Formula 1’de mevcut sezonunun bitimine 1 aydan az kalmışken, 2020/2021 sezonunun draması halen bitmek bilmiyor. Tartışmalı kararlar, birbirlerini limit ve ötesine zorlayan iki dünya klası sürücü, FIA içinde gidilen yönetimsel değişim ve yer yer çirkinleşen takımlar arası laf dalaşına şimdi de bütçe limiti tartışmaları eklendi. Singapur GP’si hafta sonunda, Red Bull’un geçtiğimiz sezonun bütçe limitini aştığı iddiası ortaya çıktı. Formula 1, kendi değerlendirmeleri sonucunda bu iddiayı doğruladı.

Red Bull’un bütçe limitini aşımı, Formula 1’in kendi yönetmelikleri içinde ‘minör’ olarak tanımladığı, yani bütçenin %5’inden daha küçük boyutta bir aşım. Buradaki aşımı betimleyen ibareler olayı çok büyük değilmiş gibi gösterse de 2020/2021 sezonunda belirlenen bütçenin %5’i 7,5 milyon dolara tekabül ediyor. İddia edilen aşımın tam olarak sayısal değerini bilmiyoruz ama ‘minör’ sınıfa giren bir aşım olduğundan hangi aralığa düştüğünü tahmin edebiliriz.

Red Bull, haberler başta ortaya çıktığında bütün bunları her cepheden yalanladı. Takım patronu Christian Horner haklarında yapılan suçlamalara karşın hukuki aksiyon alacaklarını söylerken, çifte dünya şampiyonu Max Verstappen de ‘’diğer takımlar ve sürücüler bu konuda çenelerini kapalı tutmalı’’ ifadesinde bulundu.

Verilecek Ceza Neden Önemli?

Bütçe limiti uygulaması, Formula 1’in Amerikalı sahiplerinin rekabet eşitliği yaratma vaadi için elzem. Formula 1’in yakın zamanda bünyesine kattığı birçok takım ve marka bu vaatten ötürü spora geldi. O yüzden Formula 1’in ilk bütçe limitinin ihlaline verilecek ceza, kuralın geçerliliği açısından emsal oluşturacak. Çünkü cezanın ağırlığı finansal kurallarının gelecekte ne denli ciddiye alınıp alınmayacağını belirleyecek. Eğer dişe dokunmayan bir ceza verirseniz başka takımlar bundan yüz bulup gelecek sezonlarda bütçe limitini kale almadan hareket edebilir.

İşlenen suçtan daha büyük bir ceza vermek zulüm olur. Burada yapılması gereken kesinlikle bu değil. FIA’nın önünde ceza seçenekleri olarak 2020/2021 sezonundan takım puanı ve sürücü puanı silme, rüzgar tüneli çalışma saatlerini kısıtlama, gelecek sezonun belli seanslarından takımı men etme ve aşılan miktar kadar gelecek sezonun bütçe limitinden düşülmesi opsiyonları bulunuyor.

Sürücüden puan silmek opsiyon olarak her ne kadar var olsa bile pek gerçekçi bir seçenek değil. 2020/2021 sezonunun şampiyonluğunun buradan artık yeniden eşelenmemesi lazım. Zira bu tartışma yeterince uzadı ve Formula 1’in markasına zarar verdi.

Ayrıca Formula 1 tarihinde bundan çok daha büyük hilelerin yapıldığı durumlarda bile sürücülerden puan silinmediğini düşünürsek, burada olacakların Max Verstappen’in şampiyonluğunu etkilemeyeceğini söyleyebiliriz.

Red Bull Bilerek Hile Mi Yaptı?

Red Bull, Formula 1 tarihinin en verimli yönetilen takımlarından biri. Tarihsel olarak baktığımızda bu takım, bütçe limiti yokken Mercedes ve Ferrari’nin sahip olduğu bütçenin %80’iyle hareket edip bu takımları alt edebiliyordu. Ama bu elbette önümüzdeki mesele için herhangi delil anlamı taşımaz.

Red Bull’un ne denli dominant bir sezon geçirdiğine bakarsak bütçe limitinin göz göre göre aşıldığını söylemek yanlış olur. Zira Red Bull rakiplerinden birkaç gömlek üstün. Bütçe limitinin aşımı doğrulansa bile buradaki harcamanın doğrudan nereye gittiğini belirlemek güç. Red Bull’un iddiasına göre söz konusu aşımın sebebi personellerine sunduğu lojistik hizmetler ve bekledikleri bazı vergi indirimlerinin daha uygulanmamış olması.

Rakip takımlar ise elbette söz konusu ekstra harcamanın aracı geliştirmek için kullanıldığının ve böylelikle Red Bull hem 2020/2021 sezonunda hem de gelecek sezonlarda süregelecek türden bir avantaj kazandığını iddia ediyor. Özellikle Ferrari sezon içinde Red Bull’un hem yeni parçalar geliştirip hem de hafiflemesinin bütçe limiti sınırları içinde kalınarak başarılamayacağı görüşünde. Fakat Red Bull, basitçe Ferrari’den daha efektif bir iş çıkarmış olabilir.

Sayıların Hassasiyeti

Bütçenin tam olarak ne kadar aşıldığını bilmemek bir yargıya varmayı zorlaştırıyor.

Örneğin;

• Ortalama 200 bin dolarlık bir bütçe aşımı araca yeni bir ön kanat geliştirmeye eş değer.

• 2 milyonluk bir aşım ise nereden baksanız bir takımın yıllık sezon içi araç geliştirme bütçesine tekabül ediyor.

• 4 milyonluk bir aşımla 70’e yakın personeli daha araç üzerinde çalıştırabilirsiniz.

Bu meblağların hepsi %5’lik dilimin içinde kalıyor. Ancak takdir edersiniz ki birbirlerinden farklı ağırlıktaki suçlar. Yani cezalarının aynı olmaması gerekir.

Yargıda Değil Masada Çözülecek

Formula 1’in yönetici kolu FIA’nın bu tarz olayların yargıya taşınmadan çözülebilmesi için takımlara sunduğu masa başı anlaşma yolları var. Bu sayede Formula 1 buradaki skandalın daha da uzamasının önüne geçebilir ve makul bir ceza vererek finansal regülasyonların güçlü olduğunu bir emsal oluşturarak gösterebilir.

Red Bull, bütçe limitini aştığını kabul edip, FIA’nın vereceği cezaya temyize gitme hakkından feragat ederek konunun yargıya taşınması durumunda alabileceği potansiyel büyük cezalardan kendini koruyabilir. Yargının kaybedilmesi durumunda alınabilecek puan silinmesi ve gelecek sezonun bütçe limitinin azaltılması cezaları FIA’nın kabul edilen ihlal anlaşmalarında verebileceği cezalar arasında yer almıyor.

Konunun böyle bir anlaşmayla çözülmesi diğer takımları kızdırabilir. Zira bu yol, sporun içindeki yasaların kesinlikten çok pazarlıkla belirlenişini öne çıkarır nitelikte. Fakat böyle bir mekanizma yasal sürecin karmaşık ve uzun olmasının yaratacağı tahribatı minimalize etmek için var.

Bunun en güncel örneği 2019 yılındaki Ferrari ve FIA arasındaki gizli motor anlaşması. Ferrari’nin o sezon sahip olduğu şaibeli motor performansı, rakip takımların motor regülasyonlarına dair bazı gri bölgeleri aydınlatmak için sordukları sorularla iyice ortaya çıkmış ve bu iş bir skandal boyutuna ulaşmadan Ferrari ve FIA kapalı kapılar ardında bir anlaşmaya varmıştı. Bu anlaşmanın detayları açıklanmamış olsa da, anlaşma sonrası Ferrari’nin motor performansında gözle görülür bir gerileme olmuştu.

Fakat burada herhangi bir kapalı kapı ardında gizlenecek unsur olmayacak. Mesele teknik değil finansal olduğundan FIA potansiyel bir anlaşma sonrası suçun ve cezanın detaylarını paylaşacak. Ferrari motoru konusundaki anlaşma sürecinin detayları fikri mülkiyet haklarından ötürü paylaşılmamıştı.

Bütçe limiti, Formula 1’in eşit bir rekabet sunma konusundaki en büyük teminatı. Bu uygulamanın daha ilk denemesinde yapılan bir ihlalin büyük veya küçük fark etmeksizin basit bir ceza ile geçiştirilmesi, Formula 1’in güvenilirliğini derinden sarsar ve gelecekte bünyesine katabileceği markaları kendisinden uzaklaştırır. O yüzden burada bir emsal oluşturulması şart.