Kasım ayında yapılacak ABD başkanlık seçimlerinde Donald Trump'ın yeniden başkan seçilmesi ihtimali artık bir çok çevrede kabul edilmiş görünüyor. Geçtiğimiz hafta sonu Pennsylvania'daki seçim kampanyası sırasında bir suikast girişiminden kurtulan Donald Trump, bu vahim ve neredeyse ölümden döndüğü saldırıdan sonra Amerikan halkı nezdinde kazandığı yeni "kahraman" imajını sonuna kadar kullanacak. Öyle ya! Kurşun bir santim sağa kaysaydı Trump belki de şimdi yoktu.
Yazının başlığına bakınca, neredeyse malumu ilan ettiğimiz sanılabilir. Oysa burada kastedilen Trump değil, iki gün önce açıkladığı başkan yardımcısı J.D.Vance! Genç yaşında (39) 2022 yılında Cumhuriyetçi Parti'den Ohio senatörü seçilen Vance henüz iki yıllık siyasi deneyimini tamamlamak üzere iken şimdi Başkan Yardımcısı olmaya hazırlanıyor. Trump'ın ilk başkanlık döneminde yedi ay yanından ayırmadığı eski danışmanı Steve Bannon ise Vance'in ileride mutlaka başkan adayı olacağını ileri sürüyor. "İleride" kelimesinin altını kuvvetle çizmek gerekir. Vance öyle ihtiraslı ve parlak bir tırmanış içinde ki, 2028 ve hatta 2032 yıllarının ABD Başkan adayı olacağına neredeyse kesin gözüyle bakılıyor. Tabii Trump'ın bu ikinci başkanlık dönemi dört yılı tamamlarsa...
Seçimlere üç aydan fazla bir zaman olmasına rağmen Trump'ın Biden'ı yenerek başkan seçileceği varsayımı üzerine kalem oynattığımız ileri sürülebilir. Bu artık sadece bir ihtimal olmaktan çıktığı gibi, bir çok çevrede de kabul edilen bir veri haline geldi. O nedenle, bu yazı o varsayıma dayalı olarak kaleme alınıyor, bunu baştan itiraf edelim. Öte yandan, madem bu kadar kesin bir durum var, o halde önümüzdeki on beş yıl boyunca ABD yönetimine damga vuracağı beklenen bir şahsiyetin özelliklerini de vaktiyle öğrenmekte yarar var.
Vance, kısa zamanda köklü bir siyasi gelişim, değişim ve dönüşüm geçirmiş bir siyasetçi. Ohio devlet üniversitesini bitirdikten sonra Yale Üniversitesi'nden hukuk derecesi almış. Ancak Trump hakkında önceleri "hiç tasvip etmediği"ni söylerken sonra birden bire koyu bir Trump savunucusu ve destekçisi olmuş, "hayatımda gördüğüm en başarılı başkan" diyecek kadar da kendini Trump'a adamış bir kişilik. Yaşına bakılınca, hayatında gördüğü en başarılı başkan olarak Trump'ı tanıyor olduğunu ileri sürmesi herhalde onun hatası olarak görülmemeli. Ancak, Trump'a yönelik hukuki süreçleri eleştirmesi, Trump seçimleri kaybettiği zaman seçim sonuçlarını tanımaması gerektiğini açıklaması, eski başkan yardımcısı Mike Pence'in seçimi kaybettiklerini itiraf eden ve imzalayan tavrını eleştirmesi gibi davranışları düşünüldüğünde, iyi bir stratejik vizyon geliştirdiği ve doğru zamanda doğru kişiye yaslandığı görüşü ağırlık kazanıyor. Tabii kendisini bu yola iten, destekleyen, fonlayan ve Trump'a da onu başkan yardımcısı olarak ilan etmesini ısrarla telkin eden başta Elon Musk olmak üzere güçlü sermaye çevrelerinin rolünü unutmamak gerekiyor.
Peki, Vance başkan yardımcısı olarak neler yapabilecek? Hangi konularda ne düşündüğünü bilmek mümkün mü? Mümkün. Zira bu bakımdan kendini geri çeken ve görüşlerini gizleyen bir tavır içinde değil. ABD Başkan yardımcılarının, imkan olduğu ölçüde dış politika konularına girdiği düşünülürse (ki örneğin Dick Cheney George Bush'un, Joe Biden da Barack Obama'nın başkan yardımcısı olarak bu bakımdan öne çıkmışlardı), Vance'in de Trump'ın başkan yardımcısı olarak dış politika konularında kendi fikirlerini dayatabilecek imkanlara sahip olması beklenir. Esasen, Trump'ın bir çok konudaki düşüncesi ile örtüşen yaklaşımlara sahip olan Vance'in bu konuda pek de zorluk çekmesi beklenmemeli.
Peki ne gibi konular bunlar? Örneğin Ukrayna! Vance, "beni Ukrayna'ya ne olduğu ilgilendirmiyor!" gibi bir yaklaşımla giriyor sahaya! Trump'ın da daha önce vurguladığı gibi, yeni ABD başkanlığı Rusya'yı, yani Putin'i farklı bir anlayış içinde muhatap alacak. Tabii bu olasılık daha şimdiden Ukrayna'da ciddi endişe uyandırdı. Ama, esas kutuplaşmayı ve uluslararası meydan okumayı "ABD karşısında Çin" olarak gören bir zihniyetin, Rusya ile yeni bir "detant" anlayışı içinde hareket etmesi pek de şaşırtıcı olmayacak gibi görünüyor.
Aslında belki de dünyanın böyle bir yeni detant sürecine ihtiyacı var. Var ama, küresel dengelerde böyle bir gelişme ABD-Çin karşılaşmasını ne kadar tırmanabilir kılacak, ayrıca Avrupa bu detant anlayışı ile Ukrayna'nın kurban edilmesine ne kadar razı olabilecek, işte mesele dönüp dolaşıp burada düğümleniyor. Vance'in, Trump'ın bir söylemine sıkı sıkıya sarıldığı her ifadesinde görülüyor. "Yeniden ABD'yi büyük yapmak!" Burada kastedilen öncelikli olarak iç politikaya dönüş! ABD'nin yatırımlarını içeriye yönlendiren, oldukça himayeci, dış ekonomik ilişkileri gemleyen bir sürece girmesine kesin gözüyle bakılıyor. Vance de bu konuda kararlı.
Bugün (18 Temmuz) Londra'da yeni İşçi Parti'li Başbakan Keir Starmer'ın başkanlığında Avrupa Siyasi Topluluğu'nun dördüncü zirve toplantısı başlıyor. Bu zirvede bir araya gelecek olan, önde gelen Avrupa liderlerinin önümüzdeki dönemde ABD'de bir Trump başkanlığı ile nasıl baş edeceklerini konuşmadan durmayacaklarını şimdiden öngörebiliriz. Hatta, bu ihtimalin çok büyük bir gerçeklik kazandığını düşünüp birbirlerine itiraf ettikleri takdirde, bazı liderlerin Londra'da uykusuz geceler geçirebileceklerini bile varsayabiliriz. Ne var ki, yapacak bir şey yok. ABD ile Avrupa arasında yeni bir uzaklaşma dönemine tüm dünyanın hazırlanması gerekiyor.
Bu yeni denklemde en büyük sıkıntıyı İngiliz Başbakanı Keir Starmer'ın çekeceği muhakkak. Zira, sadece tüm Avrupa değil, özellikle Birleşik Krallık Ukrayna konusunda ABD'den zaten çok ileri bir tutum izlemekteyken, şimdi tamamen zıt kutuplarda bulunur hale gelmekten hiç de memnun olmayacaklar. Bugünkü zirvede Keir Starmer önemli bir testten geçecek. Acaba, yıllardır Avrupa'nın karşı karşıya olduğu "lidersizlik" sorununa bu çiçeği burnunda yeni başbakan çözüm oluşturabilecek mi? Bekleyelim ve görelim. ABD önümüzdeki uzun yılların liderini belirlerken, Avrupa'nın da benzer bir arayışa ihtiyacı var.
