TEZCAN KARAKUŞ CANDAN

Başkent Ankara’da Eskişehir yolu üzerinde yapıldığı tarih itibariyle Ankara’nın giriş kapısı simgeselliğini de içerisinde barındıran Hazine Müsteşarlığı Binası namı diğer Halk Bankası Genel Müdürlüğü’nün mimari projeleri 1983 yılında yapılan Mimari Proje yarışması ile elde edildi. Yapı Ankara’nın simge binalarından birisi olarak inşası 1991 yılında tamamlandı. Çok uzun süredir zeminde kayma var denilse de, bir anda yapının depreme dayanıklı olmadığı gerekçesi ile boşaltılması kamuoyunun gündemine düştü.

Yarışmayla mimari proje üretimi

Üniversitede mimarlık eğitimi aldığımız sıralarda yapımı devam eden Halk Bankası Genel Müdürlüğü binası derslerimizde hem simgeselliği hem de yapının inşa yöntemi ile ders konularımız arasında idi. Mimarlık eğitiminde yarışma kavramı çok değerlidir. Yapı üretim sürecinin farklı fikirlerle birlikte ele alınmasının yöntemlerinden birisi olan mimari proje yarışmalarına katılım eğitim aşamasında teşvik edilir. Yarışma ile bir mimari projenin elde edilmesi aynı zamanda üretilen projenin kamuoyuna tartışmaya açılmasını anlamına gelir ki, mimari projenin kamusallığı açısından oldukça değerli bir yöntemdir.
Son yıllarda yarışmalar yok denecek kadar azaldı. Mimari üretim sürecinde giderek rant ilişkileri hakim oldu. Kent suçu addedilen birçok yapının neredeyse tek merkezden üretildiği mimari projeler yapıldı. Rant ile gündeme gelen bu mimari üretim sürecinde mimarlık toplumsal sorumluluktan uzak şekilde inşa edildi. Kentler bütüncül bir planlamadan uzak, ortak akıldan uzak, farklı görüşlerden uzak şekilde inşa edilmiş mimarlıkla karşı karşıya kaldı.
Yık yap kültürünün bir inşa biçimine dönüştüğü bir süreçte ekonomik ömrünü doldurmayan yapılar şu ya da bu şekilde yıkıldı. Başkent Ankara’da bu yıkım sürecinde hem Cumhuriyet’in mekânsallıkları hem de modern mimarlık eserleri, yarışma ile elde edilmiş yapılar hedef alındı.

Ankara’nın simgesel girişi

Halk Bankası Genel Müdürlüğü binasının boşaltılması haberi yeni bir yıkım sürecinin ipuçlarını hepimize bir kez daha anımsattı. Halk Bankası, Genel Müdürlük Binasını yarışma ile elde etmek için beş mimari büroyu yarışmaya davet etti. Açılan yarışmada, hem geleceğe dönük, bankacılık hizmetlerinin fonksiyonlarını yaratıcı ve gelişen teknolojilerle ele alınmasına ilişkin öneriler beklendi. Adnan Taşpınar, Enis Kortan, Rüknettin Oskay, Hayati Tabanlıoğlu Müslim Karakayalı, Nejat Ersin’den oluşan asli jüri üyelerinin değerlendirilmeleri ile mimar Doğan Tekeli ve Sami Sisa’nın eseri birincilik ödülüne layık görüldü. Yapı plastiği simgeselliği, verilen alanın kullanışı, yüksek yapının biçimlenişine yoğunlaşan tasarım Ankara’nın TBMM’den başlayan kamu yapılarının son noktası ve Ankara’nın simgesel girişini ifade edecekti. Ancak plansız büyüme ile bugün bu gerçeklikten uzak, devasa yapıların hatta kent suçlarının Eskişehir yolu aksı üzerinde yükseldiği yapılar ile Ankara kuşatıldı. Eskişehir yolu aksı ranta teslim oldu.

Arkasında ne var?

Kamu yapılarının kampüs alanları rant odaklarının gözdesi haline geldiği bir dönemde 55 bin 300 metre karelik bir alanda bulunan Hazine Müsteşarlığı’nın depreme dayanıklı olmadığı gerekçesi ile boşaltılması akla hemen pek çok soruyu getirdi: Bunun arkasında ne yatıyor? Alana kim göz koydu? İstanbul’da onca yıkılması gereken, depreme dayanıksız yapılar varken öncelik bunda mı? Akabinde Hazine Müsteşarlığı nereye taşınacak? Eskişehir yolu üzerinde Ankara’nın en derin çukurunun mekânsallığı, yargı tarafından kent suçu olduğu tescil edilmiş Togo İkiz kulelerine mi taşınacak?
Hazine Müsteşarlığı, binasının boşaltılması ve depreme dayanıklı olup olmadığına dair henüz resmi bir açıklama yapmadı. Ancak Çevre Şehircilik Bakanlığı’nın yapıya dair bir rapor hazırladığı, daire başkanlarının sözlü olarak en kısa zamanda binayı boşaltma talimatı verdiği, ODTÜ’den gelen hocaların gelip binaya baktıkları, güçlendirme ile sıkıntı yaratılmayacağı, acil bir durumun olmadığı gibi kulaktan kulağa yayılan değerlendirmelerle, geçtiğimiz günlerde yaşatılan panik havası ve depreme dayanıksızlığı içerisinde pek çok soruyu barındırıyor.

Bu soruların her birinin cevaplandırılması, yarışma ile elde edilmiş 32 yıllık bakımlı özgün ve simgesel bir yapının korunması ve yapısal problemlerinin yıkmadan çözümlenmesi önemli. Daha da önemlisi, yapının boşaltılması haberi ile Hazine Müsteşarlığı’nın taşınmak için yer aradığı, bir anda herkesin aklına gelen kayıt dışı Togo ikiz kulelerine taşınabileceği ise kent suçuna ortak olmaktır.