Formula 1’de büyümek durmak bilmiyor. Artan paralar ve yarış sayıları derken… Şimdi de masada takım sayısını arttırma tartışması var. 2017’de Manor’un iflasından beri Formula 1 10 takımla yarışmakta. Özellikle 2016’da Liberty Media’nın başa geçişiyle Formula 1, dışarıdan katılımlara daha kapalı hale gelip, var olan takımlarının etrafında ilerlemeyi benimsedi. Amerikan sporlarından alışkan olduğumuz bir model bu. Süreçte yeni takımlar gördük (örneğin 2026’da Formula 1’e katılacak olan Audi). Fakat bu takımlar var olan 10 takımdan birini satın alarak Formula 1’in parçası oldular. O yüzden sıfırdan yeni bir takım tartışması bir süredir deneyimlemediğimiz türden.

Neden Şimdi?

Formula 1 son zamanların en hızlı büyüyen sporu. Bu büyüme aynı zamanda spora tarihinde hiç tatmadığı türden bir finansal refah yaşatıyor. Bütün bunlar Liberty Media ve onların var olan 10 takımını franchise gibi ele aldığı dönemde oldu.

Bu yaklaşım sayesinde hem takımlar hem de Formula 1 değer kazandı. Hatta o kadar değer kazandı ki, zamanında kendilerini Formula 1’den olabildiğince uzağa koymaya çalışan elektrik vb. yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanıldığı yarış serilerine yönelen markalar şimdi büyüyen Formula 1’in bir parçası olmak için fırsatları kolluyor. Honda’nın çıktığı sene içinde yaşadığı pişmanlık bunun en vurucu örneği.

Kısacası, zamanlar güzel. Talebin yüksek olduğu bir dönemde Formula 1 ve takımları pek oralı olmasa bile, Formula 1’in yönetici kolu FIA, bu güzel zamanlardaki büyüme ateşini daha da harlamak için kollarını sıvadı. Zira bugünkü yazımıza konu olan olaylar silsilesi FIA başkanı Mohammed Ben Sulayem’in Formula 1’e yeni bir takım ekleme ihtimalini keşfedeceklerini söylemesiyle başladı.

Kim Talip?

Muhtemelen başka taliplerin de olacak olmasıyla beraber ilgisini en açık ve net şekilde ifade eden firma Amerikalı Andretti Autosport. Indycar ve Formula-E gibi değerli yarış serilerinde boy gösteren Andretti ismi motor sporlarının önemli ailelerinden biri.

Formula 1’in son Amerikalı şampiyonu Mario Andretti ile başlayan, oradan oğlu ve Andretti Autosport’un kurucusu olan Michael Andretti’ye, ondan da onun oğlu Marco Andretti’ye uzanan safkan bir yarış ailesi Andrettiler.

Babasının aksine Formula 1’de sürücü olarak pek umduğunu bulamayan Michael Andretti, kurucusu olduğu şirketiyle beraber uzun zamandır Formula 1’de takım olarak yer almanın peşinde. En son 2021 yılında Sauber’i almaya çalışmış fakat başarısız olmuştu.

Bu başarısızlığın ardından Andretti’nin Formula 1’e gelme ihtimali oldukça düşük gözüküyordu. Fakat FIA başkanının tweetiyle beraber Andretti yeniden masada. Hem de geçen sefer olduğundan çok daha güçlü şekilde.

İşleri Değiştiren Duyuru

Andrettilerin Formula 1’e girişleri konusunda önlerine konulan en büyük engel bir otomotiv firması olmamalarıydı. Fakat FIA’nın başvuru tekliflerini dinleyeceği haberiyle beraber Andretti bu negatifi değiştirecek bir partnerliğe imza attı. Herkesi şok eden bir açıklamayla Amerika’nın en büyük araba üreticilerinden General Motors’un markası Cadillac’la Formula 1’e katılmak için iş birliği yapacaklarını açıkladı.

Andertti’yi Cazip Kılan Ne?

Andretti ve Formula 1 ihtimali, Formula 1’in Amerika pazarına ilgisi arttıkça daha da cazip hale geldi. Geçtiğimiz sezon Amerika’da iki yarış koşulması 1984 yılından sonra bir ilkti. Ki onların üstüne bu sezon bir de 2023 falıma da konuk olan hayli cafcaflı Las Vegas yarışı yolda.

Amerika’nın en büyük otomobil markalarından biri ve Amerikalı bir yarış ailesinin takım haline gelmesi Amerika’da gittikçe büyümek isteyen Formula 1 için oldukça ilgi çekici. Andretti’nin Formula 1 duyurusunda da bu net bir şekilde var. Takımın ‘tamamen Amerikan’ bir takım olacağı, ana merkezinin İndiana’da, Londra’da ise bir uydu merkez kullanacağı açıklamaları arasında. Burada ‘tamamen Amerikan’’ın altını çizmekte fayda var zira Formula 1’e en son dışarıdan katılan takım Haas da Amerikan menşeine sahip. Lakin Haas’ın üretim ağının tamamen Ferrari’ye bağlı olması ve sponsorluk konusundaki olaylarıyla beraber Amerikan gözükmekle beraber Amerikalı hayranlarca pek benimsenmiş değiller.

Sürücü cephesindeyse Andretti markasıyla Indycar’da yarışan Amerikalı Colton Herta bir numaralı aday konumunda. Amerika motor sporlarının yakın zamanda ürettiği gözde yetenek olan Herta’ya, geçtiğimiz sezon Red Bull’un alt takımı Alpha Tauri’de göz dikmişti.

Takımlar Neden Karşı?

Andretti projesi belli açılardan önemli bir heyecan vaat etse de Formula 1’in halihazırda içinde olan takımların 8’i 11. bir takım eklenmesine karşı konumda. Andretti girişini destekleyen iki takımdan biri muhtemel Andretti dahiliyetinde onlara motor satıcısı olacak olan Renault Alpine, diğeri de Michael Andretti ile Indycar üzerinden yakın bağları bulunan McLaren takım patronu Zak Brown.

Geri kalan takımların ve Formula 1 CEO’su Stefano Domenicali’nin bu gelişmeye mesafeli olmasının sebebi aslında basit: Mevcut düzende 10 takım kendi arasında Formula 1’in ödül parasını geçtiğimiz sezonu bitirdikleri noktaya göre belli bir oranda bölüşüyor. Buraya 11. birinin eklenmesi hasılata yeni bir paydaş demek. Bu da mevcut 10 takımın en azından kısa vadede kazancını düşürecek bir unsur.

Buradaki belirleyici soru Andretti Cadillac iş birliğinin spora ek bir değer katıp katamayacağı. Zira eğer Andretti yükselen Formula 1’in bir parçası olacak ve sadece kardan payına düşeni alacaksa bu mevcut takımlara zarar verecektir. Kaldı ki bu takımların pandemi dönemine göğüs gerdiklerini unutmamak gerek.

Bu sebeple takımlar ve Formula 1 yönetimi 2020 yılında herhangi bir yeni katılımcının mevcut 10 takıma toplamda 200 milyon dolar ödeyeceği bir konkort anlaşmasına imza attı. Buradaki motivasyon gelen birinin önceden para koyarak ‘ciddiyetini’ göstermesi ve takımların kısa vadede yaşayacağı zararı minimalize etmek.

Sonuç Ne Olur?

Formula 1’in geçmişte dili yandı. Geçmişte birçok takımın büyük vaatlerle gelip hızlıca battığını ve spora zarar verdiğini gördük. Buradaki ana soru Andertti Cadillac isminin geçici bir heves mi yoksa büyüyen Amerika pazarında gerçek bir değer olup olmayacağı? Bu hususta da Cadillac isminin ne denli dahil olacağı önemli. Zira Aston Martin veya Alfa Romeo gibi isim olarak bulunacaklarsa mevcut takımların duyduğu endişede bir haklılık payı olacaktır.

Ben buradaki hikayeyi cezbedici bulmakla beraber gridi büyütmek için erken olduğunu düşünenlerdenim. Fakat eğer takım sayısı artacaksa da bundan daha cezbedici bir teklif olmayabilir.