Bir kenti savunmak için salt meslek örgütlerinin yetmeyeceğini ve mahalle derneklerinin varlığının ne kadar anlamlı olduğunu, bir gün meslek örgütleri bu konulara yeterince duyarsız kaldığında mahalle derneklerin bu süreçleri sahip çıkacağına olan inancımı, kent mücadelesini yürüttüğüm Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanlığımda pek çok kez ifade etmiştim. O yüzden mahalle dernekleri ile iletişimde olmak dostluk geliştirmenin ne kadar anlamlı olduğunu, gerektiğinde Odaları da harekete geçirecek kararlılıkta yaşam alanlarına sahip çıkılmasının vazgeçilmez şartı olarak mücadeleyi birlikte verdik.

Kent Mücadelesinde Mahalle Dernekleri: Kavaklıderem, Çiğdemim ve EBED

Ankara’da otuzuncu yılını kutlayan benimde üyesi olduğum ve kurucu başkanı İsa Çapanoğlu ile sağlığında mücadele ettiğimiz, Kavaklıderem Derneği, mahallesindeki her şeye yetişmeye çalışıyor: ağaçların kesilmesinden, kentsel dönüşüme, Kuğulupark’tan, kültürel miras rotalarına kadar, kent belleği oluşturmaya devam ediyor. Başkent Dayanışması’nda pek çok kez ortak iş yaptığımız Çiğdemim Derneği ise inanılmaz bir performans ile parmakla gösterilecek bir çalışmanın içerisinde… Fatih Fethi Aksoy başkanlığında arı gibi çalışan bu ekip derneğin ötesine geçmiş durumda. Bir yerel yönetim deneyimi, katılımcı bir modeli yaşama geçirmekte örnek olacak uygulamaları hayata geçiriyor. Dışişleri Bakanlığı arazisinin yapılaşmaya açılmasına karşı verdiği mücadele ve yargı süreçleri ile muhtarlıkla kurduğu beraberlikle takdire şayan bir mücadelenin parçası durumda.

Şimdilerde ise yeni kurulan ve eskiden tanıdığımız dostların elinde şekillenen Emek Bahçeli Evler Eski Dostlar Derneği’de (EBED) Ankara’da mahallesine semtine sahip çıkma konusunda, Kavaklıderem Derneği ve Çiğdemim Derneği’ne kardeş olarak büyüyor. Bu üç derneğin birbiri ile dayanışmasından ve diğer dernekleri tetikleyecekleri birliktelikten nasıl bir enerji çıkacağını şimdiden hayal etmemek mümkün değil.

İsrail Evleri mücadelesinden güzel haber

EBED daha kuruluş aşamasında eski pazaryerlerinde olan yapının yıkılması ile yerine bina değil, yeşil alan yapılmasını savunarak gündeme damgasını vurdu. Yaptığı eylemlilikler, dilekçeler, belediyelerle görüşmeler, yerel yönetimlerin ilgisizliği ve dikkate almazlığı ile bir türlü sonuçlanmadı ve devasa beton kütle yükselmeye devam ediyor.

Ankara’da Cumhuriyet’in köklü mahallelerinden olan Emek Bahçeli bölgesinde kentsel dönüşüm sürecine karşı da verdikleri kararlı mücadele dikkatleri üzerine çekiyor ve örgütleri inisiyatifleri ve kent savunucusu olan bizleri harekete geçiriyor. Daha önce Kısa Dalga'da Dikmen Yapı Kooperatifi Namı diğer İsrail Evleri'ndeki kentsel dönüşüm sürecini ocak ayının başında detaylı olarak köşeme yazmış hatta bununla da yetinmeyip ikinci üniversitesini okuyan bir film tasarımı bölümü öğrencisi olarak İsrail Evleri'nin belgeselini de yaparak EBED’in sesine ses katmayı önemsemiştim.

EBED’in gündeme getirmesiyle harekete geçilen bir süreçte İsrail Evlerine ilişkin mimarlık ve kültürel miras örgütleri harekete geçerek “Anadolu Kültürel Miras Platformu, Ankara Kent Konseyi Mimarlık Kültürü ve Planlama çalışma grubu, uzun yıllar Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nde kent mücadelesini sürdüren, benimde içerisinde olduğum Demokrasi İçim Mimarlar Platformu, Docomomo _Türkiye, Emek Bahçeli Evler Eski Dostlar Derneği, ICOMOS Türkiye, Koruma ve Restorasyon Uzmanları Derneği, Mimarlar Derneği 1927” olarak "İsrail Evleri Modern Mimarlık Eseri Olarak Korunmalıdır" başlıklı bir bildiri yayınlamıştı. Bu arada EBED ve Docomomo İsrail Evleri’nin korunması için Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’na başvurmuştu. Aynı süreçte Mimarlar Odası İsrail Evleri’nin tescil kaldırılmasını yargıya taşımış ve sonrasında bilirkişi raporu da lehe gelmişti.

Geçtiğimiz günlerde Emek Bahçeli Evler Eski Dostlar Derneği’nin İsrail Evleri’nin korunmasına yönelik başvurusuna gelen cevap ile koruma sürecinin mahkemenin kararından sonra değerlendirileceği idi. Ve mahkemeden beklenen yanıt gecikmedi. Mimarlar Odası’nın açtığı davada,17.İdare Mahkemesi bilirkişi raporunu esas alarak korunma kararının kaldırılmasını iptal ederek, İsrail Evleri’nin modern mimarlık mirasının özgün örneklerinden kent belleğindeki yerine dikkat çekerek kültür varlığı olarak tescillenmesine hükmetmiştir.

Kolektif mücadelenin başarısını tetikleyen EBED’e ve mücadelesini veren herkesin emeğine teşekkür ederken, sürecin peşini bırakmamak gerektiğinin de altını çizmek gerekir. Mimarlar Odasında pek çok kez kazandığımız davaların üst mahkemeye taşındığı ve hukuksuzluğun bir hukuk olduğu ülkemizde her şeye hazırlıklı olmak da gereklilik.

Eser Park’ta ve parklarda yapılaşmaya karşı mücadele

Bu kez Emek Bahçeli Evler Mahallesi’nin EBED’in ve Eser Sitesi’nin gündeminde Çankaya Belediyesi tarafından parklara yapılan “Emekli Lokali” inşaatı ile yeni bir mücadele daha başlıyor.

Kent planlamasında parkların kullanımı, nefes alanları olarak oldukça önemli. Bu alanları daraltacak yapılaşmalardan vazgeçilmesi elzemdir. Emekli Lokalleri bir ihtiyaç olabilir ancak yerleri parklar değildir… Benzer bir uygulamayı çocukluğumun ilk salıncağını ve kaydırağını deneyimlediğim, Küçükesat’ta ki itfaiyenin yanındaki çocuk parkında (Ali Ekber Çiçek Parkı) görünce dehşete düşmüştüm. O kadar küçük bir parkta parkı tamamen bitirecek bir yapılaşma kabul edilemez.

Şimdi tekrar Ankara ili Çankaya ilçesi Yukarı Bahçelievler Mahallesi Akdeniz Caddesi üzerindeki 2612 adada bulunan Eser Parkta "emekli lokali" adı altında başlayan inşai faaliyetlere dönelim. Bütün bu süreci Eser Sitesi’nden sonra 7 mahalle sakininin yargıya taşıdığı süreçten takip edelim.

15-16 Haziran 2025 tarihlerinde parkta hareketlilik olduğunu gören mahalle sakinleri Çankaya Belediyesince parktaki bazı ağaçların kesildiğini, mevcutta Belediyenin çöp toplama hizmetindeki çalışanların kıyafetlerini değiştirmek için kullandıkları ve Eser Parkın bakımı için kullanılan alet edevatın durduğu, bekçinin kullandığı yapının yıkıldığını görürler. Bu duruma tepkilerini göstermek için park alanında toplanırlar. Toplandıklarında buradaki yıkım ve ağaç kesilmesini istemediklerini ifade ederek belediye çalışanlarından işlemlerin durmasını isterler. Belediye yetkililerince parkta "emekli lokali" yapılacağı bilgisi verilir, vatandaşların toplandıkları ve bu konuşmaların yaşandığı esnada zabıta müdürü olduğu söylenen bir kişi tarafından sakinlerden birisi darp edilir. Darp raporla tescil edilir.

Belediye kamuoyuna bir açıklama yapar ama bu açıklamada tatmin edici değildir. Çünkü parkta ağaçlar kesilmekte insanlar darp edilmektedir. Eser park bölgenin şimdi yeni mücadele alanıdır.

“2002 yılında Eser Parka büfe ve çiçek dükkanı açılmak istenmiş, bu durum dava konusu olmuştur. Ankara 1.İdare Mahkemesinin 2002/1419E. 2004/1718E. Sayılı karar ile "1/1000 ölçekli imar planında park yeşil saha gibi umumi hizmet alanları için ayrılan bedelsiz payların Çankaya Belediyesi’nin mülkiyetinde olmadığı, bu yerlerin düzenleme ortaklık payı karşılığı bedelsiz alınan yerler olması ve kamu yararı gereği bedelsiz terk edildiği için imar planında ayrıldığı amaca uygun olarak kullanılması gerektiği" dava metninde ifade edilmiştir.

Parklar yeşil alanlar, yeni yapılaşma alanları değildir, olmamalıdır da. Hele böyle alanlarda yapılaşma için ankete başvurmak sağlıklı kentleşme planlarına ve mevzuata uygun değildir.

Eser Park’ta kesilen bir ağacın görselini bana gönderdiklerinde utanmaktan öte insanın gerçekten yüreği kaldırmıyor.

Yeşil alanlarımızı parklarımızı korumak, sağlıklı kentsel planlamayı savunmak ve yerel yönetimlerin doğru bilgilendirme yapmasını istemek kent hakkımız.