OVP piyasaları nasıl etkiler: Borsa, altın ve dövizde ne olacak?

Genel manzara

♦️ Ekonomideki en önemli gelişme Orta Vadeli Program’ın (OVP) açıklanması ve Fitch’in kredi notu oldu. OVP’de enflasyon rakamları yukarı yönlü revize edildi. Bu beklentiler dahilindeydi. Enflasyonun 2025’te % 17,6’ya, 2026’da %9,7’ye, 2027’de % 7’ye düşmesi öngörülürken, aynı yıllar için sırasıyla yüzde 4 – 4,5 – 5 gibi görece yüksek büyüme öngörüleri tartışma konusu oldu.

Ortodoks politikalar geçerliyken, enflasyonu düşürmenin yolu ekonomileri yavaşlatmaktan geçer. Ancak OVP, Türkiye için yüzde 3,5 kabul edilen potansiyelin üzerinde büyüme öngörüleri ile gelince, 2028 seçimleri yaklaşırken hükümetin enflasyonla mücadeleyi bir kenara bırakıp büyümeci politikalara döneceğine yorumlandı.

♦️ Bir başka önemli konu; kur öngörüleri, hükümetin kontrollü kur rejimine devamda kararlı olduğunu gösterdi. Muhtemelen bunun eseri olarak 2027’de kişi başına gelirin 20 bin 420 dolara çıkacağı öngörüldü. Bu rakama gelmek için 3 yıl var ve bunun tek yolu da kuru baskılamak.

Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu şu değerlendirmeyi yaptı:

“Bütün dünya ‘yumuşak iniş’ arayışında. Yani büyümeyi sıfırlamadan, işsizliği patlatmadan, enflasyonu yavaşça indirmek amaçlanıyor. Türkiye ise OVP ile 2025’te bir yandan enflasyonu 24 puan düşürürken; büyümeyi %4’te, işsizliği %10’un altında tutacağını düşünüyor. İşte bu imkânsız!”

♦️ Prof. Dr. Kâmil Yılmaz, OVP için şu değerlendirmeyi yaptı: “OVP'de bir değişiklik yok. Geçmişte olduğu gibi ekonomik gerçeklere ve zorunluklara göre değil siyasi hedeflere göre hazırlanan bir program… Bu OVP enflasyonunu %40'lardan %17'lere indirmek isteyen bir ülkenin makroekonomik programı değil.”

Piyasalar

BORSA

BIST 100, hafta içinde en düşük 9.768 ila en yüksek 10.159 değerlerini gördü. Haftayı 9.771’den kapattı. Haftalık bazda %0,63 değer kaybetmiş oldu. Yabancılar satıcı taraftaydı.

Ne olur? Fitch’in kredi notunu artırmasının pozitif yansıması ve borsanın hafta başı yukarı yönlü hareketlenmesi mümkün.

DÖVİZ

Dolar kuru hafta içinde en düşük 33,79 TL, en yüksek 34,09 TL değerlerini gördü. Haftayı %0,25 değer kaybıyla kapattı. Euro en düşük 37,09 TL, en yüksek 37,95 TL değerlerini gördü. Euro haftayı %0,13 değer kazanarak kapatmış oldu.

Ne olur? OVP’deki beklentiler, hükümetin döviz kurunu bastırmaya, düşük kurla devam etmeye kararlı olduğunu gösterdi. Döviz yatırımcısının enflasyon üstü getiri beklentisi gündemde sert bir değişim olmazsa normal şartlarda gerçekleşmeyecek. ABD’den gelen son veriler faiz indirimi beklentisinde 50 baz puan olasılığını güçlendirdi. Faiz indirim döngüsü ile birlikte dolar endeksinde zayıflama da beklenir. Bu gelişme Euro – Dolar paritesinde Euro lehine yükselişe de yolaçtı.

ALTIN

Ons altın hafta içinde en düşük 2.472 dolar, en yüksek 2.529 dolar değerlerini gördü. ABD istihdam verisi sonrasında 2.517,56 dolardan 2.520,87 dolara çıktı.

Ne olur? ABD istihdam verisi 50 baz puan faiz indirimi olasılığını güçlendirdi. Önümüzdeki Fed toplantısında bu gerçekleşirse, altını destekleyecek. Altında yükseliş hikayesini tersine çevirecek bir gelişme gözükmüyor.

FAİZLER

MB verisine göre 3 aylık vadeli TL mevduatın bileşik faizi 29 Ağustos’la biten haftada yüzde 59,33’e geldi. Dövizde kur artışı endişesi ile MB’nin hem piyasaya müdahalesi oldu hem de zorunlu karşılık düzenlemeleri, KKM’de süre uzatımı önlemleri geldi. Bunların etkisiyle bankacılık sektöründe basit yıllık faiz yüzde 50’yi aştı, 50 – 53 aralığına geldi., Hatırlı müşteriler için birkaç puan daha yüksek faiz de mümkün. Kredi faizlerinde de 1 – 2 puan civarında düşüşler oldu.

Ne olur? Kurda yatışma ve enflasyonda baz etkisi kaynaklı yaklaşık 10 puanlık düşüş ve %50’nin altına doğru hareket tablosunda faizlerde gevşeme beklemek gerekiyor.

Geçen hafta ekonomi gündeminde neler oldu?

OVP, 3 YIL SONRA KİŞİ BAŞI GELİRİN 20 BİN DOLARI GEÇECEĞİNİ SÖYLÜYOR

OVP’de en önemli değişiklik enflasyon beklentilerinin yukarı yönlü revizyonu oldu. MB’nin %38 beklediği 2024 enflasyonu için OVP’deki beklenti 41,5 oldu. Önceki %33’tü. 2025 beklentisi ise % 17,6 olarak yer aldı. OVP’de yıllık büyüme tahminleri 0,5’er puan geri çekilmekle birlikte yüksek düzeyini korudu. 2022’de kişi başına gelir 10 bin dolar sınırını aşarak 10.659 dolar olmuştu. OVP, 2027’de, yani sadece 5 yıl içinde (yani 3 yıl sonra) kişi başına geliri yaklaşık ikiye katlayarak 20.420 dolara getirmeyi öngörüyor. Bu sahte zenginleşmeyi gerçekleştirmenin tek yolu “düşük kur.”

FITCH, KREDİ NOTU ARTIRDI, ERDOĞAN RİSKİNE İŞARET ETTİ

Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye’nin kredi notunu B+’dan BB-‘ye (“yüksek spekülatif” düzeyden “spekülatif” düzeye) yükseltti. Not “görünümü”nü “durağan”a çevirdi. Açıklamada, enflasyonun bu yıı %43'e, 2025 sonunda %21'e düşeceğinin öngörüldüğü belirtildi. Faiz indirimini 2025 1. Çeyrekte bekleyen Fitch açıklamasında; “Türkiye'nin yakın tarihi, en üst siyasi seviyelerde düşük faiz oranlarına olan güçlü inanç ve çıkar grupları ile lobi gruplarının potansiyel direnci göz önüne alındığında, politika geri dönüşleri riski hala mevcuttur” denildi. Bu değerlendirme, doğrudan Erdoğan’ın politika değiştirebileceğine dikkat çekiyor.

2025 ÜCRET – MAAŞ ZAMMI ORANI YÜZDE 17,5 Mİ OLACAK?

OVP’nin açıklanması ile birlikte hükümetin 2025 enflasyon öngörüsü de %17,5 olarak ilan edilmiş oldu. Eğer hükümet, ekonomi yönetiminin, IMF’nin ve MB’nin istediği şekilde maaş ve ücret zamlarını “hedef enflasyona” göre yaparsa, bu, önümüzdeki yıl yıllık zammın %17,5 olacağını da göstermiş oldu. Böyle olursa ücretliler hem 2025’in daha yüksek enflasyon yükünü çekecek, 2024 kayıplarını da telafi edemeyecekler.

OVP’YE GÖRE 4 YILDA 8 TRİLYON FAİZ ÖDENECEK

Vergi uzmanı Ozan Bingöl’ün OVP öngörüleri üzerinden yaptığı hesaplamaya göre, 2024 - 2027 yılları için yani sadece dört yılda 47 trilyon 441 milyar lira vergi ödeyeceğiz. Aynı dönemde bütçeden 8 trilyon lira faize gidecek. 2024 yılı sonunda 1 trilyon 297 milyar lira faiz gideri gerçekleşecek. Takip eden yıllarda bu gider kalemi büyüyecek. 2025 yılında 1,9 trilyon lira, 2026 yılında 2,3 trilyon lira ve 2027 yılında 2,5 trilyon lira faiz gideri olacak.

BAZ ETKİSİ YILLIK ENFLASYONU %51,97’YE DÜŞÜRDÜ

TÜİK ve diğer kurumlar ağustos ayı enflasyon verilerini açıkladı. Geçen yılın ağustos ayı değeri %9,09 çıktı, bu yılın %2,47 değeri endekse girdi, baz etkisiyle yıllık enflasyon %51,97’ye geriledi. TÜİK ile ENAG’ın yıllık enflasyon verisi arasında 40 puan fark var. MB’nin beklentisi, yıl sonunda enflasyonun %38’e gerilemesi ancak ekonomistlerin genel beklentisi 2024 enflasyonunun en iyimser tahminle MB beklentisinin üst sınırı (%42) civarında gerçekleşeceği yönünde. %38 için kalyan dört ayda aylık ortalama %1,3 enflasyon gelmesi gerekiyor ki bu da olası gözükmüyor.

EĞİTİM SEKTÖRÜ YILLIK ENFLASYONU YÜZDE 120,81!

Ağustosta, “TÜFE ana harcama gruplarına göre yıllık değişim” tablosuna göre, yıllık bazda en yüksek artış yüzde 120,81 ile eğitim sektöründe oldu. Bu rakam manşet enflasyonun 2 katından fazla. Aylık artış da yüzde 11,34 ile en yüksek eğitim sektöründe gerçekleşti. Rakamlar fırsatçı fiyatları yansıttığı kadar, beyin göçünün maliyet yönünü de yansıtıyor. Prof. Dr. Selva Demiralp, “Beyin göçünün önemli bir sebebinin Türkiye'deki eğitim masrafları olduğunu düşünüyorum. Yakın çevremdeki insanların çocuklarını bedava okutmak için yurtdışına gönderdiklerini gözlemliyorum. Eğitim yıllardır aile bütçesinin acıtacak bir parçasını koparırken son senelerde problemi dayanılmaz noktalara getirdi” dedi.

KÜRESEL GIDA FİYATLARI İLE TÜRKİYE AYRIŞTI

FAO, gıda ürünlerinin uluslararası fiyatlarındaki aylık değişimin izlendiği Küresel Gıda Fiyat Endeksi'nin ağustos ayı sonuçlarını açıkladı. Buna göre endeks, ağustosta önceki ayın revize edilmiş seviyesine göre 0,3 puan azalarak 120,7 puan değerine geriledi. Küresel gıda fiyatları yıllık bazda yüzde 1,1 düştü. Türkiye'de ise artış hızı yavaşlasa da yüzde 44,4 olarak kaydedildi.

DÖVİZ MEVDUATINDAKİ ARTIŞ DURDU

Son haftalarda döviz mevduatında (DTH) artış dikkat çekiyordu. 29 Ağustos ile biten haftada ise düştüğü görülüyor. 23 Ağustos’ta DTH miktarı 203.8 milyar dolara ulaşmıştı. 29 Ağustos’ta ise 203.2 milyar dolara geriledi. Parite etkisinden arındırılmış rakamlara göre düşüş 1.148 milyon dolar oldu. Düşüş, tamamen şirketlerin mevduatındaki azalmadan kaynaklandı.

YURTDIŞINA TAHVİL İHRACINDA REKOR: 20,9 MİLYAR DOLARA ULAŞTI

Türkiye’de bu yıl Hazine, bankalar ve kurumlar toplam 20.9 milyar dolarlık uluslararası tahvil ihracı gerçekleştirdi. Bu tarihin en yüksek ihraç seviyesine işaret ederken Hazine’nin sonbaharda beklenen ihracının yanı sıra Sermaye Piyasası Kurulu’ndan alınan ihraç izin tavanları yılsonunun daha yüksek bir rekorla kapanacağına işaret ediyor.

BANKACILIK SEKTÖRÜ TAKİPTEKİ ALACAKLAR 253 MİLYARA ÇIKTI

31 Mayıs sonrası 3 ayda bankacılık sektörü takipteki alacak bakiyesi 210 milyardan 253 milyar liraya çıktı. 3 ayda 43 milyarlık artış oldu. Takipteki alacakların 85,2 milyarı tüketici kredileri ve bireysel kredi kartlarından kaynaklanıyor. Bireysel kredi kartlarındaki artış 31 Mayıstan 29 Ağustos’a 28 milyardan 41 milyara çıktı. Bireysel kredi kartlarında geçen yıl aynı dönem bakiye 11,3 milyardı. Son 1 yılda yüzde 263 (enflasyonun 4 katı kadar) artış gerçekleşmiş.

TİCARİ KREDİDE BÜYÜME HIZI SERT GERİLEDİ

Ticari kredi büyüme hızındaki düşüş eğilimi sürüyor. BDDK verilerine göre 29 Ağustos haftasında ticari kredi hacmi 96,5 milyar lira artışla 14 trilyon 587 milyar liraya yükseldi. 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur etkisinden arındırılmış büyüme oranının haftalık bazda 6,2 puan azalması dikkat çekti. 22 Ağustos haftasında yüzde 26,5 olan büyüme hızı 29 Ağustos’la biten haftada yüzde 20,3’e geriledi. Tüketici kredilerindeki büyüme ise sınırlı azalışla yüzde 28,9’a indi.

‘BANKALAR, ŞİRKET KARTLARINDA TAKSİTİ KALDIRIYOR’ İDDİASI

Ekonomist Barış Soydan, bankaların şirket kartlarında taksiti kaldırdığı iddiasını dile getirdi. Soydan, “Talebi daha da baskılamaya devam: En büyük özel bankalardan birinin şirket kartlarına taksiti dün itibariyle kaldırdığı, bireysel kartlarda taksit sayısını 2 ile sınırlandırdığı ve toptan taksit marka tanımlı firmaların hiçbir şekilde taksit yapamayacağı haberleri geliyor.”

MAKİNE VE TEÇHİZAT YATIRIMLARI DURDU

Hafta başında açıklanan GSYH rakamları 4,5 yıldır artan makine teçhizat yatırımlarında bu yılın 2.çeyreğinde düşüş oldu. İkinci çeyrekte GSYH büyüme oranı yüzde 2.5’e inerken yatırımlar içinde makine ve teçhizat yatırımları 4.5 yıl sonra ilk kez geriledi ve geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5.6 düştü.

SANAYİDE KİŞİ BAŞINA ÜRETİM ENDEKSİ % 2.43 AZALDI

Nisan- Haziran 2024 dönemine ilişkin verimlilik istatistiklerine göre, takvim etkilerinden arındırılmış toplam sanayi çalışan kişi başına üretim endeksi, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 2,43 azaldı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış toplam sanayi çalışan kişi başına üretim endeksi ise bir önceki çeyreğe göre yüzde 3,59 düştü.

SANAYİNİN PAYINDA DİKKAT ÇEKİCİ GERİLEME

Açıklanan 2024 yılı 2. Çeyrek GSYH verileri, milli hasıla içinde sanayinin payında dramatik bir gerileme olduğunu da ortaya koydu. GSYİH içerisinde sanayinin 2022 yılı 2. çeyreğinde %27,9 olan payı 2024 yılı 2. çeyreğinde % 19,8 değerine gerilemiş durumda. Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu verileri işaret ederek, “Hem iç hem dış talep yavaşlatılınca üretim hacmi çarpıcı bir şekilde gerilemeye başladı. Enflasyon ile mücadelede iç talebi yavaşlatmalıyız, dış talebi ve arz kapasitesini değil” dedi.

KİRA ARTIŞ ORANI YÜZDE 64,91 OLARAK BELİRLENDİ

Kirada yüzde 25 sınırı daha önce kaldırılmış, yeni dönemde artışların “12 aylık ortalamalara göre enflasyon oranında” yapılması öngörülmüştü. Ağustos ayı enflasyon rakamları ile birlikte 12 aylık ortalamalara göre enflasyon da %64,91 olarak açıklanmış oldu. Kira artışlarında bu oran baz alınacak. Yıl başında ücretlerin “beklenen enflasyona göre” artırılması öngörülürken, kirada “geçmiş enflasyona göre” zam yapılabilmesi, kirada oturan ücretlileri zor duruma sokacak.

KKM’DE YENİ HESAP AÇMA SÜRESİ UZATILDI

Merkez Bankası’nın örtük faiz artışı olarak nitelenen zorunlu karşılık ayarlamalarından sonra ilave bir adım daha geldi ve döviz dönüşümlü KKM hesabı açılmasında süre uzatıldı. 31 Ağustos itibariyle (daha önce mart ayı idi) hesabında döviz bulunanlar DDKKM yapabilecekler. Bu adım da KKM hesaplarının çözülerek piyasada döviz talebi yaratmasına karşı alınmış bir önlem olarak değerlendirildi. Aynı zamanda MB’nin döviz kuru konusundaki kontrollü götürme yaklaşımını da vurgulamış oldu.

REEL EFEKTİF DÖVİZ KURU AĞUSTOS VERİSİ: 62,34

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayınlanan geçici verilere göre, 2003=100 bazlı reel efektif döviz kuru endeksi, TÜFE bazında geçen ay bir önceki aya kıyasla 0,63 puan düşüşle 62,34 oldu. Endeks, Temmuz 2024'te 62,97 düzeyindeydi. Bu dönemde Yİ-ÜFE bazında reel efektif Döviz kuru endeksi, 1,94 puan azalışla 94,69'dan 92,75'e düştü. Türk lirasının değeri, geçen yılın aynı ayına göre TÜFE bazında 9,78 puan, Yİ-ÜFE bazında da 7,25 puan arttı.

DIŞ TİCARET AÇIĞI 4,9 MİLYAR DOLARA GERİLEDİ

Ağustosta geçen yılın aynı ayına göre ihracat yüzde 2,4 artışla 22 milyar 63 milyon dolar oldu, ithalat yüzde 10,8 azalışla 26 milyar 991 milyon dolara geriledi. Ocak-Ağustos döneminde ise ihracat yüzde 3,9 artışla 170 milyar 801 milyon dolar, ithalat yüzde 8,7 oranında azalışla 225 milyar 666 milyon dolar oldu. Ağustosta dış ticaret açığı yüzde 43,4 düşüşle 4,9 milyar dolara, Ocak-Ağustos döneminde yüzde 33,6 azalışla 54,9 milyar dolara geriledi.

İTHAL MAL TÜKETİMİ ’19,7 ARTTI

İthal mal tüketimi dolar bazında %19,7; TL bazında ise %86,9 artış gösterdi. Veriyi paylaşan ekonomist İbrahim Kahveci, rakamı şöyle yorumladı: “Oysa yerli halkın yerli ürün tüketimi TL bazında %74,1 artışla açlık sınırı artışı olan %80,3'ün gerisinde kalmış. Bu demektir ki, ekonomi programının yükünü fakirler çekiyor ama zenginler çılgın tüketim devam ediyor. Zengin tüketimi hiç azalmadı. Fakirin tüketimi çok olmasa bile azalmaya başlamış durumda. Yük, yine fakirlere binmiş.”

İSO PMI AĞUSTOS DEĞERİ 47,8’E YÜKSELDİ

İSO PMI, ağustosta 47,8'ye yükseldi. Eşik değer olan 50'nin üzerinde ölçülen tüm rakamların sektörde iyileşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına göre, temmuz ayında 47,2 seviyesinde kaydedilen manşet PMI, ağustosta 47,8'e yükselmekle birlikte sektörün performansında zayıflamanın sürdüğüne işaret etti. Piyasa şartları, ağustosta yeni siparişlerin üst üste 14'üncü ay yavaşlamasına neden oldu.

BAYRAKTAR: GIDA ENFLASYONU PATLAR

TZOB Başkanı Şemsi Bayraktar, süt, et ve diğer tarım ürünlerinde düşük fiyat baskısıyla enflasyonun önlenemeyeceğini belirtirken, bu politikanın önümüzdeki dönemde gıda enflasyonunu patlatacağı uyarısında bulundu. Bayraktar, “Sanayicimize buradan sesleniyorum. Fiyatları aşağı düşürerek kendi ayağınıza sıkmayın. Süt hayvanları kesime gidiyor, önümüzdeki dönemde süt arar hale geleceksiniz. Bakan Şimşek’e sesleniyorum. Süt, et, meyve, sebze, hububat, ayçiçeği fiyatlarını baskılayarak enflasyonu önleyemezsiniz. Böyle yaparsanız önümüzdeki dönem gıda fiyatlarını patlatırsınız” dedi. (EKONOMİ)

TÜRKİYE, BRICS’E ÜYELİK BAŞVURUSU YAPTI

Hükumetten bir açıklama gelmedi ancak Rusya kaynaklı haberlere göre Türkiye BRICS’e üyelik başvurusu yaptı. Rus haber ajansı, konuşan Kremlin Danışmanı Yuri Uşakov, “Türkiye tam üyelik başvurusunda bulundu. (Bu teklifi) değerlendireceğiz” dedi. Bloomberg’in Salı günü servis ettiği haberde, “Türk yetkililerin BRICS'e üyelik başvurusunda bulunduğu” iddia edilmişti. Kremlin sözcüsü Peskov da Pazartesi günü bu yöndeki bir soruya verdiği yanıtta, “Evet, Türkiye BRICS'e katılmaya ilgi gösteriyor” ifadesini kullanmıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 22-24 Ekim’deki BRICS zirvesine katılacağını bilgisi de var.

178 BİN TIBBİ ÜRÜN, ÜRÜN TAKİP SİSTEMİNDEN ÇIKARTILDI

Tıbbi cihaz ve sarf malzemelerinde AB sistemine uyumun yürürlüğe girmesiyle, çok sayıda ürün Sağlık Bakanlığı’nın Ürün Takip Sisteminden (ÜTS) çıkartıldı. Bu kapsamda 178 bin dolayında ürün sistemden çıkartılırken, 11 binine ilişkin ise itiraz yapıldı. SGK da mevzuat gereği ÜTS'de olmayan cihazların bedelinin ödenmeyeceğini ilan etti. Yeni sistemle bazı tıbbi cihazlarda tek veya iki tedarikçi kalacağı, bunun da ciddi bir rekabet sorunu yaratabileceği endişeleri dile getirilmişti. (EKONOMİ)

GİYİMDE İSTİHDAM ERİYOR

Tekstil ve hazır giyimde istihdam kaybı durdurulamıyor. Ağustos 2022’de 1 milyon 246 bin ile tarihi zirveyi gören söz konusu sektörlerin istihdamında, olumsuz koşulların etkisiyle son iki yıldan az sürede 246 bin kişilik azalma kaydedildi. Sadece haziran ayındaki istihdam kaybının 25 bin gibi oldukça yüksek seviyede gerçekleşmesi dikkat çekti. TOBB Hazırgiyim ve Konfeksiyon Sektör Meclisi Başkanı Şeref Fayat, “Bu maalesef devam edecek. Girdi maliyetlerinde sürdürülemez noktadayız. Kimse önünü göremiyor” dedi. (EKONOMİ)

OTOMOTİV İHRACATINDA YÜZDE 0,4’LÜK AZALIŞ

Uludağ OİB’nin açıklamasına göre, otomotiv ihracatı ağustosta geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 0,4 azalışla 2 milyar 715 milyon dolar oldu. Aylık bazda ülke ihracatında yine ilk sırada yer alan otomotiv endüstrisinin toplam dış satımdan aldığı pay ise yüzde 12,3 olarak gerçekleşti. Ağustosta sektörün alt ürün gruplarından tedarik endüstrisi ihracatı 1 milyar 214 milyon dolar, binek otomobil dış satımı 723 milyon dolar olarak kayıtlara geçti.

BMC TEŞVİKİ SONLANDIRILDI

Aralarında, BMC’nin bazı zırhlı araç türlerinde üretim öngören yatırımının da yer aldığı bazı proje bazlı teşvik kararları, yürürlükten kaldırıldı. Karara göre, BMC’nin Sakarya Karasu’da Kirpi vb. tekerlekli zırhlı araçlar, lojistik ve özel projelere yönelik araçlar ve bu tür araçlarda kullanılacak sistemlerin üretimi için verilen proje bazlı teşviklerin yürürlüğü sonlandırıldı. Ayrıca, şirketin Sakarya’daki lokomotif, raylı sistem araçları üretim tesisi yatırımı da teşvik kapsamından çıkartıldı. Bu teşvik, Ethem Sancak, BMC’nin ortağıyken alınmış ve tartışma konusu olmuş, ayrıca Altay tankının üretimi ile ilişkilendirilmişti.

BİR GÖRÜŞ

Prof. Dr. Aziz Çelik, OVP’nin çalışma hayatına neler getireceğini “Emek açısından yeni OVP’nin meali” başlığı altında şöyle anlattı:

1. OVP Hedefi: “Yeni nesil çalışma biçimleri ve sektörel dönüşümler, işgücü piyasasının değişen koşullara uyum sağlamasını ve daha esnek ve verimli bir yapıya kavuşmasını hedeflemektedir.”

Meali: Yeni esnek ve güvencesiz çalışma biçimleri gündeme gelecek. Güvencesiz çalışma artacak. Örneğin geçtiğimiz günlerde gündeme gelen belirli süreli iş sözleşmeleri (geçici işçilik) yaygınlaşacak. Bunlara "yapısal reform" da diyorlar!

1. OVP Hedefi: “Sosyal güvenlik sisteminin mali sürdürülebilirliği ise, uzun vadede sosyal güvenlik harcamalarının bütçe üzerindeki yükünü azaltmayı ve sistemin sağlıklı bir şekilde işlemesini sağlamayı amaçlamaktadır.”

Meali: Bütçeden sosyal güvenliğe ayrılan kaynaklar daha da kısılacak. Emeklilik sisteminde emekliler ve çalışanlar lehinde düzenleme yapılmayacak. Kademeli emeklilik, emekli aylıklarının artırılması, intibak yasası vb. gündemde değil. Tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) gibi kıdem tazminatını ortadan kaldıracak düzenlemeler gündeme getirilecek.

1. OVP Hedefi: “Yönetilen ve yönlendirilen fiyatlar politikası”

Meali: Ücret artışları hedef enflasyona göre dayatılacak. Bu IMF’nin de önerileri arasında yer alıyordu. Böylece 2025’in ilk yarısında yüzde 17,5 yüzde 20 gibi bir asgari ücret artışını gündeme getirmeye çalışacaklar.

ÖZET: Bu OVP işçi, çalışan ve emekli için hayırlara vesile değil! OVP emek için daha fazla eşitsizlik, adaletsizlik ve yoksulluk, kısaca zor yıllar demek!

OVP’nin genel değerlendirilmesi için Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu’nun yazısına bakılabilir.

Küresel ekonomi

ABD VERİSİ, FAİZDE 50 BAZ PUAN İNDİRİM İHTİMALİNİ GÜÇLENDİRDİ

ABD’de tarım dışı istihdam ağustosta 142 bin artış gösterdi. Beklenti 161 bindi. Bir diğer önemli veri olan işsizlik oranı beklentilerdeki gibi %4,3'ten 4,2'ye indi. Özel sektörde istihdam artışı 118 bin, kamu istihdamı artışı 24 bin oldu.

Özel sektör için beklenti 138 bin artıştı. İstihdam raporu, iş gücü piyasasındaki soğumanın devam ettiğini ortaya koydu. Veriler sonrası Fed'in bu ay faiz indirileceğine, (%55 oranla da 50 baz puan indireceğine) kesin gözüyle bakılıyor.

EURO BÖLGESİ 2. ÇEYREKTE YÜZDE 0,2 BÜYÜDÜ

Eurostat, AB ve Euro Bölgesi'nin ikinci çeyrek gayri safi yurt İçi hasıla (GSYH) ve istihdam verilerini yayımladı. 20 üyeli Euro Bölgesi'nde mevsimsellikten arındırılmış GSYH, 2024'ün ikinci çeyreğinde ilk çeyreğe kıyasla yüzde 0,2 arttı. Euro Bölgesi'nde GSYH, yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine kıyasla da yüzde 0,6 yükseldi. AB'de ise mevsimsellikten arındırılmış GSYH, yılın ikinci çeyreğinde çeyreklik bazda yüzde 0,2, yıllık bazda yüzde 0,8 artış kaydetti.

FED’İN BEJ KİTABINA GÖRE ABD'DE EKONOMİK AKTİVİTE YAVAŞLADI

Fed, ABD ekonomisindeki mevcut duruma ilişkin değerlendirmelerin yer aldığı Bej Kitap’ta ekonomik aktivitenin ve şirketlerin işe alımlarının temmuz-ağustos döneminde azaldığı belirtildi. Raporda ekonomik aktivitenin 3 bölgede hafifçe arttığı, 9’unda ise düştüğü bildirilirken, istihdamın yatay seyrettiği ve firmaların işe alımlarda belirsizlikler nedeniyle daha seçici olduğu ifade edildi. Rapor, Fed’in faiz oranlarını yirmi yılın en yüksek seviyelerinden indirmeye başlamasının beklendiği karar öncesinde ABD işgücü piyasasında artan zayıflığın altını çizdi.

Xİ'DEN 'KÜRESEL GÜNEY’ MESAJI

Pekin'deki Çin-Afrika İşbirliği Forumu (FOCAC) için ülkesini ziyaret eden Afrika ülkelerinin liderlerine seslenen Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, "Biz modernleşmeden küresel modernleşme olamaz. Çin ve Afrika'nın ortak modernleşmesi Küresel Güney'de yeni bir dalga yaratacak, ortak geleceği paylaşan topluluk oluşturma yolunda yeni bir çığır açacak" dedi. Çin lideri, Afrika'nın modernleşmesi için sanayi, ticaret, altyapı, kalkınma işbirliği, sağlık, tarım, geçim, kültürel etkileşim, yeşil dönüşüm ve güvenlik alanlarında 10 maddelik "ortak eylem" planı önerdi.

BEYAZ SARAY’IN YENİ PATRONU EMTİAYA YÖN VERECEK

ABD’de bir sonraki başkan ve Kongre’yi kontrol edecek partiler, önümüzdeki yıllarda finansal piyasaların nereye gideceği konusunda büyük etkiye sahip olacak. Demokrat aday Kamala Harris ve Cumhuriyetçi aday Donald Trump’ın hem iç hem de dış politikaları kredi piyasaları, borsalar kadar emtia piyasalarının yönünü de belirleyecek. ABD seçimlerine ilişkin senaryolar Beyaz Saray’a kim yerleşirse yerleşsin 2025 yılı sonuna kadar altının kazançlı çıkmasını öngörüyor. Petrol ise Trump’ın başkanlık koltuğuna oturması halinde Harris başkanlığına göre daha sert bir baskı hissedebilir. (EKONOMİ)

ÇİN’DE İMALAT PMI, 6 AYIN EN DÜŞÜK SEVİYESİNDE

Çin Ulusal İstatistik Bürosu (NBS) imalat sektörü satın alma yöneticileri endeksi (PMI), iş sahiplerinin sipariş almakta zorlanması ve fabrika çıkış fiyatlarının düşmesi nedeniyle temmuz ayındaki 49,4'ten ağustos ayında 49,1'e gerilerken, bu altı ayın en düşük seviyesi oldu. Piyasa beklentisi endeksin 49,5'e doğru hafif yukarı harekete edeceği yönündeydi.

ÇİN’İN İHRACAT KISITLAMALARI ÇİPTE YENİ KRİZ DALGASI YARATABİLİR

Çin'in çip ve elektronik yapımında kullanılan galyum ve germanyum metallerinin ihracatına ulusal güvenlik ve çıkarları koruma gerekçesiyle bir süre önce kısıtlama getirmesinin ardından küresel çip pazarında yeni sıkıntılar, hatta yeni bir çip krizi dalgası yaşanabileceği belirtiliyor. Çin'in önemli çip üretim malzemelerine yönelik devam eden ihracat kısıtlamaları, tedarik zincirlerinin tıkanmasına ve Batılı üretici ve tüketicilerin çip kıtlığı konusundaki endişelerin artmasına neden oldu.

HOLLANDA, ÇİP ÜRETİMİ ARAÇLARINDA İHRACAT KISITINI GENİŞLETTİ

Hollanda hükümeti, gelişmiş yarı iletken üretim ekipmanlarına yönelik ihracat kısıtlamalarını genişlettiğini ve ASML'nin daha fazla makinesini kısıtlama altına aldığını duyurdu. Hollanda Dış Ticaret ve Kalkınma Bakanı Reinette Klever yaptığı açıklamada, "Bu kararı güvenlik nedeniyle aldım. Teknolojik ilerlemelerin, özellikle mevcut jeopolitik bağlamda, bu özel üretim ekipmanlarının ihracatıyla ilgili artan güvenlik risklerine yol açtığını görüyoruz" dedi.

ILO: KÜRESEL İŞGÜCÜ GELİR PAYI DÜŞÜYOR, EŞİTSİZLİK ARTIYOR

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), küresel iş gücü gelir payında 2019-2022 arasında 0,6 puan düşüşün eşitsizliği artırdığı ve Birleşmiş Milletler'in (BM) sürdürülebilir kalkınma hedeflerine yönelik ilerlemeyi zorlaştırdığını bildirdi.

ÇİN’İN KÖTÜ PERFORMANSI BAKIR VE DEMİRİ ZORLUYOR

ABD’de resesyon endişesi ve Çin’de ekonomik hedeflerini tutturmaktan uzak olması nedeniyle bakır fiyatları eylül ayına düşüşle başladı. Fiyatlara ilişkin uzun vadeli beklentilerde de bozulma yaşanıyor. 2025 yılı ortalama fiyat beklentisi 15 bin dolardan 10.500 dolara çekildi.

Çin'in sorunlu çelik sektörüne ilişkin artan endişelerin yansıması olarak demir cevheri fiyatları bu hafta, neredeyse iki yılın en düşük seviyeye geriledi.

Çin’de Tianjin teslim yüzde 62 tenörlü demir cevherinin tonu 92.5 dolara kadar geriledi. Uzmanlara göre fiyatların daha fazla düşüp düşmeyeceği büyük ölçüde çelik ürünlerine olan talebe bağlı olacak.

Şirketler

MUBADALA, GETİR'İN TEK KONTROLÜ İÇİN RK’YA BAŞVURDU

Abu Dabi merkezli yatırım şirketi Mubadala Investment Company PJSC, Getir Perakende Lojistik Anonim Şirketi'nin tek kontrolünü devralmak için Rekabet Kurumu'na başvurdu. Konuya ilişkin duyuru, Rekabet Kurumunun internet sitesinde yayımlandı. Getir'in mevcut hissedarlarından Mubadala Investment Company'ın şirkete ek sermaye sağlayarak Getir'in Türkiye'deki online market ve yemek teslimat hizmeti işinde yönetime ve çoğunluk hissesine sahip olacağı aktarılmıştı.

SHELL, İŞGÜCÜNÜN %20’SİNİ İŞTEN ÇIKARACAK

Petrol devi Shell, keşif biriminde önemli bir işten çıkarma sürecine hazırlanıyor. Şirket tasarruf tedbirleri kapsamında, yüksek kar getiren petrol ve gaz keşif ve geliştirme birimlerinde işgücünü %20 oranında azaltmayı planlıyor. İşten çıkarmalar, daha önce yenilenebilir enerji ve düşük karbon birimlerinde yapılan benzer kesintilerin bir devamı olarak görülüyor.

VOLKSWAGEN: BAZI FABRİKALARIN KAPATILMASI ARTIK İHTİMAL DAHİLİNDE

Tasarruf tedbirleri üzerinde çalışan Alman otomotiv devi Volkswagen Almanya'daki bazı fabrikaların kapatılmasının artık ihtimal dahilinde olduğunu açıkladı. Şirket açıklamasında, 1994'te başlatılan ve 2029'a kadar işten çıkarma yapmamayı öngören programın sonlandırılmasının zorunlu hale geldiği belirtildi. Volkswagen işçi konseyine göre, şirket Almanya'daki büyük bir otomobil fabrikasının ve bir parça fabrikasını kapatmayı düşünüyor. İşçi konseyi icra kurulu, fabrikaları kapatma planına karşı katı bir direnç göstermeye hazırlanıyor.

EMINEM, SPOTIFY'A KARŞI TELİF ANLAŞMASINI KAYBETTİ

ABD'li ünlü rapçi Eminem, 2019'da gerekli lisansları almadan şarkılarını yayınladığı gerekçesiyle İsveç merkezli dijital müzik platformu Spotify'a, Eight Mile Style şirketi üzerinden dava açmıştı. 15 Ağustos Perşembe günü açıklanan karara göre, beş yıldır devam eden davayı Spotify'ın kazandı.

ARKAS'DAN 360 MİLYON DOLARLIK DEV YATIRIM

Arkas, 360 milyon dolar yatırımla filosuna altı yeni nesil eko-dizayn konteyner gemisi daha ekleyerek gemi sayısını 55’e, TEU kapasitesini ise 112.230’a çıkarıyor. Toplam yatırım tutarının 288 milyon dolarlık kısmı için CIMC Financial Leasing ile uzun vadeli kredi sözleşmesi yapan Arkas, China Shipbuilding Trading Co ve CSSC Huangpu Wenchong Tersanesi yöneticileri ve CIMC Financial Leasing yetkilileri arasında İzmir’de Arkas Holding binasında iş birliği anlaşması imzalandı. (EKONOMİ)

AB'DEN MOTOR ARIZASI SONRASI AIRBUS KARARI

Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA), Hong Kong'dan kalkan Cathay Pacific uçağında yaşanan olayın ardından önlem amaçlı olarak Rolls-Royce Trent XWB-97 motorlarıyla çalışan Airbus A350-1000 filosunda denetim yapılacağını açıkladı.