Ekonominin kritik haftası

KISA DALGA BÜLTEN

21 AĞUSTOS 2023

Gündemin öne çıkan gelişmelerinden derleyerek hazırladığımız Kısa Dalga Bülten’e başlıyoruz

PODCAST DİNLEMEK İÇİN PLAY’E TIKLAYINIZ

GÜNDEM

Meclis'in 27'nci döneminde görev yapan 314 milletvekili, 14 Mayıs seçimlerinde ya aday gösterilmedi ya da seçilemedi.

Vekillikleri sona eren 314 isme üç aylık maaşları olarak toplamda 70 milyon TL ödendi. Bunun yaklaşık 47 milyon lirası hak edilmeyen 2 aylık maaşı kapsıyor.

Sözcü’de Zekeriya Albayrak’ın haberine göre tekrar vekil olamayan 314 kişiden sadece 4’ü, “Hak etmedik” deyip 2 aylık maaşı geri verdi.

İki aylık maaşı iade eden isimler şöyle: Demokrat Parti lideri Gültekin Uysal, BBP lideri Mustafa Destici, eski İYİ Parti milletvekili Kamil Erozan ve eski AKP milletvekili Adil Çelik.

Ana muhalefet partisi CHP’de seçimlerden sonra değişim çağrılarıyla birlikte başlayan gerilim delege seçimlerine de yansıdı. İstanbul ilçe teşkilatlarında 5 Ağustos’ta başlayan ve 3 Eylül'de tamamlanacak olan delege seçimleri, ‘değişim’ isteyenler ile Kemal Kılıçdaroğlu’nu destekleyenler arasındaki gerilimle devam ediyor. Gazete Duvar’dan Ferhat Yaşar’ın haberine göre ahçelievler'deki seçimler öncesinde Kılıçdaroğlu'nu destekleyen isimler sosyal medyada İBB yönetimini delegelere baskı yapmakla suçladı.

Diyanet İşleri Başkanlığı, pedofiliyi savunan ve karma eğitimi hedef alan sözleriyle gündem olan Urfa Mevlana Halid Camisi İmamı Mehmet Şükrü Dörtbudak’a ödül gibi ceza verdi.

Cumhuriyet’in haberine göre Diyanet, imam Dörtbudak’a ‘pedofili’ vaazından dolayı kınama cezası ve ‘karma eğitim’ vaazından dolayı ise 500 TL maaştan kesme cezası uyguladı.

Önce Çocuklar ve Kadınlar Derneği, bu cezalara tepki göstererek hiçbir caydırıcılığı olmadığını vurguladı.

Yeni eğitim öğretim yılının başlamasına bir aydan az süre kalırken, okul ücretleri yeniden gündemde. İstanbul'daki bazı kreş ve anaokulu fiyatları üniversite ücretlerini geride bıraktı. Yıllık 750 bin TL'ye kadar çıkan fiyatlar, Türkiye'nin ve dünyanın dünyanın en pahalı üniversiteleriyle yarışır oldu. NTV'nin aktardığı habere göre, anaokulu ve kreşlerde kayıt ücretlerinin bu kadar yüksek olmasının bazı nedenleri arasında yabancı öğretmenler, orman kampüs ve hobi dersleri gösterildi.

CHP Diyarbakır Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, 2023 yılı haziran ayı hak ihlalleri raporunu açıkladı.

Yaşam hakkı ihlallerinde 159 ölümle iş cinayetleri birinci sırada yer alırken, 25 ölümle kadın cinayetleri ikinci sırada yer aldı.

Raporda, haziran ayında 357 kişinin işkenceye maruz kaldığı iddia edildi. İddiaya göre, bu işkence olaylarının 32’si cezaevinde oldu. İşkence gördüğü iddia edilen kişilerden 5’i çocuk.

Haziran ayında 6 gazeteciye soruşturma açıldı, 1 gazeteci tutuklandı, 4 gazeteci gözaltına alındı. 521 habere erişim engeli kararı verildi.

99 kişinin gösterilerde gözaltına alındı.

Uzmanlar olası Marmara depremine ilişkin peş peşe açıklamalar ve uyarılar yapmaya devam ederken İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nden önemli bir açıklama geldi. İBB Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökce, en kötümser senaryoya göre İstanbul'da 207 bin yapının hasar göreceğini ve 3 milyon yurttaşın etkileneceğini söyledi.

EKONOMİ

Merkez Bankası kritik bir adım atarak Türk lirası mevduatları artıracak, Kur Korumalı Mevduat'ı azaltacak düzenlemeye gitti. Bankadan yapılan açıklamada, “sadeleşme sürecinin kademeli olarak devam edeceği” de vurgulandı.

Karara göre döviz mevduatına uygulanan zorunlu karşılık oranları artırıldı.

Bankaların menkul kıymet tesisi uygulamasında da değişiklik yapıldı.

Vadesi gelen kur korumalı mevduat hesaplarını standart TL mevduata dönüştürme hedefi getirildi. Bu konudaki kriterleri tutturamayan bankalar ek menkul kıymet tesisine mecbur olacak.

Kur korumalı mevduat sistemi 2021 Aralık ayındaki kur krizi sırasında dövizden TL’ye dönüşü teşvik için getirildi.

Türkiye bu hafta yoğun ekonomi gündemine odaklanacak. Merkez Bankası'nın faiz kararı, ikinci çeyrek büyüme rakamları, Orta Vadeli Program'ın (OVP) açıklanması ve bütçe çalışması önde gelen konular arasında yer alacak.

Merkez Bankası Para Politikası Kurulu perşembe günü toplanacak. Anadolu Ajansı Finans, toplantıyla ilgili 15 ekonomiste beklentilerini sordu. Ankete katılan ekonomistlerin beklentileri 250 baz puan artırım yönünde gerçekleşti.

Merkez Bankası geçen ayki toplantıda politika faizini 250 baz puan artırarak yüzde 15,00'ten yüzde 17,50'ye yükseltilmişti.

Yaklaşık 4 milyon memur ve 2,5 milyon memur emeklisini ilgilendiren toplu sözleşme görüşmelerinde müzakereler yarın sona erecek. Tarafların yine anlaşamaması durumunda ise 23 Ağustos'tan itibaren Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulacak. Bu aşamada Kurul, en geç ay sonuna kadar sözleşmeye dair kararını açıklayacak.

Hükümet son teklifinde 2024'ün ilk altı ayında yüzde 15, ikinci altı ayında yüzde 10 artış öngörmüş. Memurlar bu teklifi reddetmişti. Memur - Sen 2024 için üç aylık periyotlarda toplamda yüzde 70 zam istemişti.

DIŞ POLİTİKA VE DÜNYA

KKTC Dışişleri Bakanlığı, Yeşil Hat üzerindeki Pile Köyü'ne ulaşımı kolaylaştırmak için Pile-Yiğitler Yolu Projesi'ni hazırlamıştı. Bu yol projesi gerilime neden oldu. BM Barış Gücü askerler projenin başlanacağı alana beton bloklar yerleştirmişti. BM görevlileri ile Kıbrıslı Türk personel arasında gerginlik yaşanmıştı.

BM’nin bu adımı gerilime neden oldu. Dışişleri Bakanlığı Birleşmiş Milletler’in yol inşaatına müdahalesini de şiddetle kınadığını duyurdu.

CHP Milletvekili ve Genel Başkan Başdanışmanı Namık Tan da BM’nin yolun yapımına engel olmasının adil ve meşru olmadığını söyledi.

Avrupa Birliği ve BM ise Türk personelin BM görevlilerine saldırdığını savunarak, kınama mesajı yayımladı.

ABD yönetimi ise Güney Kıbrıs Rum Yönetim’ne 2024 mali yılında da silah ambargosu uygulamama kararı aldı. Türk Dışişleri Bakanlığı Washington yönetimini Kıbrıs konusundaki politikalarını gözden geçirmeye çağırdı.

Rusya- Ukrayna savaşında yine sivil kayıplar haberi geldi. Rusya’nın Ukrayna'nın Çernigiv kentine düzenlediği saldırıda bir tiyatro salonu ve meydanı vurduğu, en az 7 kişinin öldüğü belirtildi. Öldürülenler arasında 6 yaşında bir çocuğun olduğu kaydedildi.

Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski, misilleme sözü verdikten bir süre sonra, Rusya, Ukrayna insansız hava araçlarının üç bölgeye saldırdığını açıkladı.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi ise Ukrayna’nın silah yığınağı haline geldiğini belirterek, Silahlandırmaya son verin. Bu vahşi savaşı sonlandırın’’ çağrısı yaptı.

İsrail’de Netanyahu öncülüğündeki aşırı sağcı koalisyon hükümetinin yargı düzenlemesine karşı her cumartesi akşamı kitlesel gösteriler düzenleyen İsrailliler, 33 kez meydanlardaydı. İsrail’in Kanal 13 televizyonuna göre, Tel Aviv’deki gösteriye en az 100 bin kişi katıldı.

İsrail Adalet Bakan’nın 5 Ocak'ta duyurduğu "tasarı" Yüksek Mahkemenin yetkilerini sınırlandırmayı öngörüyor. İsrailliler iktidarın yargı atamalarında söz sahibi olmasına itiraz ederek tasarıya tepki gösteriyor.

Kavurucu sıcaklar kuzey yarım kürede alışılmışın dışında orman yangınlarına neden oluyor. Kanada ve İspanya'da binlerce kişi tahliye edildi, Yunanistan'ın Dedeağaç kentinde köyler ve tarım arazileri büyük hasar gördü. Bilim insanları iklim değişikliğinin daha şiddetli orman yangınları ile daha sık aşırı hava olaylarına yol açtığını belirtiyor.

ABD'nin Kaliforniya eyaletinde ise kasırga alarmı verildi. Hilary Kasırgası nedeniyle eyaletin güneyinde olağanüstü hal ilan edildi. Ulusal Hava Durumu Servisi'ne göre, 25 Eylül 1939'dan bu yana Güney California'da tropikal fırtına yaşanmadı.

İngiltere’de, Lucy Letby adlı bir hemşire, bir hastanenin yeni doğan ünitesinde yedi bebeği öldürmekten suçlu bulundu. Letby ülkenin modern tarihinde en fazla bebeği öldüren seri çocuk katili oldu.

ABD’nin Miami kentindeki bir su parkında yaklaşık 50 yıldır gösteri yapan Toki adlı katil balina 18 Ağustos Cuma günü yaşamını yitirdi. Yetkililer, Toki’nin 30 Mart’ta serbest bırakılacağını duyurmuştu. Ancak balina, özgür kalmasına aylar kala hayatını kaybetti.

Arnavutluk ve İtalya arasında ilginç bir lokanta hesabı diplomasisi yaşandı.

Arnavutluk’un Berat kentinde hesabı ödemeden kaçan 4 İtalyanın görüntüsü sosyal medyada hızla yayıldı.

Tarihi net olarak bilinmeyen bu vaka, Arnavutluk Başbakanı Edi Rama’nın hafta içinde İtalya Başbakanı Meloni ile görüşmesinde de gündeme gelince diplomatik bir boyut kazandı.

İtalyan turistlerin borçlarını Başbakan Giorgia Meloni ödedi.

80 euro olduğu belirtilen hesabı büyükelçiliğin ödemesi İtalya’dabüyük polemik yarattı. Muhalefetten ve sosyal medyadan birçok kişi paranın vergi mükelleflerinin cebinden çıktığını belirterek, hesap ödenmesine itiraz etti.

Tepkiler üzerine İtalya’nın Arnavutluk Büyükelçiliği, hesabın Başbakan Meloni’nin "kişisel fonundan" karşılandığını açıkladı.

Almanya'da esrar yetiştirilmesi ve bulundurulmasını kısmen serbest bırakan yasa tasarısı tartışma yarattı. Alman Tabipler Birliği’nin açıklamasında beynin gelişim sürecinin 25 yaşına kadar tamamlanmadığı belirtilerek, 18 yaşından itibaren esrar kullanmanın bu organa zarar vereceği ve bu hasarın kalıcı olacağı vurgulandı. Tabipler Birliği, hükümetin esrar adımı “sorumsuzluk” olarak yorumladı.

Rusya'nın 47 yıl aradan sonra Ay’a gönderdiği Luna-25 adlı uzay aracı, belirlenmiş yörüngesinden çıktı. Aracın, Ay'a çarptığı ve yok olduğu açıklandı. Ay'da yaklaşık 1 yıl süreyle araştırmalar yapması planlanan insansız Luna-25 aracının , su aramanın yanı sıra uzay ışınlarının ve elektromanyetik emisyonların ay yüzeyindeki etkilerini incelemesi bekleniyordu.

KISA DALGA’DAN

Gazeteci İbrahim Ekinci’nin Merkez Bankası’nın son adımını ve haftanın ekonomik gelişmelerini yorumladığı podcastini dinleyebilirsiniz..