Paralel Diyanet-5: Vakıf, faizsiz banka da kursun mu?
SİNAN TARTANOĞLU
Kısa Dalga - Türkiye Diyanet Vakfı’nın 9. Olağan Genel Kurul Toplantısı, Mayıs 1991’de toplandı.
Faaliyet Raporu üzerine yapılan tartışmalar sırasında, vakfın faizsiz usulle çalışacak bir banka kurması da gündeme geldi. Dönemin Kayseri Müftüsü Nurullah Soyak, “Faaliyet raporunda faizsiz banka kurulması zikrediliyor. Takdire şayandır. Hatta zaruri bir ihtiyaçtır. Kanaatimce belki bunun kurulması uzun zaman alabilir ama kurulmalıdır. Hatta sadece din görevlilerimize hizmet vermek üzere olsa bile kurulmalıdır” dedi.
2023’te 8,7 milyar lira gelir
Vakfın şu anda 1003 şubesi var. Dünyanın 149 ülkesinde de faaliyet halinde. Vakıf en son 2023 yılında bilançosunu açıkladı. Buna göre Vakfın, 8,7 milyar liradan fazla geliri vardı. Açıklanan tablonun ayrıntıları daha da ilginçti. Üye ödentisi yoktu vakfın. Yurt dışından ve diğer kamu kuruluşlarından yardım da hiç almamıştı. 8,7 milyar lira gelirin 6 milyar liradan fazlası bağış ve yardımlardan oluşuyordu. 456 milyon liradan fazlası “finansal gelir” olarak kaydedilmişti. 2,1 milyar liralık kalem ise “diğer gelir” olarak açıklanmıştı.
2023 yılı gelirinin 48,8 milyonu ise “iktisadi işletmelerin gelirleri”ydi. Yani vakfa ait şirketlerin, yani resmi adıyla Türkiye Diyanet Vakfı’na ait şirketlerin.
Vakfın kaç personeli var?
Vakfın Genel Merkezinde, 2023 yılı sonu itibarıyla 375 kişi çalışıyordu. Şubelerde de 340 kişi görevliydi. Ayrıca iştirak ve işletmelerde 1732 çalışan olduğu görüldü. Yani şubeler, iştirak ve işletmelerle birlikte Türkiye Diyanet Vakfı için 2447 kişi çalışıyordu.
Denetleyen (!) çok ama…
Diyanet İşleri Başkanlığı’nda neredeyse her adım Türkiye Diyanet Vakfı ile birlikte atılıyor. Ama Vakıf ile Başkanlık arasında hiyerarşik bir ilişki yok. Vakfın resmi statüsü; “Türk Medeni Kanunu’na göre kurulmuş, özel hukuk tüzel kişiliğine sahip bir kuruluş.” Vergiden muaf. Yüzlerce şubesi, çok kapsamlı yurt dışı faaliyetleri var. İştirakler üzerinden yurt dışı faaliyetleri ise bir holding örgütlenmesine benziyor.
Bu kapsamda, Türkiye Diyanet Vakfı;
. Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün genel denetimine tabi.
. Vergiden muaf, ama gelirlerinin harcanması bakımından Maliye Bakanlığı'na denetimine tabi.
. Şubeleri bakımından Dernekler Masası'nın denetimine tabi. Yani İçişleri Bakanlığı'na.
. Bu arada Devlet Denetleme Kurulu’nun denetimine de tabi.
Yani devletin pek çok kurumunun gözü, Türkiye Diyanet Vakfı’nın iş ve işlemlerinde.
Soruların adresi tek, sorular yanıtsız
Ancak…
Kısa Dalga, Türkiye Diyanet Vakfı ile ilgili sorularını, CİMER aracılığı ile pek çok kuruma yöneltti. Yanıt hep aynı oldu…
Vakfın genel denetiminin yapıldığı Vakıflar Genel Müdürlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı. Bakanlık, Kısa Dalga’nın sorularını Diyanet İşleri Başkanlığı’na yönlendirdi.
Vakfın iştiraklerinin çalışanları ve SGK borçları ile ilgili sorularımız, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından CİMER’e iade edildi. CİMER, ikinci kez önüne gelen soruları tekrar Diyanet İşleri Başkanlığı’na yönlendirdi.
Vakfın iştirakleri açısından soruların muhatabı bir de Ticaret Bakanlığı’ydı. Ticaret Bakanlığı da Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Çalışma ve Bakanlığı’nın sergilediği tutumu takındı. Soruları, Diyanet İşleri Başkanlığı’na yönlendirdi.
Yani Vakıf ile Başkanlık arasında bir hiyerarşik bağ olmasa da devlet açısından yol haritası belliydi. Vakıf, Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan soruluyordu.
Ancak sorularımıza Diyanet İşleri Başkanlığı da yanıt vermedi. Başkanlığın tavsiyesi, Vakıf ile iletişime geçmemiz yönünde oldu. Diyanet İşleri Başkanlığı yanıtında şu ifadeler kullanıldı:
“Bahsettiğiniz konular Türkiye Diyanet Vakfı ile ilgilidir. Söz konusu Türkiye Diyanet Vakfı ise “Özel Hukuk Tüzel Kişiliğine” haiz bir kurum olması sebebiyle 4982 sayılı kanun hükümlerine tabi değildir. Bu sebeple talebinizle ilgili herhangi bir işlem yapılamamıştır. Konu ile ilgili anılan vakfa doğrudan müracaat etmeniz gerekmektedir.”
Şeriye ve Evkaf Vekaleti Kapatıldığı için bağış toplayamayan Diyanet’in vakfı
Paralel Diyanet -2: Diyanet’in ‘Kemal Atatürk’ adıyla lisesi var
Abone Ol
İyi gazetecilik posta kutunda!
Güncel haberler, haftalık ekonomi bülteni ve Pazar derginiz Plus’ı email olarak almak için abone olun.
