13 Şubat faciasının yaşandığı İliç-Çöpler Madeni kapanma sürecine girdi

İBRAHİM GÜNDÜZ

13 Şubat 2024 tarihinde Türkiye’nin ve dünyanın en büyük maden facialarından birisinin yaşandığı Çöpler siyanürlü altın madeninde toplu işten çıkarmalar başladı. Çalışanların büyük bir bölümünün iş sözleşmesi çeşitli gerekçelerle fesh edilirken, isteyen işçilere “bir yıl ücretsiz izinli” sayılma hakkı tanındı.
Çöpler’de ANAGOLD’un yaklaşık 600 kadrolu işçisi, ana taşeron firması ÇİFTAY’ın ise 1200 işçisi bulunuyor. Diğer taşeronlarla birlikte Çöpler’de yaklaşık 2 bin 500 kişi çalışıyordu.

13 Şubat Faciasında 9 işçinin yaşamını yitirdiği Kanadalı SSR Mining Şirketi ile Çalık Holding’in ortaklığında faaliyet gösteren Erzincan-İliç’deki Çöpler Altın Madeni’nin işleticisi ANAGOLD, tüm çalışanlarına yönelik bir açıklama gönderdi.

Maliyetleri taşıyamıyoruz

“Üretim faaliyetlerinin durdurulması ve belirsizliğin devam etmesi nedeniyle” kaçınılmaz bazı zor kararlar aldıkları belirtilen açıklamada, artık maliyetleri taşıyamadıkları için bazı çalışanların işlerine son verecekleri belirtildi.

Şirket, facianın yaşandığı yığın liçi operasyonlarının tamamiyle sonlandırıldığını tekrarladığı açıklamasında, yığın liçi bölümünde çalışanlarla birlikte disiplin cezası alanlar, düşük performanslı veya emekli çalışanlar, 45 günden fazla devamsızlık yapanlar ve artık çalışmasına ihtiyaç olmayanların iş akitlerinin fesh edildiğini açıkladı.

Şirket, işten çıkarmadığı çalışanlarına ise “bir yıllık ücretsiz izin yapmak” şartı getirdi. Bu şartı kabul edenlerin talepleri kabul edilecek ve madenin tekrar çalışmaya başlaması durumunda öncelikli olarak işe çağırılacaklar.

İsteyen işçi ayrılabilecek

Ancak ücretsiz izni kabul etmeyen çalışanlar ise kıdem tazminatı, biriken yıllık izin, hak edilmiş ücretlere ek olarak 4 net maaş ek tazminat, çocuk başına 15 bin TL çocuk yardımı, 35 bin TL yakacak yardımı, farklı şehirlere gideceklere taşınma masraflarının karşılanması dahil ödenerek iş akitleri fesh edilecek.

Şirkette ciddi anlamda bir yönetim boşluğu olduğunu söyleyen kaynaklar, Çalık Holding’e yakın yeni Genel Müdür Oğuz Karamercan’ın son operasyonları yürüttüğünü belirtiyor. Normalde ABD’de yaşayan madenin CEO’su Cengiz Demirci’nin ise yurt dışı yasağı olduğu için Türkiye’de kaldığını, bu yasağın kaldırılması için çalıştığı belirtiliyor.

Çöpler Altın Madeni’nin mevcut şartlarda çalışmaya başlaması kısa süre içinde mümkün görülmüyor. Çöken liç sahasını toparlamaya çalışan şirket, kış gelmeden önce çöken liç sahasında yeni bir felaket yaşanmaması için önlemler almaya çalışıyor.

Liç yığını yöntemini artık kullanmayacağını açıklayan ve tank liçini çalıştırmak istediğini söyleyen şirketin önünde ise atık barajı problemi bulunuyor. Deprem fay hattı üzerinde bulunan 197 futbol sahası büyüklüğündeki mevcut atık barajının dolduğuna dikkat çeken kaynaklar, tank liçinin atıklarının depolanması için yeni bir atık barajının yapılmasınınsa zaman alacağını belirtiyor. Ayrıca büyük bir felaketin yaşandığı bölgede, deprem fay hattı üzerine ikinci bir atık barajının yapılmak istenmesi tepkileri daha da artıracak.

Ne Kazanmıştı?

SSR Mining - Çalık Holding ortaklığındaki ANAGOLD şirketi Meclis Araştırma Komisyonu’na gönderdiği 51 sayfalık savunma yazısının 16’ıncı sayfasında, 2023 yılı sonuna kadar toplamda 93 ton 670 kilogram altın, 17 ton 600 kilogram gümüş ve 13 bin 303 ton bakır keki ürettiklerini açıklamıştı.

Şirket bugüne kadar ödenen toplam devlet hakkını da 91 Milyon ABD Doları olarak açıklamış. Bu yıl içinde de 2023 yılı için ödenecek devlet hakkı bedelinin 14 Milyon 600 Bin Dolar olacağını yazmıştı.
Kazanılan altın-gümüş ve bakırı, 2010 yılından itibaren yıllara göre döviz ve metal fiyatları üzerinden hesapladığında:

5,5 Milyar Dolar

Şirket 14 yılda ürettiği toplamda 93 Ton 670 kilogram altından 5 MİLYAR 281 MİLYON 93 BİN 768 ABD DOLARI kazanmış görülüyor. (5.281.093.768 DOLAR.)

Anagold Şirketi 14 yılda 17 Ton 600 kilogram gümüş üretiminden de 14 Milyon 914 Bin ABD Doları kazanmış. Şirket 14 yılda 13 Bin 303 ton bakır üretiminden de 148 Milyon 256 Bin 726 ABD Doları kazanmış.

Yani şirket kendi beyanına göre 14 yılda kasasına tam 5 MİLYAR 444 MİLYON 265 BİN 394 ABD DOLARI koymuş. Ödediği devlet hakkı ise 2023’de hesaba katıldığında 105 milyon dolar...

Mera Alanıydı

Çöpler Altın Madeni’nin üzerine kurulduğu alan Çöpler, Sabırlı ve Dostal köylerinin hayvanlarının otlatıldığı mera alanı idi. İliç ve çevresindeki köyler, Türkiye’nin en ünlü ve değerli tulum peynirlerinin üretildiği bir bölge idi. Bölgede 70-80 bin küçük baş hayvanla büyük bir üretim merkezi iken, şimdi küçük baş hayvan sayısı 7-8 bine düşmüş durumda. Bölge insanları Çöpler Altın Madeni’ne mahkum hale getirildi. (Haber Merkezi)

Çöpler faciası Bilirkişi Raporu ve asli kusurlu Murat Kurum