Kamuda tasarruf nasıl olacak? Faiz, altın nereye?

Genel manzara

Türkiye ekonomisinin genel görünümünde, alınan önlem ve sıkılaştırma adımlarına rağmen temel bir değişiklik henüz görülmüyor.

Merkez Bankası Para Politikası Kurulu toplantısından sonra yapılan açıklamalara göre tablo şöyle:

▪️ Mart ayında enflasyonun ana eğilimi, devam eden zayıflamaya rağmen öngörülenden yüksek gerçekleşti.

▪️ Tüketim malı ve altın ithalatındaki seyir, cari dengedeki iyileşmeye katkı verirken, yakın döneme ilişkin diğer göstergeler yurt içi talepte direncin sürdüğüne işaret ediyor.

▪️ Hizmet enflasyonundaki yüksek seyir ve katılık, enflasyon beklentileri, jeopolitik riskler ve gıda fiyatları, enflasyonist baskıları canlı tutuyor.

Mali tarafta 'tasarruf ve disiplin' konusu gündeme geldi ancak; Erdoğan’ın idare tarzının, kurumlarda kaynak kullanımındaki yıllardır alışılmış tutumların buna ne kadar izin vereceği, ekonomi yönetiminin araba satmanın ötesine geçip geçemeyeceği belirsiz.

Tasarruf tedbirlerinden beklentiler, Kanal İstanbul başta olmak üzere bir dizi tartışmalı projeden vazgeçilmesinin ilanı, ödeneklerinin kesilmesi; kurumların keyfi gezi, tefrişat, fahiş aylık bağlamalarının durdurulması; İhale Kanunu ve uygulamalarının acilen kökten değiştirilmesi, kamu hesaplarında denetimin artırılması ve şeffaflık olarak sıralanabilir.

Buna rağmen ekonomi yönetimi şu ana kadar mali tarafta sadece maaş ve ücret artışlarını engelleme yolunu tercih etti.

Piyasalar

FAİZ

Merkez Bankası verilerine göre, 19 Nisan ile biten haftada 3 aylık TL mevduat faizi yüzde 65,85’ten 68,88’e gelmiş görünüyor. Ekonomim gazetesinin haberine göre, bankalar halen 1 ay ve 1 milyon liralık TL mevduata yüzde 49 – 58 arası faiz veriyor.

Ne olur? Merkez Bankası, TL mevduatta zorunlu karşılıklara uygulanacak faizi yükseltti. Bu da dolaylı olarak bankaların faizleri artıracakları beklentisini doğurdu. Faizler bir süre daha artacak. Ancak yılın ikinci yarısında enflasyonda baz etkisiyle düşüşe bağlı olarak düşme eğilimine girecekleri kesin. Yatırımcı bugünden uzun vadeli mevduat yaparsa kârlı çıkabilir.

DÖVİZ

Dolar, geçen hafta 0,19 değer kaybetti. Haftalık en düşük 32,37, en yüksek 32,67 seviyeleri arasında dalgalandı. Cumartesi günü itibariyle 32,4380 seviyesindeydi.

Ne olur? Ekonomi yönetiminin döviz kuru artışını enflasyonun altında tutma politikası devam ediyor. 3 Mayıs’ta nisan ayı enflasyonu rakamına göre bir yön alacağı düşünülebilir. Bu rakamın beklentiler ve altında gelmesi TL’ye ilgiyi desteklerken dövizde gevşeme görebiliriz. Ancak enflasyonun yüksek gelmesi ihtimali de var. Bu halde ise kurda bugünlerde izlediğimizden biraz daha fazla tansiyon görmek mümkün.

ALTIN

Ons altın geçen hafta yüzde 2,26 değer kaybetti. Hafta içinde en düşük 2.292 dolar ile 2.392 dolar arasında dalgalandı. Cumartesi öğlen saatleri itibariyle ons altın 2.338 dolardaydı.

Ne olur? Uluslararası ciddi raporlar, altında bu yıl bir miktar daha yükseliş bekliyorlar. Ancak eğer jeopolitik riskler artmazsa, 2025 için tahminler fiyatların gerileyeceği yönünde.

BORSA

Uludağ Zirvesi’nde Bakan Şimşek’in kararlılık, ilave önlem alınacağı ifadeleri ve yabancı alımının (BoFA, HSBC) desteğiyle BIST 100 Endeksi 9 bin 956 puanı aşarak gün içi rekor seviyeyi gördü. Son işlem gününü 9.915 seviyesinden kapattı. BIST 100 haftalık değişimi yüzde 2,29 oldu.

Ne olur? Önümüzdeki hafta borsayı olumsuz etkilemesi muhtemel bir haber akışı beklenmiyor. Yabancı alımı devam ederse yeni zirveler görülmesi olası. Merkez Bankası'nın TL tasarrufları destekleyen kararı TL mevduat faizlerini yukarı çektikçe, riskten hoşlanmayan yatırımcıların borsadan çekilmesi beklenebilir.

15 maddede geçen hafta

MERKEZ BANKASI, POLİTİKA FAİZİNİ DEĞİŞTİRMEDİ

Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, yüzde 50 olan politika faiz oranını değiştirmedi. Ağırlıklı beklenti de bu yöndeydi. Bankanın yaptığı açıklamaya göre para politikasındaki sıkılaştırma şimdilik yeterli görülüyor.

İç talepte yavaşlama işaretleri var. Enflasyonun öngörülen hedef aralığına gelmesi mümkün. Enflasyonda bir katılık görülürse karalılıkla ilave tepki verilmekten kaçınılmayacak.

NET ULUSLARARASI YATIRIM VERİSİNDE KÖTÜLEŞME

"Türkiye’nin yurt dışı varlıkları ile yurtdışına olan yükümlülüklerinin farkı” olarak tanımlanan net uluslararası yatırım pozisyonu 2023 yıl sonunda -286,7 milyar ABD doları iken 2024 Şubat sonunda -314,2 milyar ABD doları seviyesine geldi. Bu da yedi aydır 27,5 milyar dolarlık gerile olduğunu gösteriyor. Birçok iktisatçı kısa ve uzun vadeli borçlar dışında asıl bu verinin ülkelerin döviz durumunu yansıttığı görüşündedir.

Son rakamlara göre Türkiye’nin yurtdışı varlıkları ile yükümlülükleri arasındaki fark 314,2 milyar dolar. Bu rakam geçen yıl hesaplama yöntemi değiştirilmiş, revize edilmiş ve 100 milyar dolar civarında “iyileşme” sağlanmıştı.

KISA VADELİ BORÇ STOKUNDA 2 MİLYAR DOLARLIK ARTIŞ

Şubat sonu itibarıyla, kısa vadeli dış borç stoku, 2023 yıl sonuna göre %0,9 oranında azalışla 173,6 milyar ABD doları olarak gerçekleşti. Orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl veya daha az kalmış dış borç verisi kullanılarak hesaplanan kalan vadeye göre kısa vadeli dış borç stoku ise 225,4 milyar dolardan 227,5 milyar ABD dolara çıktı.

YABANCI YATIRIMCI BORSADA SATTI

Yabancı yatırımcı, 19 Nisan haftasında net 143,4 milyon dolarlık hisse senedi sattı. Önceki 3 haftada 1,2 milyar dolarlık güçlü alım gerçekleştirmişti. Yurt dışı yerleşikler hisse senedi satarken 115,1 milyon dolarlık Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ve 15,9 milyon dolarlık Şirket Borçlanma Senedi (ŞBS) aldı ve yabancıların DİBS stoku 2 milyar 501,2 milyon dolardan 2 milyar 508,6 milyon dolara, ŞBS stokları da 148,4 milyon dolardan 162,3 milyon dolara yükseldi.

MERKEZ BANKASI REZERVLERİ

Merkez Bankası'nın toplam rezervleri aralıksız iki haftalık yükselişin ardından yeniden düşüşe geçti. Merkez Bankası verilerine göre, 19 Nisan itibarıyla toplam rezervler 2 milyar 162 milyon dolar azalarak 128 milyar 446 milyon dolardan, 126 milyar 284 milyon dolara indi. Merkez Bankası net rezervleri halen eksi 62 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.

KKM HESAPLARINDA SINIRLI DÜŞÜŞ

Kur korumalı TL mevduat ve katılma hesapları geçen hafta 4 milyar TL düşüşle 2,266 trilyon TL oldu. BDDK haftalık bülteninde yer alan bilgilere göre, kur korumalı TL mevduat ve katılma hesapları 2 trilyon 270 milyar TL'den 2 trilyon 266 milyar TL'ye geriledi.

KREDİ KARTI FREN YAPTI

BDDK verilerine göre 19 Nisan ile biten hafta itibariyle geçen hafta krediler 12 trilyon 897 milyar TL'den 12 trilyon 899 milyar TL'ye, mevduat 15 trilyon 595 milyar TL'den 15 trilyon 765 milyar TL'ye çıktı. Tüketici kredileri 1 trilyon 617 milyar TL'den 1 trilyon 622,6 milyar TL'ye yükselirken, bireysel kredi kartları 1 trilyon 407 milyar TL'den 1 trilyon 370,2 milyar TL'ye indi. Takipteki alacaklar ise 199,9 milyar TL'den 202,2 milyar TL'ye yükseldi.

TL MEVDUATA ZORUNLU KARŞILIK DESTEĞİ

Merkez Bankası, TL mevduata geçişin desteklenmesi amacıyla, TL mevduat ve KKM için tesis edilen zorunlu karşılıklarına uygulanan faiz oranlarını değiştirdi. KKM için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılık tutarına yenileme ve TL’ye geçiş oranı seviyesine göre uygulanan faiz oranı üst sınırı politika faiz oranının %60’ı olarak belirlenirken, bu oran TL mevduat için %80’i olarak belirlendi. Bu, Merkez Bankası'nın bankalara KKM zorunlu karşılıkları için %30 faiz öderken, TL mevduat zorunlu karşılıklara %40 faiz vereceği anlamına geliyor ve uygulama bankaları TL mevduata teşvik ediyor.

FITCH’TEN TÜRKİYE DEĞERLENDİRMESİ

Türkiye’nin kredi notunu artıran tek kuruluş olan uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings’ten uyarı geldi. Yapılan açıklamada, Türkiye'de seçim sonrası mali duruşta beklenen sıkılaşmanın, para politikasının etkinliğini güçlendireceği kaydedildi. Bu açıklama, dezenflasyon programında eksik kalan “mali disipline” vurgu yapıyor. Hükümet içinde bu eğilimi temsil eden Şimşek’in de elini güçlendiriyor.

YILMAZ: HARCAMALARI KISMAK İÇİN İKİ KURUM ÇALIŞIYOR

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, gereksiz kamu harcamalarını azaltmak hem Hazine ve Maliye Bakanlığı hem de Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın hazırladığı 2 çalışmanın birleştirilerek nihai kararın verileceğini açıkladı. Bakan Şimşek de "Kamuda tasarruf ikinci yarıda güçlü bir şekilde devreye girecek” dedi. Bir süredir bu minval açıklamalar gelmesine karşın, yine kamuoyunda çok tartışma yaratan gereksiz, verimsiz harcamalar da devam ediyor. Geçen hafta kamuoyu 6 makam aracı olan Diyanet İşleri Başkanı Erbaş, yeni bir lüks araç satın alındığını tartıştı.

BEYAZ ET FİYATLARINA 5 AYDA YÜZDE 200 ZAM

Kırmızı etteki fahiş zamlardan sonra tüketici beyaz ete yöneldi. Bu kez beyaz et fiyatları yükselmeye başladı. Tavuk eti fiyatlarına 5 ayda yüzde 200 zam geldi. Yoğun şikayetler üzerine Ticaret Bakanlığı’nın beyaz et fiyatları için harekete geçtiği, fiyat artışına sebep olan etkenleri ortadan kaldırmak için çalışma başlatıldığı duyuruldu. Alınması değerlendirilen önlemler arasında ihracat yasağı getirilerek iç piyasaya arzın artırılması da var.

ERDOĞAN’A DÜŞÜK FAİZİ PUTİN TAVSİYE ETMİŞ

Geçen hafta Uludağ Zirvesi’nde konuşan Missouri Üniversitesi F. A. Hayek İktisat Tarihi Profesörü Max Gillman'ın açıklamaları şaşırtıcıydı. Gilman, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kendisine, “Putin faizin enflasyondan düşük olması gerektiğini söylüyor” dediğini belirtti. Bilindiği gibi enflasyon yüzde 80 seviyelerini görürken Erdoğan faiz artıran Merkez Bankası Başkanı Ağbal’ı görevden almış ve yeni başkana faizleri düşürme emri vermiş, düşüşü de “Nas” itikatıyla açıklamıştı.

KONUT FİYATLARI ARTIŞI ENFLASYONUN ALTINDA

2024 yılı şubat ayında Konut Fiyat Endeksi (KFE) bir önceki aya göre yüzde 2,2 arttı. Bir önceki yılın aynı ayına göre yıllık nominal artışı yüzde 58,3 oldu. Bu da endeksin reel olarak yüzde 5,1 azaldığı anlamına geliyor. Özeti konut fiyatlarındaki artış devam ediyor ancak yavaşladı ve artık yıllık artışı, yıllık enflasyonun altında kalıyor. İstanbul'da konut fiyatlarının artış oranı %45.6’da kaldı. (İTO'ya göre İstanbul yıllık enflasyonu %78) Uzun dönemde fiyat artışlarının düşük kaldığı Ankara’da ise fiyat artışları yüzde 72,9’la TÜFE enflasyonun üzerinde.

EV SAHİPLERİNİN “FİYATLAMA DAVRANIŞLARI”

Konut fiyat endeksindeki enflasyon altı artış kiralarda kendini göstermiyor. Türkiye geneli konut fiyat artışı yüzde 58,3’te kalmasına karşın kiraların son bir yıldaki artış oranı 124 oldu. Bu rakam, şirketler kesiminde gördüğümüz fırsatçı fiyatlamaların konut kesimine de yansımış olabileceğini düşündürüyor.

TAŞIT KREDİLERİNDE ŞAŞIRTICI DÜŞÜŞ

Merkez Bankası faiz verilerine göre 19 Nisan ile biten haftada taşıt kredileri faiz oranı yüzde 57,03 seviyesinden yüzde 23,76 seviyesine gerilemiş gözüküyor. İhtiyaç kredisi faizlerinde de 2,5 puanlık bir gerileme oldu. Kalan bütün kredi türlerinde artış gerçekleşti.

Ne dedi?

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ne dedi?

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Uludağ Ekonomi Zirvesi'nde konuştu. Şimşek’in konuşmasından satır başladı şöyleydi:

"Dezenflasyona geçiş için para politikasında bir normalleşme süreci gerekiyordu, bunu şu anda Merkez Bankamızın ifadesiyle başarmış durumdayız.

Dezenflasyonu destekleyecek ilave adımlar atacağız, daha çok maliye politikası ve yapısal reformlar alanında olacak.

Kamuda tasarruf 2024'ün ikinci yarısında devreye girecek. Bu sene harcama ayağına odaklanacağız. Harcamaların gözden geçirilmesi bir süreç işi, tasarruf konusunda çalışmalarımızı nihai bir noktaya getirdik, yakında bazı hususları paylaşacağız ve gereken adımları atacağız.

Enflasyon yıllık olarak yaz aylarında baz ve programın etkisiyle çok hızlı düşecek. Piyasanın enflasyon beklentileriyle hedeflerimiz arasındaki fark yaz aylarında kapanacak.

Programın güçlü uygulanmasının devamıyla birlikte Türkiye'nin kredi notuna artış geleceğine inanıyorum.

OVP'yi güçlü bir şekilde uyguluyoruz, program çalışıyor, arzulanan sonuçları veriyor, programı güçlendireceğiz.

En büyük önceliğimiz fiyat istikrarı ve onu destekleyici şekilde mali disiplin.

Yeşil dönüşüm, dijital dönüşüm ve yeni sanayi politikası öne çıkacak. Sürdürülebilir yüksek büyüme fiyat istikrarıyla mümkündür.

Faizin durduğu yere oranla para politikası daha sıkı bir durumda.

Bu sene de deprem harcamaları ön planda ama biz önümüzdeki seneden itibaren deprem harcamaları dahil bütçe açığını ciddi bir şekilde yüzde 3'ün altına çekeceğiz.

Kayıtdışılık ile ilgili çok güçlü bir şekilde sahada olacağız.

Geçici olarak büyümede yavaşlama olabilir. Büyüme sorunumuz yok ama büyümenin kompozisyonunu değiştirmekte kararlıyız. Dezenflasyon sürecinde büyüme bir miktar yavaşlayabilir, bunu biz geçici bir dönem olarak görüyoruz.

Sürdürülebilir cari açık aslında dezenflasyon programımızın bir çıktı. Cari açığın milli gelire oran olarak yüzde 2,5'un altına çekilmesidir. Sıkı maliye, sıkı para politikası kalıcı düşük cari açığı getirecek.

Önümüzdeki 10 yıl içinde yenilebilir enerjiye 100 milyar dolarlık bir yatırım olacak. Nükleer santralin devreye girmesiyle birlikte dışa bağımlılık büyük oranda azalmış olacak.

Ekonomide dengelenme başladı. Çok büyük ihtimalle ilk çeyrekte net ihracatın katkısı pozitife dönecek.

Rezervlerde toparlanma var. Haziran 2023 - Şubat 2024 17 milyar dolar portföy girişi var. Türkiye'nin kaynak girişi bol. Uluslararası bankalardan kaynak da net bazı artıda. Uzun bir aradan sonra bankalarımız ilk defa uzun vadeli kaynağı küresel piyasalardan devşirmeye başladılar. Rezervlerde arzuladığımız yerde değiliz, biriktirmeye devam edeceğiz."

Küresel ekonomi

ABD EKONOMİK BÜYÜMESİ ÖNCÜ GÖSTERGE % 1.6 GELDİ

ABD ekonomisi ilk çeyrekte, öncü göstergelere göre yüzde 1.6 büyüdü. Beklenti yüzde 2,5 düzeyindeydi. Bu rakam, 2022'nin ikinci çeyreğindeki daralma sonrasındaki en düşük büyüme olarak dikkati çekti. Temel enflasyon göstergesi olarak izlenen kişisel tüketim harcamaları enflasyonu yıllık yüzde 3,7 artarak son bir yıl içinde ilk kez bir önceki çeyrekteki yıllık gerçekleşmeye göre artış kaydetti.

JEOPOLİTİK ZORLUKLAR ALTIN FİYATLARINI DESTEKLİYOR

"Güvenli liman" arayan yatırımcıların popüler tercihi olan altının ortalama fiyatının, 2025'te hafif bir düşüş yaşamadan önce 2024'te rekora ulaşmasının beklendiği belirtilen Dünya Bankası raporunda, gelişmekte olan ülke merkez bankalarından gelen güçlü talebin yanı sıra artan jeopolitik zorlukların bu yıl boyunca altın fiyatlarını desteklemesinin beklendiği ifade edildi.

KÜRESEL ENFLASYON GÖRÜNÜMÜ

Dünya Bankası’nın raporu ile ilgili yapılan açıklamada değerlendirmelerine yer verilen Dünya Bankası Grubu Başekonomisti Indermit Gill, küresel enflasyonun yenilmezliğini sürdürdüğünü belirterek, "Enflasyonu düşürmenin temel gücü olan emtia fiyatlarındaki düşüş aslında duvara çarptı. Bu, faiz oranlarının bu yıl ve gelecek yıl şu anda beklenenden daha yüksek kalabileceği anlamına geliyor" ifadesini kullandı.

PETROL TAHMİNİ

Dünya Bankası raporunda, enerjide ılımlı bir arz kesintisinin petrol fiyatını 92 dolara çıkarabileceği, daha ciddi bir aksamanın ise 100 doların üzerine yükselterek küresel enflasyonun neredeyse 1 puan artırmasına neden olabileceği değerlendirmesinde bulunuldu. Dünyanın hassas bir dönemden geçtiğine işaret eden Başekonomist Gill, büyük bir enerji şokunun son 2 yılda enflasyonun düşürülmesinde kaydedilen ilerlemenin çoğunu baltalayabileceğine dikkati çekti.

RUSYA MERKEZ BANKASI FAİZİ DEĞİŞTİRMEDİ

Rusya Merkez Bankası piyasa beklentilerine paralel olarak politika faizini sabit tutma kararı aldı. Banka üst üste üçüncü toplantıda da Bloomberg anketine katılan ekonomistlerin ortak tahminlerine paralel olarak politika faizini yüzde 16'da bıraktı. Açıklamada, "Ekonomide sıkı parasal koşulların daha önce tahmin edilenden daha uzun bir süre korunacağını" belirtildi.

Şirketler

ABD'DE YILIN İLK İFLASI

Yılın ilk banka iflası geldi. ABD Federal Mevduat Sigorta Kurumu (FDIC), Philadelphia merkezli Republic First Bank'ın kapatıldığını ve Fulton Bank'a satıldığını duyurdu. Açıklamada, mevduat sahiplerinin korunması amacıyla FDIC'nin Fulton Bank ile mevduatların neredeyse tamamının ve Republic First Bank'ın varlıklarının büyük ölçüde tamamının satın alınmasına yönelik anlaştığı aktarıldı.

MICROSOFT'UN KÂRI BEKLENTİ ÜSTÜ GELDİ

Microsoft 61,9 milyar dolar gelir üzerinden 2,94 dolar hisse başına kar bildirdi. Analistler 60,88 milyar dolarlık gelir üzerinden 2,83 dolarlık hisse başına kar ve 60,9 milyar dolar bekliyordu. Şirket ayrıca, analistlerin 64,7 milyar dolar olan beklentilerinin biraz üzerinde, 63,5 milyar dolar ile 64,5 milyar dolar arasında bir 4. çeyrek geliri beklediğini açıkladı. CFO Amy Hood, teknoloji devinin yakın vadede yapay zeka talebinin mevcut kapasiteyi aştığını gördüğünü söyledi.

TESLA’DA İŞTEN ÇIKARMA HAZIRLIĞI

Tesla, düşen satışlar ve artan rekabet nedeniyle küresel iş gücünün yüzde 10'undan fazlasını işten çıkarma planının bir parçası olarak, Nevada'nın Sparks kentindeki fabrikasında 693 çalışanını işten çıkaracak. Şirket bu ayın başında Teksas ve Kaliforniya'da 6 bin 20 çalışanını işten çıkaracağını açıklamıştı. Şirketin küresel çalışan sayısı 2023'ün sonlarında 140 binin üzerindeydi.

KOLOMBİYA KAHVESİNİN MARKA YÜZÜ HAYATINI KAYBETTİ

Kolombiya'nın ünlü kahvesi Juan Valdez'in marka yüzü Carlos Castaneda, 58 yaşında yaşamını yitirdi. Kolombiya Ulusal Kahve Yetiştiricileri Federasyonu sosyal medya hesabından yapılan açıklamada, ülkenin dünyaca tanınan kahvesi ve ünlü karakter Juan Valdez'i temsil eden Castaneda'nın hayatını kaybettiği bildirildi.