Eğitimde Diyanet İzleri - 2 | Dindar gençlik yetiştirmekte her kapıyı açan anahtar: ‘Değerler' eğitimi
‘Çevreme Duyarlıyım, Değerlerime Sahip Çıkıyorum’ yani kısa adıyla ÇEDES Projesi aslında bir “Değerler Eğitimi Projesi”ydi ve ilk uygulaması 2023 değildi. ÇEDES projesinin ilk adımları “Değerler Eğitimi Projesi” ile atılmıştı, bazı illerde uygulanan adı ile EDEP Projesi’ydi, yani “Eğitimde Değerler Eğitimi Projesi.”
Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu, Eylül 2010’da, okullar açılmadan önce “İlk ders” başlıklı bir genelge yayınladı. Genelgenin altında, dönemin bakanı Nimet Çubukçu’nun imzası vardı.
Genelgede, 2010-2011 eğitim öğretim yılının ilk haftasında, tüm resmi ve özel öğretim kurumlarının tüm sınıf ve şubelerinde “değerlerimizin” anlatılması, her okulda bir müdür yardımcısının bir değerden sorumlu olması bile istenmişti.
Genelgenin ardından; İl Milli Eğitim Müdürlükleri yıllık planlar hazırlanmasını, sınıf sınıf raporlar tutulmasını, okul raporlarının gönderilmesini istedi. Adıyaman İl Milli Eğitim Müdürlüğü, “Sahabelerin İzinde Değerler Eğitimi Projesi “yürütmüştü
“Değerler Eğitimi”, genelgede de belirtildiği gibi; “tüm resmi ve özel öğretim kurumlarının tüm sınıf ve şubelerinde”, adı konulmamış bir ders haline getirilmeye başlandı.
Protokol üstüne protokol
Hem Milli Eğitim Bakanlığı hem de İl Milli Eğitim Müdürlükleri, “Değerler Eğitimi” için TÜGVA, Ensar gibi kuruluşlarla, cemaatlerle protokoller imzalıyordu.
MEB Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, Türkiye Gençlik Vakfı (TÜGVA) ile Aralık 2016’da “Değerler Eğitimi ve Sosyal Etkinlikler Yapılmasına Dair İş Birliği Protokolü” imzaladı.
Antalya İl Milli Eğitim Müdürlüğü de Ensar Vakfı’nın Antalya Şubesi ile Ekim 2018’de “Değerler Eğitimi Faaliyetleri Protokolü” imzaladı.
Kilis İl Milli Eğitim Müdürlüğü ise Kilis il Müftülüğü, 15 Ekim 2021 tarihinde üç yıl süreyle uygulanacak bir protokol imzaladı. Projenin zaten 2016’da imzalandığı belirtildiği, yeni protokolün imza ile birlikte yürürlüğe gireceği de hüküm altına alındı. Protokolün İl Milli Eğitim Müdürlüğünün sorumluluğu ile ilgili maddelerinden bir tanesi, yaz Kuran kursları ile ilgiliydi. Madde, “Diyanet İşleri Başkanlığınca açılan yaz kuran kurslarında ihtiyaç olması halinde okul binalarının kullanımına imkân sağlamak ve bu kurslarda öğretmenlerin görev yapmasına izin vermek” hükmünü içeriyordu.
Protokoller ve Yusuf Tekin
Bakanlık, Temmuz 2014’te; Hizmet Vakfı ile “Değerler Eğitimi Verilmesine İlişkin İş Birliği Protokolü” imzaladı. Protokolle, Hizmet Vakfı’nın okullarda değerler eğitimine yönelik seminerler verilmesinin önü açıldı. Bu protokole imzayı, dönemin Milli Eğitim Müsteşarı olarak Doç. Dr. Yusuf Tekin imza atacaktı.
Tekin, ÇEDES Projesi ve bir bütün olarak tarikat ve cemaatlerin etkisi ile ilgili eleştirilere TBMM Genel Kurulu’nda; şöyle yanıt vermişti:
“Millî Eğitim Bakanlığı'nın 2023 yılı itibarıyla geçerli 2 bin 709 tane protokolümüz var. Bu protokollerden bin 167 tanesi resmî kurumlarla, 550 tanesi STK'larla, 986 tanesi ise TEMA'dan Kızılay'a bir sürü STK'yla. Bunların içerisinde sizin 'tarikat, cemaat' dediğiniz, bizim 'STK' dediğimiz yapılarla toplasanız 10 tane protokolümüz vardır. Ben bu protokollerle bize destek olanlara da teşekkür ediyorum. Onlarla protokol yapmaya da devam edeceğiz. Çünkü onlar çocukların dağa çıkmasını engelliyor. Onlardan siz bunun için rahatsızsınız. Ben o STK'larla protokol imzalamaya devam edeceğim…”
Zorunlu din dersi, spor protokolleri
2014’teki 19. Milli Eğitim Şurası’nda, ilkokul 4. sınıftan itibaren okutulan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin; ilkokul birinci, ikinci ve üçüncü sınıf ders programına eklenmesi önerildi.
2018’e gelindiğinde, Millî Eğitim Bakanlığı önemli bir karara daha imza attı. Öğretmenlerin atanmasına esas alanların, öğretmenliğe atanacakların alanlara göre mezun oldukları yükseköğretim programların, öğretmenliğe atananların alanlarına göre okutacakları derslerin belirlendiği “Öğretmenlik Alanları, Atama ve Ders Okutma Esasları”nda değişiklik yapıldı. Böylece; İlahiyat Fakültesi, İlahiyat Bilimleri Fakültesi, Uluslararası İslam ve Din Bilimleri Fakültesi, Dini İlimler Fakültesi ve İslami İlimler Fakültesi mezunlarının ortaokul ve liselerde “din, ahlak ve değer alanındaki tüm derslere girmelerinin” önü açıldı.
2019’da; Diyanet İşleri Başkanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı ile protokol imzaladı. Protokol ile Diyanet personelinin “KYK yurtlarında Kuranı Kerim, Din ve Değerler Eğitimi, Arapça ve Osmanlıca gibi kurs, aktivite ve atölye çalışmaları yürütmesi” sağlandı. Protokole göre, Gençlik ve Spor Bakanlığı ise karşılığında; Diyanet’in gençlik çalışmalarına katılan gençler ile Kuran kurslarına kayıtlı çocuk ve gençlere “spor yaptıracaktı.”
İmamlar anlatıyor
2020 yılında Diyanet İşeri Başkanlığı, Cami Görevlileri Çalıştayı düzenledi. İmamlar, çalıştayda, kendi camilerinde düzenledikleri etkinlikleri anlattı. Çankırı’da bir imam; “Hafta sonları KYK yurtları ve gençlik merkezlerinde öğrencilere yönelik milli ve manevi değerlerin ele alındığı buluşmalar düzenlediklerini” anlattı.
Hakkâri Aksa Camii İmam Hatibi Medeni Kazak, “Okul pansiyonlarında öğrencilere yönelik değerler eğitimi adı altında programlar düzenlendi. Değerler eğitimi kapsamında 6000 civarında katılımcıya ulaşıldı” dedi.
Gaziantep Sağlamcılar Camii imamı Mustafa İslamoğlu da “Cami yakınında bulunan okullar ile irtibata geçildi. Okullarda değerler eğitimi verildi. Her yıl öğretmenler gününde öğretmenlerin günü Peygamber Efendimizin hadisleri ışığında tebrik edildi” diye konuştu.
Amasya Kırklar Camii imamı Özkan Balcı, öğrencilerin ders öncesi veya sonrası camide cemaat ile namaza katılımını sağladıklarını belirtip, “Ders aralarında ise cami görevlileri ve Kuran kursu öğreticileri ve öğrencilerle değerler eğitimi ve dini bilgiler alanında sohbetler gerçekleştirildi” ifadesini kullandı.
Protokol imzalanmadan önce 4 bin 535 öğrenci
ÇEDES, aslında ilk protokolün imzalandığı Kasım 2021’den önce de uygulanıyordu.
Pilot proje 2020 yılında, ilk etapta 22 ilde 100 okulda uygulandı. 2022 yılında büyüklüğü; 48 ilde, 175 okulda, 118 Diyanet Gençlik Merkezi’nde 5. ve 6. sınıflarda okuyan 2 bin 255 kız, 2 bin 280 erkek toplam 4 bin 535 öğrencinin katıldığı bir büyük etkinlik haline geldi. Projenin hedef kitlesinin 300 bin kişiye ulaşması, 2023 yılında oldu.
Diyanet; daha protokol imzalanmadan yaklaşık 700 manevi danışmanın katılımı ile 20 Eylül 2022’de proje için eğitim semineri düzenlemişti. 2022 Faaliyet Raporu’na göre, “ÇEDES Projesinin değerlendirilmesi amacıyla ikisi 2022 yılında olmak üzere üç çalıştay toplanmıştı.
ÇEDES öncesi ‘Değerler Kulübü’
2023 yılı başında, ÇEDES için bir proje sunumu hazırlandı ve tüm okullara dağıtıldı. Sunuma göre, proje kapsamında; Mart 2023’te tüm okullarda “değerler kulübü” kuruldu, ilkokul, ortaokul ve liselerin tamamında bu kulüplerin kurulması istendi. Sadece özel okullar, özel eğitim okulları ve ana okullarında değerler kulübünün açılmasına “gerek görülmedi.” Bir okulda, bir değerler kulübünün kurulması için 30 öğrencinin kulübe kayıtlı olması yeterliydi.
‘Veli muvafakati’ sorunu
Sunumda, “Öğrencilerin faaliyetlere katılımında gönüllülük veli muvafakati esastır” denildi. Buna göre faaliyetler için izin belgesi bir kere alınacak ve saklanacaktı. Aynı sunuma göre, “Kulüp faaliyetlerinin, dersleri aksatmayacak şekilde hafta içi okul ders saatleri dışında veya hafta sonu düzenlenmesine özen gösterilecekti.”
Eğitim Sen Eğitim Uzmanı Erkan Aydoğanoğlu’na göre, proje kapsamındaki etkinlikler için veli izni çoğunlukla zorunlu tutulmadı: Cami ve mezarlık ziyaretleri başta olmak üzere dini içerikli etkinliklerin okul ortamında yapılması, son derece sakıncalı… ÇEDES kapsamında yapılacak her türlü etkinlikte velilerin yazılı onayının alınması zorunlu. Buna rağmen bazı eğitim yöneticileri öğrencileri camilere götürmek ve mezarlık ziyareti yapılması gibi etkinlikleri teşvik ediyor…
Müfredat içinde dokuz yıl boyunca birer zorunlu, sekiz yol üçer de seçmeli olmak üzere, toplam 33 saat din dersi var. Dünyada 12 yıllık zorunlu eğitim olan ülkelerin hiçbirisinde 33 din dersi bulmak mümkün değildir. İran İslam Cumhuriyeti’nde bile Türkiye’de olduğu kadar çok sayıda din dersi yok.”
Öğrenci Veli Derneği Genel Başkanı Ömer Yılmaz da ÇEDES kapsamındaki okul dışı etkinliklerinde öğrencilerin velilerinin izin vermesi gerektiğine dikkat çekti: “Veli izni olmadan öğrenciler dışarı çıkartılamaz. Kocaeli’nde bir seferinde çocukları okulun dışına çıkarmak istediler. Veliler de dilekçe verdi. Ve o olay engellendi. Anadolu’nun birçok yerinde velilere sormadan da okul dışına götürme olayı oluyor…
Okullara imam geliyor, 'değerler eğitimi' kapsamında. Değerler eğitimine ayrılmış bir ders yok. Herhangi bir derse girmek için okul yönetiminden izin alıyor. Geliyor ve ders anlatıyor. Okulun yıllık planında, programında olmayan bir çalışmayı; sene başında planlanmış bir dersi bölerek… Yasal değil. Burada öğretmenin tutumu da çok önemli. Dersini böldürmemeli. Ama maalesef yapmıyorlar.”
ÇEDES Protokolü, esasında; değerler eğitimi alanında manevi danışmanlar ve Diyanet İşleri Başkanlığı personelinin, okullardaki öğretmenlerle iş birliği yapabilmesine olanak sağlıyordu.
Projenin, henüz protokol imzalanmadan uygulanmaya başlandığını gösteren Faaliyet Raporu’na göre; “proje çerçevesinde görevlendirilen öğretmenler tarafından öğrenciler, haftada iki gün ikişer saat, yılda 120 saat; daha önce belirlenen Gençlik ve Spor Bakanlığı Gençlik Merkezi veya Diyanet Gençlik Merkezi hizmet mekanlarına getirilerek, buralarda manevi danışmanlarla buluşmaları sağlanacaktı.” Protokole göre, Gençlik ve Spor Bakanlığı ise bu işbirliği gençlik merkezleri ve spor tesislerinde işletecekti. Tüm bir işbirliğinin amacı “değerler eğitimiydi.
Müfredat zaten imam hatipleştirilmiş durumda… Artık miğfer dersler din dersleri. Müfredat değişikliği ile müfredatın içine ÇEDES ile yaptıklarını kavramsal olarak ekleyecekler. Müfredat değişikliği en büyük korkumuz şu anda…”
“Seçmeli zorunlu din dersleri”
Laiklik Meclisi Sözcüsü Umut Kuruç veliler ile birlikte hareket etme çağrısı yaptı: “MEB’in 2023-2024 eğitim öğretim yılı itibarıyla uygulanacak haftalık ders çizelgelerinde yaptığı değişiklikle ilkokul ve ortaöğretimde din dersleri sayısı artırıldı.
Ortaokullardaki din dersleri dört saate, liselerde 3 saate çıkarıldı. Bu çizelgeye göre artık öğrenciler zorunlu din dersinin yanı sıra ‘seçmeli zorunlu’ din dersleri almak zorunda bırakılıyor. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nca yayımlanan haftalık ders çizelgesine göre, ortaokulda din dersinin 16 saate çıkarılmasının, tüm ortaokullarda birinci sınıfta 18 saat Arapça dersinin önü açıldı.
Veliler ÇEDES uygulamaları/dayatmalarına karşı, çocuklarının katılmaması için dilekçe verebilir. Eğitim sendikalarının davalar açtığını biliyoruz. Laiklik Meclisi olarak bizim de yaptığımız suç duyuruları ve dava başvuruları var. Hukuk da dönüştürüldüğü için bunlardan bir sonuç elde edebilmiş değiliz. Veliler Laiklik Meclisi’yle iletişim kurabilirler, veli derneklerine başvurabilirler, örgütlü hareket etmeden kazanım/mevzi elde edemeyiz.”
Ve izcilik
Diyanet İşleri Başkanlığı, Türkiye İzcilik Federasyonu ile 2021 yılında, “Başkanlık personelini izci lideri olarak yetiştirmek” amacıyla protokol imzaladı. Aralarında imamların yanı sıra müftülerin bile olduğu 1344 Diyanet personelinin izci lideri olduğu, liderlik sertifikası olduğu öğrenildi.
Diyanet İşleri Başkanlığı, Türkiye İzcilik Federasyonu ile 211 yılında protokol imzaladı. Protokolün amacı; “İzciliğin yaygınlaştırılması ve Başkanlığa bağlı alanlarda uygulanması” ve “Başkanlık personelini izci lideri olarak eğitmek, çocuk ve gençlere yönelik izcilik kampları konularında farkındalık kazandırmak” olarak tanımlandı. Beş yıl süreli protokol ile “1344 personelin izci lideri sertifikası aldığı” öğrenildi.
Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş, “İmamlarımızdan, müezzinlerimizden, vaizlerimizden, hatta müftülerimizden izci lideri olan hocalarımız var. Gençlerimize oralarda da destek olmak, onların daha çok değerlerimizle iç içe yaşamalarını sağlamak için imamlarımız, müftülerimiz, vaizlerimiz, izcilik alanında da gençlerimize destek olmaktadırlar. İnşallah bu çalışmalarımızı devam ettireceğiz” dedi.
Türkiye İzcilik Federasyonu’na bağlı Beykoz İzcilik Kamp ve Eğitim Merkezi’nde, 1344 izci liderinden 40’ına, kentsel arama kurtarma eğitimi bile verildi.
Diyanet İşleri Başkanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı ve Gençlik ve Spor Bakanlığı arasındaki ilk protokol aslında 3 Kasım 2021’de imzalanmıştı. Protokolü, MEB adına imzalayan Din Öğretimi Genel Müdürü Nazif Yılmaz, daha sonra, Bakan Mahmut Özer’in Bakan Yardımcısı olarak atandı.
1. Bölüm: Eğitimde Diyanet izleri: 'Namaz kılmazsam dizlerim mi yanacak?' diyen çocuklar...
2. Bölüm: Dindar gençlik yetiştirmekte her kapıyı açan anahtar: ‘Değerler' eğitimi
3. Bölüm: Diyanet, eğitimin asli unsuru oldu: 8 milyon genç, kampta, namazda, yurtlarda...
4. Bölüm: Zorunlu din dersi okul öncesine kadar indi... Dersi almak istemeyen çocuklara akran zorbalığı
