Yeşil reçete skandalı: Doktor “hatır için” 162 kutu uyuşturucu etkili ilaç yazdı

CANAN COŞKUN

Kısa Dalga’nın gündeme getirdiği dosyada, İstanbul, İzmir, Aydın, Antalya, Konya, Muğla ve Ankara’da görev yapan çok sayıda doktorun e-imza cihazlarının çalındığı, bu cihazlarla kimlik numarası satın alınan kişiler adına sahte reçeteler düzenlendiği ortaya çıkmıştı. Reçeteler üzerinden alınan ilaçların üçüncü kişilere satılmasıyla uyuşturucu ticareti yapıldığı tespit edilmişti.

Karşıyaka Cumhuriyet Başsavcılığı’nın yürüttüğü soruşturma kapsamında Sağlık Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın da müfettiş raporu hazırladığı anlaşıldı. 23 Eylül 2024 tarihli raporda, e-imza cihazı çalınan doktorlar ve bunlar aracılığıyla oluşturulan yeşil reçetelerin karşılandığı eczaneler, eczanelerin ve doktorların kullandığı reçete sistemleriyle ilgili tespitler yer alıyor.

81 sahte reçete, 162 kutu ilaç

Rapora göre, 2 Ağustos 2022 - 20 Eylül 2022 tarihleri arasında İstanbul Küçükçekmece’deki Özel İstanbul Hospital’da görevli doktor M.A. tarafından 81 tane yeşil reçete düzenlendi. Reçetelerin her biri “epilepsi” tanısıyla 2 kutu Lyrica ilacını içeriyordu. Söz konusu durum doktora sorulduğunda, bir kişinin o tarih arasında hastaneye geldiğini, kendisini “eczane kalfası” olarak tanıttığını, epilepsi hastalarının olduğunu söylediğini, hastaların raporları olduğundan bu kişiye güvenerek reçete düzenlediğini aktardı.

Hastaları görmeden ve muayene etmeden yazdı

Müfettiş, doktorun hastaları görmeden ve muayene etmeden “isteğe bağlı olarak hatıra binaen" yeşil reçete düzenlemiş olduğunun sabit olduğunu vurguladı. Müfettiş, bu sebeple doktor hakkında disiplin ve adli işlem yapılması gerektiğini aktardı. Yeşil reçetelerin renkli Reçetem sistemi üzerinden ücreti karşılığında düzenlendiğinden Sosyal Güvenlik Kurumu’na faturalandırılmamış olması sebebiyle herhangi bir mali ve idari işlem yapılmasına gerek olmadığı kanaatine varıldı.

Söz konusu doktorun görevli olduğu hastaneyle ilgili şikayet sitelerinde çok fazla ihbar bulunuyor.

Eczanelere de yaptırım

Müfettiş raporuna göre, Türkiye çapında 44 eczaneye, aynı isimli doktordan gelen çok sayıda reçetenin aynı tarihte karşılanması, yıllara oranla ilaç satışlarında kabul edilemeyecek düzensizlikler yaşanması, çok sayıda reçetenin aynı kişiye verilmesi ve ilaç satışında odak haline gelmesi sebebiyle disiplin, adli ve idare işlem uygulanması gerektiği kanaatine varıldı.

“Orta zekalı insan tarafından çıkarım yapılabilir”

Raporda, bazen de reçetelerin düzenlendiği tarih ile temin edildiği tarih arasında bir günlük fark olduğu, birden fazla farklı doktor adıyla düzenlenmiş olan reçetelerin aynı teşhise, ilaç adına, kutu ve doz miktarına sahip olduğu saptandı. Müfettiş, söz konusu durumla ilgili “bu açıdan bahsi geçen reçetelerin usulsüz bir şekilde düzenlendiği noktasında orta zekalı insan tarafından çıkarım yapılabilmesi gerektiği” yorumunu yaptı. Bu eczanelerin reçetelerin iletişim kısmını da olması gerektiği gibi doldurmadığı aktarıldı.

“Kimlik kontrolü yapılmadı”

Raporda, Türkiye genelinde 20 eczane hakkında da farklı illerden düzenlenen reçetelerin düzenlendiği tarih ile temin edildiği tarihin aynı olması, ilaçların temin edildiği kişiler için gerekli kimlik kontrollerinin yapılmayarak ilaçların genel olarak aynı kişilere verilmesinden dolayı disiplin ve idari işlem yapılması gerektiği aktarıldı.

Raporda, söz konusu eczaneler hakkında adli yönden işlem başlatılması ve raporun bir örneğinin ilgili eczanelerin bulunduğu ilçe cumhuriyet başsavcılıklarına gönderilmesi gerektiği belirtildi. İlaçların adına düzenlenmiş yurttaşlar dışındaki kişilere teslim edilmesiyle ilgili teslim alanın kimlik bilgilerini kayıt altına almadıkları için adı geçen eczaneler hakkında idare yönden işlem başlatılması gerektiği kaydedildi. Gerekli önlemlerin alınması için raporun bir örneğinin Türk Eczacılar Birliği’ne ve konuyla ilgili gerekli değerlendirmenin yapılması için Sağlık Meslekleri Kurulu’na gönderilmesi gerektiği belirtildi. İdari para cezası uygulanması için de raporun bir örneğinin ilgili eczanelerin bulunduğu valiliklere gönderilmesi gerektiği anlatıldı.

Rapor önlem alınması için Bakanlığa gönderildi

Raporda, ücreti karşılığında karşılanan reçeteli ilaçların işlendiği sistem olan Reçetem uygulamasının kendine özgü algoritması olduğu belirtildi. Öte yandan eczacıların Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanan reçetelerin işlendiği Medula sistemine güven duyduğu, reçetede yazılı teşhis, ilaç adı, kutu ve doz miktarı ile adına reçete düzenlenmiş olan kişinin raporunun olup olmadığı bilgilerinin eczacılar tarafından kontrol edildiği aktarıldı. Bu kontroller sonucunda herhangi bir şüpheli durumla karşılaştıklarında ilaçların teminini gerçekleştirmedikleri anlatıldı.

Reçetem sisteminde ise reçetelerin sadece sistemsel onayı sonrasında direkt olarak kişilere temininin önüne geçilebilmesi için Sosyal Güvenlik Kurumu’nun uyguladığı caydırıcılıkların Sağlık Bakanlığı ve bağlı kurum ve kuruluşlar tarafından da oluşturulması ve hukuki zemine oturtulması gerektiği anlatıldı. Müfettiş, gerekli önlemlerin alınması ve çalışmaların yapılması için raporun bir örneğinin Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ve Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü’ne gönderilmesini uygun gördü.

Ölüler adına reçete düzenlendi

Öte yandan müfettiş raporuna göre, adına reçete düzenlenmiş olan 90 vatandaştan 17 tanesi ölmüştü. Ölüm tarihlerinin 2000 yılı öncesinde olması ve yakın tarihli ölü kaydı tarihinin yalnızca iki olduğunu belirten müfettiş, bunun sistemsel bir açık olduğunu tespit etti. Müfettiş bu açığın kapatılması için raporun bir örneğinin Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü’ne gönderilmesine karar verdi.

Eczacılar ne diyor?

Raporda tespit edilen eksiklikleri eczacılara sordum. Konuştuğum kişiler, kontrole tabi yani kırmızı ve yeşil reçete dışındaki reçetelerin bile hasta yakını veya başka biri tarafından teslim alınırken mutlaka isim, soyisim, telefon, adres ve imzasının alındığını söyledi. Eczacılar, Reçetem uygulamasına e-imza ile giriş yapıyor. İlacın teslim alan kişi seçeneğinde ise “Kendisi” ve “Diğer” seçeneği bulunuyor.

Eczaneden ne kadar kırmızı ve yeşil reçeteli ilacın karşılandığıyla ilgili bilgiyi her ay Reçetem uygulamasına işliyor. Sonra da bu listeyi her ay bağlı oldukları ilçe sağlık müdürlüğüne e-posta ile yolluyor. Eczacılar, denetmenlerin bu bilgilere çevrimiçi sistemden de istediği zaman ulaşabildiğini anlatıyor. Fiziksel olarak da normal şartlar altında her altı ayda bir denetim yapılıyor, fakat şikayet söz konusuyla denetimler sıklaşabiliyor. Öte yandan, ilçe sağlık müdürlükleri de kayıp kaşe ve ilaç suistimali gibi durumlarda eczaneleri e-posta yollayarak uyarıyor. Habere konu olayın dava dosyasında ilçe sağlık müdürlükleri tarafından yapılması gereken rutin denetimlerle ilgili bir belgeye rastlanmadı.

Denetimde yapılan incelemeler

Denetimde eczane olarak kullanılacak yerin özellikleri ve vasıfları, ilaçların temini ve saklanması, laboratuvar bölümü, personel, ilaç kayıtları, imha ve eczane nöbetleriyle ilgili bir dizi inceleme yapılıyor. Yeşil ve kırmızı reçetelerle ilgili denetim sorularından bazıları şöyle:

• Uyuşturucu, psikotrop ve kan ürünü reçetelerinin (takip edilmesi gereken özel reçeteler) matbu olarak yazılmış olanları Renkli Reçete Sisteminden alınan form eşliğinde İl Sağlık Müdürlüğü'ne gönderildiğine dair kayıtlar düzenli olarak tutuluyor mu?
• Eczanede mevcut uyuşturucu, psikotrop ve kontrole tabi ilaçların sayısı, Bakanlığımızca düzenlenen elektronik sistemde yer alan kayıtlar ile uyumlu mu? (Örneklemeye dayalı denetim yapılır.)
• Uyuşturucu ve psikotrop ilaçlara ait matbu olarak düzenlenlenmiş reçetelerin bir nüshası eczanede saklanıyor mu?
• Uyuşturucu, psikotrop ve kontrole tabi ilaç reçeteleri usulünce saklanıyor mu?

Sahte reçete iddianamesi: 39 şüpheliye kişisel verileri ele geçirmek”ten dava açıldı

Yeni e-imza skandalı: Yüzlerce kişinin kimlik bilgisiyle uyuşturucu ticareti

Sahte reçete çetesi: “Eczacıyım” diyerek doktorların Reçetem uygulamasını kullandılar