törlerin kısa vadeli dış borç stoku % 3,4 oranında azalarak 59,3 milyar dolar oldu. Orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl veya daha az kalmış dış borç verisi kullanılarak hesaplanan kalan vadeye göre kısa vadeli dış borç stoku, 231,2 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONUNDA AÇIK 327 MİLYAR DOLARA ULAŞTI

2024 Ağustos sonu itibarıyla, Uluslararası Yatırım Pozisyonu (UYP) verilerine göre, Türkiye’nin yurt dışı varlıkları, 2023 yıl sonuna göre % 5,8 oranında artışla 351,9 mil-yar ABD doları, yükümlülükleri ise % 4,2 oranında artışla 679,0 milyar ABD doları ola-rak gerçekleşti. Türkiye’nin yurt dışı varlıkları ile yurt dışına olan yükümlülüklerinin farkı olarak tanımlanan net UYP, 2023 yıl sonunda -318,6 milyar ABD doları iken 2024 Ağustos sonunda -327,1 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşti.

KONUT SATIŞLARI HIZLANDI

Konut satışları, 2022 son çeyreğinden bu yana izlediği düşüş eğiliminden çıkma sinyali verdi. Temmuz ayında başlayan yukarı yönlü eğilim, ağustosun ardından ey-lülde de devam etti. Konut satışları eylülde geçen yıla göre yüzde 37,3 artarak 141 bin adete yaklaştı ve 21 ayın en yükseğine çıktı. Yıllıklandırılmış satışlar da 1,20 mil-yon adetle haziranda gördüğü yakın dönem dip noktasından, izleyen üç aydaki yukarı yönlü seyirle 1,27 milyonun üzerine yükseldi.

KONUT FİYATLARI EYLÜLDE %1 ARTTI

Konut Fiyat Endeksi eylülde bir önceki aya göre yüzde 1 arttı. Fiyatlar; üç büyük il-den İstanbul'da yüzde 1,2, Ankara'da yüzde 2,2 ve İzmir'de yüzde 0,8 artış kaydetti. Endeks değerleri geçen yılın aynı ayına göre ise İstanbul'da yüzde 23,4, Ankara'da yüzde 30,4 ve İzmir’de yüzde 23,1 yükseldi. Eylül itibariyle Türkiye genelinde konut fiyatları geçen yıla göre nominal olarak yüzde 27,4 artarken, reel bazda yüzde 14,7 düşüş kaydetti

DENİZ TAŞIMACILIĞINDA ‘DURGUNLUK’ DERİNLEŞİYOR

Pandemi döneminde navlundaki hızlı yükselişle rekor karlılıklara imza atan denizci-ler, küresel ekonomideki durgunluk nedeniyle 2024’te kötü bir yıl geçiriyor. Türk de-nizcilik sektörü ise global rakiplerinden çok daha zorlu bir dönem yaşıyor. Bir yandan küresel talepteki yavaşlama, diğer yandan Türk ihracatçısının rekabet gücünün aşınması, armatörlerin ve liman işletmecilerinin yük hacimlerindeki kayıpları hızla ar-tırıyor. (EKONOMİM)

MALİYE BÜYÜK ŞİRKETLERE DENETİM SEFERBERLİĞİ BAŞLATIYOR

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Vergi Denetim Kurulunun büyük şirket-lere yönelik yoğun bir denetim programına hazırlandığını belirterek, “Vergide adalet ve etkinlik ilkemiz çerçevesinde sahada büyük şirketlere yönelik çalışmalarımızı ke-sintisiz sürdürüyoruz. Çok kazanan ancak az vergi ödeyen mükellefin takibini bırak-mıyoruz” dedi. Şimşek, denetimlerin ilk etapta İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bursa ve Konya başta olmak üzere 31 ilde yoğunlaşacağını söyledi.

ŞİMŞEK, VERGİ KAÇAĞINDAN YAKINDI

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, AKP – MKYK’da yaptığı konuşmada, “Kuyumcular, asgari ücretten bile düşük gelir beyanında bulunuyor. Bir vatandaş 32 dairesi var ama vergi kaydı yok. 65 milyon liraya lüks araç almış, ‘izah et’ diyoruz ama izahları yok. Fırıncılar, fiş kesmiyorlar. Sabahtan akşama kadar ekmek satıyor-lar ama vergisini vermiyorlar. Arkadaşım İstanbul’da lüks semtte berbere gidiyor, 2 bin 500 lira fiyat çıkıyor. Kartla ödeme almıyorlar. 500 lira komisyon koyarak POS’tan çekiyor. O dükkâna denetime gittik. Bir hafta kimse gelmedi” diye konuştu. Bakan’ın açıklamaları, “Büyük şirketlere gücü yetmiyor. Fırıncıya, berbere gidiyor” tepkilerine de yolaçtı.

"TİCARİDE GECİKMİŞ ALACAK SORUNU 2025’TE ARTACAK"

QNB Finansbank Türkiye Genel Müdürü Ömür Tan, bireysel kredilerde sert yükselen takipteki alacak sorununun, net faiz marjında beklenen yukarı yönlü seyirle birlikte ticari kredilerde de 2025’in ilk yarısında etkili olacağına dikkat çekti. (EKONOMİM)

HANEHALKI BİRİKİMİ ENFLASYONA YENİLDİ

Son 1 yıllık dönemde yatırım araçlarının getirisinin enflasyonun altında kalması, yurtiçi yerleşiklerin finansal varlıklarında reel olarak düşüşe yol açtı. TSPB verilerine göre, eylül sonu itibariyle yurtiçi yerleşiklerin toplam finansal varlıkları 27 trilyon 883,4 milyar lira olarak gerçekleşti. Bu tutar ilk dokuz ayda 2023 sonuna göre yüzde 23,3 artışa işaret etse de 9 aylık tüketici enflasyonundan arındırıldığında yüzde 9,22 kayıp yaşandı. Finansal varlıklarda son bir yıldaki reel kayıp ise yüzde 11,17’ye ulaştı. (EKONOMİM)

E TİCARETTE LİSANS BEDELİ TARTIŞMASI

Temmuz 2022’de kabul edilen ve 1 Ocak 2025’te yürürlüğe girecek olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının ödeyecekleri lisans ücretini düşürmeyi öngören değişiklik teklifi tartışma yarattı. Yeni teklif pazar yerleri üzerinden yurt dışına yapılan satışlar (e-ihracat) ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından teşvik belgesi alınarak yapı-lan yatırım harcamalarının toplamının iki katının, lisans ücretinin hesaplanmasında net işlem hacminden indirilmesini öngörüyor. Bu indirimin 2024 için 4 kat, 2025 için ise 3 kat olarak hesaplanması öneriliyor. Bu değişikliğin pazarın büyük şirketlerinin baskısıyla alındığı ve 40 milyar lira lisans geliri kaybına yolaçacağı belirtiliyor.

VERGİ YÜZSÜZLERİ LİSTESİ ASILDI

Hazine ve Maliye Bakanlığı, kamuoyunda vergi yüzsüzleri olarak nitelendirilen, 5 milyon lira ve üzeri vergi borcu bulunanların listesini Türkiye genelindeki tüm vergi dairelerinde duyurmaya başladı. Liste, Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesinde ise 1-15 Kasım tarihleri arasında açıklanacak. Belediyeler, mahalli idare birlikleri, beledi-yelere ait şirketlerin borçları bu listede yer almayacak.

MISIR HASADININ ORTASINDA İTHALAT İZNİNE ÜRETİCİ TEPKİLİ

Mısır hasadının henüz yarısı tamamlanmamışken ithalat kotası açılması içerde fi-yatları düşürdü. Üreticiler, ziraat odası başkanları tepki gösterdi. Bilindiği CB karar-namesiyle, yılbaşına kadar kapalı olan mısır ithalatına 10 Ekim’de 1 milyon ton kota verildi. Kararname çıkmadan liman açıklarında bekleyen gemiler limanlara girer gir-mez fiyatlarda 1 – 1,5 lira düşüş oldu. Üreticiler, bu gelişmenin yerli üretimi baltaladı-ğını savunuyor. (EKONOMİM)

TOGG’DA BAŞKAN DEĞİŞTİ

TOGG Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini devralan Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı, şirketin Çinlilere satılacağı iddialarının gerçeği yansıtmadığını duyurdu. Tosyalı, “TOGG’un Çinlilere ya da farklı gruplara satılması gündemimizde yok. Aksine TOGG, yeni yönetimle birlikte çok daha büyüyecek. Gelecek yıl yeni modellerin üretimine başlayacak” dedi. (EKONOMİM)

“TÜRKİYE MİLYONER ARTIŞINDA AVRUPA’DA 1 NUMARA OLACAK”

İngiltere merkezli düşünce kuruluşu Adam Smith Enstitüsü'nün araştırmasına gö-re, Türkiye, Rusya ve İsveç, 2028 yılına kadar milyoner oranında en büyük artışı ya-şayacak ülkeler olarak öne çıkıyor. Enstitünün, 36 ülkenin servetlerini incelediği 'Mil-yoner Takibi Raporu'nda, Tayvan'ın %51 ile en büyük artışı kaydedeceği öngö-rülürken, Türkiye’nin de 1 milyon doların üzerinde net servete sahip olan kişi oranında %34 artışla Avrupa'da en iyi performansının gösteren ülke olması bekleniyor.

TARIM-ÜFE, YILLIK %31,09, AYLIK %2 ARTTI

Tarım-ÜFE'de 2024 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %2,00 artış, bir önceki yı-lın Aralık ayına göre %20,28 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %31,09 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %52,28 artış gerçekleşti. Yıllık değişimin en yüksek olduğu alt grup %110,74 artış ile yağlı meyveler, aylık değişimin en yüksek olduğu alt grup %17,23 artış ile canlı kümes hayvanları ve yumurtalar oldu.

HİZMET ÜRETİM ENDEKSİ YILLIK %0,1 AZALDI

Hizmet üretim endeksi 2024 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %0,1 azaldı. Aynı ayda ulaştırma ve depolama hizmetleri %4,1 azaldı, konaklama ve yiyecek hizmetleri %0,2 azaldı, bilgi ve iletişim hizmetleri %6,3 arttı, gayrimenkul hizmetleri %14,8 arttı. Bir önceki aya göre ise %0,2 azaldı. Aynı ayda ulaştırma ve depolama hizmetleri %2,3 azaldı, konaklama ve yiyecek hizmetleri %0,3 arttı, bilgi ve iletişim hizmetleri %4,5 arttı, gayrimenkul hizmetleri %7,4 arttı, mesleki, bilimsel ve teknik hizmetler %0,6 arttı, idari ve destek hizmetleri ise %1,0 azaldı.

ŞİRKET AÇILIŞLARINDA DÜŞÜŞ, KAPANIŞLARDA YÜKSEK ARTIŞ

2024’ün ilk 9 ayında, 2023’ün ilk 9 ayına göre kurulan şirket sayısı %13,3 kurulan gerçek kişi ticari işletme sayısı %23,8 kurulan kooperatif sayısı %13,5 azaldı. Aynı dönemde kapanan şirket sayısı %23,1 arttı. Kapanan kooperatif sayısı %0,7 kapa-nan gerçek kişi ticari işletme sayısı %34,8 azaldı.

“ADRESE TESLİM İHALE” İDDİASI

Sinop Boyabat Bakır Maden Sahası ihalesi Cengiz Holding’e ait Eti Bakır A.Ş.’ye ve-rildi. İhale tutarı, 3,686 Milyar lira. Rezervin güncel değeri ise 456 milyar lira olarak tahmin ediliyor. CHP’li Deniz Yavuzyılmaz, ihale öncesi bu işin Cengiz Holding’e veri-leceğini açıklamıştı. İhale şartnamesinde alıcının “izabe tesisi sahibi olması” şartı vardı. Cengiz Holding, özelleştirme ile Eti Bakır’ı aldığında, Türkiye’deki tek izabe te-sisinin de sahibi olmuştu.

Küresel ekonomi

NOBEL EKONOMİ ÖDÜLÜ, ACEMOĞLU’NA

Nobel Ekonomi Ödülü’nün bu yılki sahibi MIT Profesörü Daron Acemoğlu oldu. Tanınmış ekonomist Acemoğlu bu ödüle, akademik çalışma arkadaşları Simon Johnson ve James Robinson ile birlikte layık görüldü. Ödül, üçlünün “kurumların nasıl ortaya çıktığı ve refahı nasıl etkilediklerine dair çalışmaları” dolayısıyla verildiği açıklandı. Bu olay Türkiye’de sevinçle karşılandığı gibi, Acemoğlu ve arkadaşlarının geliştirdiği sis-temle ilgili eleştirileri de tetikledi ve üçlünün, çalışmalarında sömürgecilik faktörünü atladığını, batılı anlamda demokrasinin kalkınma için belirleyici faktör olarak ileri sürülmesinin Çin ve benzer ülkelerdeki gelişmeleri açıklamadığı ileri sürüldü.

ECB, FAİZİ 25 BAZ PUAN İNDİRDİ

Avrupa Merkez Bankası (ECB) Euro Bölgesi’ndeki ekonomik zayıflıklara karşı, yı-lın üçüncü faiz indirimine giderek üç temel politika faizini piyasa beklentileri doğrultu-sunda 25 baz puan daha düşürdü. 2011'den bu yana ilk defa üst üste ikinci kez faiz indiren ECB, mevduat faizini 25 baz puan düşürerek yüzde 3,25'e indirirken, politika faizini de yüzde 3,65'ten 3,40'a düşürdü. ECB Başkanı Christine Lagarde kararın ar-dından yaptığı açıklamada, "Enflasyon konusunda bize gelen veriler dezenflasyon sürecinin yolunda ilerlediğini gösteriyor” dedi.

“DÜNYA HIZLA ELEKTRİK ÇAĞINA İLERLİYOR”

Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) Dünya Enerji Görünümü raporuna göre jeopoli-tik gerginlikler, küresel enerji sistemindeki kırılganlıkları ortaya çıkararak temiz enerji-ye daha hızlı geçiş ihtiyacı olduğunu gösteriyor. Dünya hızla elektrik çağına doğru ilerliyor. IEA Başkanı Fatih Birol, 2025 itibarıyla jeopolitik gerginliklerin nasıl gelişece-ğine bağlı olarak daha yüksek petrol ve doğalgaz arzının bulunması ihtimaliyle çok farklı bir enerji dünyası oluşabileceğini belirtti. (EKONOMİM)

“ÇATIŞMALAR KONTROL ALTINA ALINIRSA KÜRESEL TİCARET %3 ARTABİLİR”

Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), bu yıl küresel ticaret hacmine ilişkin tahminini yükselterek, Orta Doğu'daki çatışmaların kontrol altında tutulması halinde 2025 yılın-da %3'lük bir büyümenin daha olası olduğunu belirtti. DTÖ tarafından yayımlanan raporda, küresel ticaretin bu yıl, yüksek enflasyon ve artan faiz oranlarının etkisiyle 2023'teki düşüşten toparlandığı aktarıldı ve nisan ayında öngörülen %2,6'lık hacim artışı, %2,7'ye revize etti.

BUĞDAYIN HAVASI DEĞİŞTİ

Başlıca ihracatçı ülkelerde üretimi güçleştiren hava koşulları nedeniyle mahsul düşüyor. Bu da baş yıl öncesinin yüzde 14 altına inen küresel stoku daha da zayıfla-tıyor. Dünyanın en büyük üreticileri Rusya ve Avrupa Birliği’nde üretimde gerileme beklentisi yurtdışı piyasalarda fiyatları körüklüyor. Chicago buğday vadeli işlemleri başlıca ihracatçı ülkelerde rekoltenin düşeceği endişesiyle art arda üçüncü hafta ka-zançla kapandı. (EKONOMİM)

ÇİN KORKUSU, BAKIR FİYATLARINI BASKILIYOR

Çin'in büyüme hamlesine ilişkin şüpheler nedeniyle bakır fiyatları üç haftanın en düşük seviyesine geriledi. Fakat yılın son çeyreğinde ortalama fiyatın 10 bin dolar barajını aşacağına yönelik tahminler gelmeye devam ediyor. Bakır fiyatları Çin eko-nomisinden gelen haberleri beğenmeyince geriledi. Bir anket, Çin ekonomisinin 2024’te yüzde 4.8 ile hükümetin yüzde 5’lik büyüme hedefinin altında kalacağına işa-ret etti.

KÜRESEL GIDA FİYATLARINDA YÜKSEK ARTIŞ

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) küresel gıda emtia fiyatlarının ölçütü olan Küresel Gıda Fiyat Endeksi (FFPI) eylül ayında son 18 ayın en hızlı artı-şını gösterdi ve şeker başta olmak üzere tüm emtia gruplarınınfiyatları yükseldi. Şe-ker fiyatları çift hanede arttı. Fiyatlar, FFPI'nin beş emtia grubu fiyat endeksinin ta-mamında yükselirken, şeker bu artışa öncülük etti. Bu ay ortalama 124,4 puan olarak gerçekleşen FFPI, ağustos ayına göre %3,0, yıllık bazda ise %2,1'lik bir artışa işaret ediyor.

Şirketler

UNILEVER, RUSYA PAZARINDAN ÇEKİLDİ

Çok uluslu Unilever, Rusya'daki iştirakini satarak Ukrayna savaşının iki buçuk yılı geride bırakması ile birlikte Moskova'daki faaliyetlerini sonlandıran şirketlerin sonun-cusu oldu. Firmanın Rusya'daki varlıkları, halihazırda birkaç başka Batılı işletmenin üretim tesisini bünyesine katmış yerel bir şirket Arnest Group tarafından satın alındı. Financial Times'a göre satış, Rusya'daki işletmenin yanı sıra Unilever'in Belarus'taki faaliyetlerini de içeriyor ve yaklaşık 600 milyon Euro değerinde.

HYUNDAİ, 7,6 MİLYAR DOLARLIK FABRİKASINDA ÜRETİME BAŞLADI

Güney Koreli otomobil üreticisi Hyundai, Savannah'ın batısındaki 7,6 milyar dolar-lık geniş üretim tesisinin temelini attıktan iki yıldan kısa bir süre sonra Georgia'da elektrikli SUV üretmeye başladı. Hyundai, Georgia'da yılda 300 bine kadar elektrikli araç ve bunlara güç sağlayan bataryalar üreteceğini söyledi.

KÖFTECİ YUSUF’A “ÇÖKME” ŞÜPHESİ

Köfteci Yusuf’un sahibi Yusuf Akkaş, köftede domuz et çıktığı iddialarından sonra yaptığı açıklamada “Başıma ne getirildiğini bilmiyorum. Bu olayda tek isteğim gerçe-ğin ortaya çıkarılmasıdır. Birlikte çalıştığım 12 bin kişinin yüzüne kara leke sürdürmeyeceğim. Kötüler iyiden daha zeki ama iyilik her zaman kötülüğü yenecek. Acayip bir şekilde tekme yedim” dedi. Bakanlığın şirketi tağşiş listesine eklemesinden sonra yapılan açıklamalar, şirkete çökülmek istendiği kuşkusu doğurdu. Tüketiciler destek için şirketin lokantalarına gitti.

RIO TINTO, LİTYUM ÜRETİCİSİ ARCADIUM'U SATIN ALIYOR

Madencilik devi Rio Tinto Group, ABD’li lityum üreticisi Arcadium Lithium’u 6,7 mil-yar dolar değerle nakit bir anlaşmayla satın alıyor. Büyük satın alma hamlesi Rio Tin-to’nun batarya pazarındaki hâkimiyetini genişletecek. Rio, Arcadium’a hisse başına 5,85 dolar ödeyecek. Bu fiyat, şirketin 4 Ekim'deki kapanış fiyatından yüzde 90 daha primli bir değere işaret etti.

HEPSİBURADA’NIN YÜZDE 65'İ İÇİN 1,1 MİLYAR DOLARLIK İMZA

Kazakistan merkezli Kaspi.kz; Türkiye'nin e-ticaret devlerinden, Doğan ailesinin sahibi olduğu Hepsiburada hisselerinin %65,4'ünü 1 milyar 127 milyon dolar bedelle satın almak için anlaşma imzaladı Hisseleri Kazakistan ve NASDAQ borsalarında işlem gören Kaspi.kz; Hepsiburada’nın yüzde 65,4’ünü temsil eden A ve B grubu his-selerinin devri için bağlayıcı bir sözleşme imzaladıklarını açıkladı.

GENERAL MOTORS, LİTYUM YATIRIMINI ARTIRIYOR

General Motors (GM), elektrikli araç batarya üretimi için gerekli olan kritik metalin uzun vadeli tedarikini güvence altına almayı amaçladığı için önemli bir lityum projesi-ne yaptığı yatırımı artırarak toplam taahhüdünü yaklaşık 1 milyar dolara yükseltti. Lithium Americas'a göre ABD'li otomobil üreticisi, Vancouver merkezli Lithium Ameri-cas'taki hissesini başlangıçtaki 650 milyon dolardan %45 artışla 945 milyon dolara çıkararak bir ABD'li otomobil üreticisinin bir lityum projesine yaptığı en büyük yatırıma imza attı.

QNB, İSİM DEĞİŞİKLİĞİNE GİTTİ

QNB Finansbank, ticari unvanını “QNB Bank Anonim Şirketi” olarak değiştirdi. QNB Türkiye Genel Müdürü Ömür Tan, Katar'ın en büyük bankası Qatar National Bank’ın, uluslararası alandaki tek marka altında büyüme stratejisi paralelinde, Türkiye’de de marka dönüşümüne gidildiğini belirtti.

YAPAY ZEKA TALEBİ, TSMC’NİN KARINI PATLATTI

Dünyanın en büyük çip üreticisi Tayvanlı TSMC, yapay zekâ kaynaklı talep nede-niyle 3. çeyrekte kârını %54 artırdığını duyurdu. Bir çeyrekte 23.5 milyar dolar ciro, 10 milyar dolar kâr.