Kısa Dalga - 13 Şubat 2024 tarihinde Türkiye ve dünya tarihinin en büyük maden facialarından birisine sahne olan İliç-Çöpler altın madeniyle ilgili iki önemli gelişme yaşandı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un “Asli Kusurlu” bulunduğu bilirkişi raporu yerine yeni bir rapor hazırlanması için “Yeni bilirkişi heyeti” oluşturuldu. Bu arada TMMOB’un başvurusunu kabul eden mahkeme, çöken liç sahasının geçici taşınması işlemini de durdurdu.
7 ay geçti ortada iddianame yok
9 işçinin yaşamını yitirdiği 13 Şubat faciasıyla ilgili Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığı’nın soruşturması devam ediyor. Facianın üzerinden 7 aydan fazla zaman geçti ama ortada henüz bir iddianame yok. Ancak iddianame öncesinde önemli bir gelişme yaşandı. Alınan ifadeleri ve hazırlanan iki bilirkişi raporunu yetersiz bulan Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığı, yeni bir bilirkişi heyeti oluşturulmasına karar verdi.
Asli kusurluydu
Mayıs 2024’te İliç Cumhuriyet Başsavcılığına sunulan İkinci Bilirkişi Raporunda, eski Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum ve bakanlık yetkilileri ASLİ KUSURLU bulunmuştu. Bilirkişi Raporunda Murat Kurum’la birlikte 13 kişinin ASLİ KUSURLU, 26 kişinin de TALİ KUSURLU olduğu belirtilmişti.
262 sayfalık Bilirkişi Raporu’nun altında 9 ODTÜ, 2 Cerrahpaşa ve 1 İTÜ hocası ile bir AFAD mühendisinin imzası bulunuyor.
Bilirkişi Raporunun en sonunda, “Ayrıca, 07.10.2021 tarih ve 6421 kayıt sıra numaralı Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Olumlu Kararı veren Yetkililerin ASLİ KUSURLU olduğu” deniliyor. Bir başka deyişle, “Çöpler Altın Madeni’nin kapasitesini artıran 7 Ekim 2021 tarihli ÇED Raporunun altına kim imza attıysa 13 Şubat faciasından sorumludur” deniliyor. Bu raporun altında dönemin ve bugünün Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un imzası var.
Büyük değişimler yaşandı
Bakan Murat Kurum’un 7 Ekim 2021 tarihinde onay verdiği Çöpler Altın Madeni İkinci Kapasite Artışıyla birlikte, madenin yapısında büyük değişimler yaşandı. Madende yılda yaklaşık 7 bin ton siyanür kullanılırken 11 bin tona çıkarıldı. Yılda yaklaşık 9 bin ton olan sülfürik asit kullanımı 122 bin tona çıkarıldı. Sülfürlü cevherlerin işlenmesinde büyük bir adım atılmış oldu. Çünkü şirket bölgede bulunan ve çevresel riskleri çok yüksek olan sülfürlü cevher yataklarını ne pahasına olursa olsun işletmek istiyordu.
Kapasite artışı projesi eksik ve hatalıdır
Bu arada topografyanın yeterli olmamasına rağmen madenin liç sahasının ve zehirli atık barajının genişletilmesi için de çalışmalar başlatıldı. Yani büyük çöküşe giden yol açılmış oldu. Ancak liç sahasının genişletilmesi çalışmaları istenildiği hızda gitmeyince mevcut liç alanına gereğinden fazla yükleme yapıldı. Sonuç hem çalışanlar için hem de Türkiye için bir felaket oldu. 9 işçi toprak altında kalırken, milyonlarca ton siyanür ve ağır metaller içeren tehlikeli liç yığını açık alanda toprağın üzerine aktı.
Yeniden bakan atandı
Murat Kurum, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nin ilk kabinesinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı olarak atandı. 2018-2023 yılları arasında bakanlık yapan Kurum, 14 Mayıs 2023'te gerçekleştirilen Cumhurbaşkanı ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri'nde 28. Dönem AK Parti İstanbul Milletvekili olarak seçildi. Kurum, TBMM Çevre Komisyonu Başkanlığına getirildi. 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde AKP’nin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı adayı olan Kurum, CHP’li Ekrem İmamoğlu karşısında ağır bir yenilgi aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, İliç-Çöpler faciasında “asli kusurlu” bulunan Murat Kurum’u, Mehmet Özhaseki’nin yerine yeniden Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı olarak atadı.
Mahkeme TMMOB’u haklı buldu
Bu arada Erzincan İdare Mahkemesi, Türkiye Mimar ve Mühendisler Odası’nın başvurusunu haklı bularak şirketin çöken liç sahasını geçici olarak taşıması işlemini durdurdu. Karar şirkete tebliğ edildi ve çalışmalar durduruldu. TMMOB, gerekli tedbirler alınmadan siyanür ve ağır metaller içeren liç yığınının geçici atık depolama alanlarına taşındığını belirterek, işlemin durdurulması için mahkemeye başvurmuştu. TMMOB’un başvurusunu haklı bulan Erzincan İdare Mahkemesi, göçük malzemesinin geçici atık depolama alanlarına taşınması işlemini durdurdu. Şu ana kadar göçen liç sahasının yaklaşık yüzde 60’ının geçici alanlara taşındığı belirtiliyor. Şirketin şimdi çöken liç sahasının kendi içinde düzenlenmesi için başvuru yapması bekleniyor.
Acılı ailelerle “tazminat” görüşmeleri
Bu arada SSR Mining-Çalık Holding ortaklığındaki ANAGOLD şirketinin acılı ailelerle tazminat üzerinde görüşmeler yaptığı öğrenildi. Şirket, maden faciasında hayatını kaybeden 9 işçinin ailesiyle tazminat konusunda anlaşmaya çalışıyor.
