Yazı dizisi - KKTC’nin seçimi 3: Kıbrıs'ta seçim sonrası senaryolar: Federasyon mu iki devlet mi?

Yusuf Ertuğral

Doğu Akdeniz Üniversitesi’nden akademisyen Prof. Dr. Ahmet Sözen, Kıbrıs’ın jeopolitik bağlamını çarpıcı bir şekilde özetliyor: “Kıbrıs, jeopolitik masada bir meze olmuştur.”

Gazeteci Nikolaos Stelya, Kıbrıs Türk basınını “kaynağı belirsiz anketler ve hamasetli köşe yazıları” nedeniyle eleştiriyor: “Toplumun sınıfsal ve toplumsal sorunları kayıplara karıştı.” Sözen, medyanın Ankara’nın milliyetçi argümanlarını “otomatiğe bağlayarak” aktardığını, Türkiye’deki muhalif seslerin (ör. emektar diplomatların yazıları) yer bulmadığını ekliyor. Bu, iki toplumlu diyaloğu engelleyen bir medya bariyeri oluşturuyor.

Eski Dışişleri Bakanı ve baş müzakereci Özdil Nami, “Rum tuzakları” gibi söylemlerin iki toplum arasındaki güveni zedelediğini düşünüyor. Güney’de (Rum kesimi) ELAM gibi aşırı milliyetçi hareketlerin yükselişi, bu söylemlerin yansıması olarak görülüyor. Nami, “Her iki tarafta gerginliği artıran liderlikler var” diyerek, sorumlu davranılması gerektiğini vurguluyor.

Nami, 2010’lu yıllarda Türkiye’nin federasyon çözümüne güçlü destek verdiğini anımsatıyor. Ancak günümüzde Türkiye’nin iki devletli çözüm politikasına yönelmesi, Nami’ye göre Rum tarafının federasyon çözümünü reddetmesine bir tepki olarak ortaya çıktı.

Sözen, Erdoğan’ın son dört yılda BM Genel Kurulu’nda “KKTC’yi tanıyın” çağrılarının sonuçsuz kaldığını (sıfır ülke tanıdı) ve ambargoların hafifletilmediğini belirtiyor. Nami, KKTC ve Ankara’nın iki devletli çözümde aynı çizgide olduğunu, ancak farklı gerekçeler sunduğunu söylüyor: “Tatar, federasyonun Türklerin sonu olacağı iddiasında; Türkiye ise Rumların isteksizliğine tepki olarak bu politikayı savunuyor.”

Bölgesel riskler ve statükonun değeri

Rusya-Ukrayna savaşı, İsrail-Filistin gerilimi ve Güney Kıbrıs’taki Batı silahlanmaları (Fransa, Almanya, ABD, İsrail savunma sistemleri), federasyonu elzem kılıyor. Sözen, “Kısa-orta vadede iki devlet imkânsız; toprak bütünlüğü ilkesi çöpe atılmadı” diyor. Sözen, “şiddetten arınmış statükonun” değerini vurguluyor: Eski İsrail Büyükelçisi Alon Liel’in “Kıbrıs’ta çözümsüzlük var, ama şiddet yok” sorusu, bu durumun küresel kaosta bir kazanım olduğunu gösteriyor. Ancak, uzun vadeli çözümsüzlüğün sürdürülemez olduğunu vurguluyor ve donmuş çatışmanın sıcak bir krize dönme riski için diyalog kanallarının açık kalması gerektiğini belirtiyor.

Sözen, mevcut liderler Ersin Tatar ve Nikos Christodoulides’in “anlamlı diyaloğu imkânsız kıldığını” söylüyor. Tatar’ın “iki devlet dışında konuşmam” tutumu ve Christodoulides’in milliyetçi geçmişi müzakere umudunu zayıflatıyor.

Nami, federasyon yanlısı bir lider seçilirse, Türkiye-KKTC arasında tam uyum sağlanarak Crans-Montana’dan takvimli müzakerelere dönülmesini öneriyor: “Rumlar federasyon mu, iki devlet mi tercihine zorlanmalı. Türkiye’nin desteğiyle izolasyonlar kırılır, baskı Rumlara yönelir.” Nami, en büyük engelin “önyargılar” olduğunu belirtiyor.

Gazeteci Stelya, bağımsız medyanın eksikliğini öne çıkarıyor: “Bağımsız ve profesyonel medya kanalları devreye girmedikçe resim değişmez.” İki toplumlu bir basın komitesi gibi güven artırıcı önlemler önerse de, sahadaki durum değişmedikçe başarı sınırlı kalacak.

Bu seçim, KKTC’nin geleceğini belirleyecek bir dönüm noktası. Genç işsizlik ve enflasyonun gölgesinde, ada halkı sadece bir lider değil, bir çıkış yolu arıyor. “Statükonun devamı kabul edilemez” diyen eski Dışişleri Bakanı Nami “Kıbrıslı Türkler, ekonomik krizden ve izolasyondan kurtuluş için yeni bir ufuk talep ediyor” diyor.

Yazı dizisi - KKTC'nin seçimi 1: Federasyon tartışmaları ve Ankara’nın gölgesi

Yazı Dizisi - KKTC'nin seçimi 2: Federasyon tartışması gölgesindeki ekonomi