İBRAHİM EKİNCİ

30’dan fazla şirket altın için kazıyor. Çoğu yabancı. Kanadalılar üşüşmüş. Türkiye, Kanada’nın sömürge madencilik bölgesi gibi. Kazdağları’nı traş etmeye kalkan Alamos ile Erzincan felaketinin sorumlusu Anagold dahil 9 Kanadalı burada.

***

Altın madenciliğinin iki kitabını yazan Gazeteci İbrahim Gündüz, Halk TV’de anlatırken not ettim: “Dağlarımız tehlike altında… Madra Dağı, Kışladağ, Kozak Yaylası, Eğrigöz Dağı, Toroslar, Canik Dağları, Munzur Dağları, Kaz Dağları, Sandras Dağı (Çiçekbaba), Latmos Dağı (Beşparmak), Murat Dağı… Dağlarımızı kaybediyoruz.” Bu “kaybediyoruz” lafının altı dolu çünkü, 1.) Altın zehirle çıkarılıyor. 2.) “1 ton demir için 3 ton kaya kırmak gerekirken, 1 ton bakır için 5 ton kaya, 1 ton kömür için 1 ton kazmak gerekirken, 1 ton dore altın için 5 milyon ton taşı toprağı paramparça etmek gerekiyor.” Şimdi Çöpler felaketini konuşuyoruz. Dağların göçtüğünü canlı yayında izliyoruz. Yerli, yabancı 30’dan fazla altın şirketi kazıyor. (1) Çoğu yabancı bunların. Ama Kanadalılar üşüşmüş. 9’u Kanadalı. Türkiye, Kanada’nın sömürge madencilik bölgesi gibi.

• Anagold,
• Mariana,
• Centerra Gold Inc,
• Teck,
• Eldorado Gold Corporation,
• Alamos Gold,
• Fronteer Eurasia,
• Liberty Gold (Fronteer Gold),
• Odyssey.

Başka madenlerle ilgili faaliyette olan Kanadalılar da var. Bu 9’u altın şirketi. Türkiye’de ya altın üretiyor ya saha geliştiriyor ya da arama faaliyetleri yapıyorlar. Ayrıca Hollandalı Aldridge Mineral, İngiliz Ariana ve ABD’li Stratex gibi faaliyette olan çok sayıda yabancı var. MTA haritasına göre 17 noktada üretim (işletilen) var. 13 bölgede işletmeye hazırlık yapılıyor ve 20 bölgede “potansiyel” bulunuyor.

Kanadalı ve diğerlerinin Türkiye’yi mesken tutmalarının nedeni muhtemelen ahbap çavuş düzeni. AB yasaklamışken Türkiye’de siyanürle çıkarmanın çekiciliği. Ucuz işçilik. Alamos CEO’su söylüyor: “100 milyon dolar yatırım yaptık 3 milyon ons altın çıkardık. Türkler hafriyat ve taş taşımada çok iyiler!” 3 milyon ons, 2 bin dolardan 6 milyar dolar demek! Şirketlerin Türkiye’ye hücum etmesinin bir nedeni de elbette ki altın madeni kaynakları. MTA raporları şöyle diyor: “Altın, dünya rezervleri içinde %0,5’ten fazla (yaklaşık %2) paya sahip olduğumuz madenler arasında. Türkiye altın madeni bakımından zengin ülke olarak görülmektedir.”

Altın Madencileri Derneği’nin (AMD) verilerine göre Türkiye, 39,5 ton üretimle 2021 verilerine göre dünyanın en büyük 25’inci altın üreticisi, 2022 üretimi 31 ton gözüküyor. Türkiye ürettiğini 5 - 6 katı ithalat yapıyor. Yıllık ortalama ithalatı 170 ton civarında. AMD’nin 19 üyesi gözüküyor. Diğer kaynaklardan da derlediğim bilgilere göre üretim yapan şirketler şöyle:

Aldridge Mineral: Virjin Adaları'nda kurulmuş, Hollandalı Virtus Mining’in iştiraki. Yozgat Boğazlıyan’da lisans sahibi.

Anagold: Erzincan kazasına yol açan şirket. Kandalı SSR Mining ([2]) ile Çalık Holding şirketi Lidya Madencilik ortaklığı. Çöpler dışında, Çakmaktepe (Erzurum civarında) ve iki başka yerde daha geliştirme yatırımları var.

Demir Export: Koç şirketi. 2013’te Sivas Bakırtepe’de altın projesi başlattı. 2016’da ilk dore dökümü yaptı.

Galata Madencilik: Sahibi Londra merkezli Ariana. 2004’te geldi. Artvin’de altın madenciliği yapıyor. Zenit ve Özaltın ile ortak.

Gübretaş Madencilik: Söğüt’te altın madenciliği yapıyor. Yerli şirket.

Gümüştaş Madencilik: Necati Kurmel, Aydındoğan ortaklığı. Niğde Tepeköy’de altın madenciliği yapıyor.

Koza Altın: Ovacık, Mastra, Çukuralan, Kaymaz, Himmetdede, Çoraklıtepe, Kubaşlar, Mollakara sahalarında altın üretiyor veya saha geliştiriyor.

Lidya Madencilik: Çalık şirketi. Anagold’ta SSR Mining ile Artvin’de Kanadalı Mariana (Sandstorm Gold Royalties’in iştiraki) ile ortak.

Öksüt Madencilik: Kanada merkezli Centerra Gold Inc’nin Türkiye’deki şirketi. Kayseri Develi madenine yatırım yapıyor.

Santral Madencilik: Güriş şirketi. 2015’te, Akdeniz Resources hisselerini alarak, Artvin/Yusufeli altın projesine yatırım kararı aldı.

Çitay Madencilik: Yerli şirket. Bursa ve Giresun’da 3 altın ruhsatı var.

Teck Cominco: Kanadalı. Türkiye'deki Dagi ve Kirazlı’yı Alamos’a, Halilağa proje ve işlerini Cengiz’e sattı. Halen Çanakkale’de TV Kulesi’nde Liberty Gold ile ortak. Fronteer (Liberty) aracılığıyla (Doğu Truva ve Kuzey Truva Madencilik) Bayramiç ve diğer 6 noktada faaliyeti var. Altındaki arama şirketi Startex, Fatsa sahasını Bahar’a devretti.

Liberty Gold (eski adı Fronteer Gold): Kanadalı. ABD ağırlıklı faaliyet gösteriyor. Halilağa hissesini Cengiz’e sattı. Teck ile Çanakkale’de TV Kulesi sahasında ana hissedar.

Zenit Madencilik: Proje A İnşaat ile (İngiliz Ariana’nın iştiraki) Galata’nın ortaklığıydı. 2021’de Özaltın ortak oldu. Sındırgı- Kızıltepe’de üretim yapıyor. Kütahya Tavşan’da yatırım yapıyor.

Pontid Madencilik: Özaltın + ProjeA ve Arina ortaklığı. Artvin Salınbaş ve Ardala projelerini yürütüyor.

Alamos Gold: Kaz Dağları’ndaki altın madenciliğinin yolaçtığı facia ile gündeme geldi. Faaliyetlerini durdurdu ancak halen bölgedeki lisans haklarının sahibi.

TÜMAD Madencilik: Çarmıklı Holding şirketi. Lapseki ve İvrindi’de altın üretiyor.

Tüprag: Eldorado Gold’un şirketi. Kışladağ ve Efemçuku’nda üretim yapıyor.

Fronteer Eurasia: Cayman Adaları kuruluşlu. 2005’te sicil kaydı yaparak sektöre girdi. Ana hissedarları Frontier Investment Inc. Yöneticileri Kanadalı. Kuzeydoğu Anadolu'da 3.5 milyon onsluk altın rezervi buldu. (Yapı Dergisi)

Rio Tinto: Avusturya – İngiltere merkezli. Türkiye'de 6,3 milyon dolarlık altın rezervi buldu. Şirket, 20 milyon dolarlık yatırım yaptı. (Yapı Dergisi)

Odyssey: Kanadalı. İngiliz Ariana ile Kütahya Tavşanlı'da altın arama çalışmaları yaptı. (Bölgede şimdi Zenit var.) Biga Yarımadası’nda faaliyette bulundu.

Stratex: ABD'li, Murat Dağı'nda altın buldu. Eskişehir Muratdere'de de altın arama çalışmlarını sürdürüyor. Fatsa’da işletmeyi Bahar’a devretti.

Pomza: Manisa Sart Altın Madeni’ni işletiyor. Yerli şirket.

Yıldızbakır: Gümüşhane Midi sahasında, yerli şirket.

Bahar Madencilik: Fatsa Altıntepe’deki şirket, yerli. (Madenin hakları aslında Cominco’nundu. Starteks, Cominco’nun altındaki arama şirketi. Starteks işletme hisselerini Bahar’a satmış. Ama rödövans sahası olduğu için Teck-Cominco ve Stratex-Oriole Recources Net İzabe Gelirinden pay alıyor diye biliniyor.)

Esan: Eczacıbaşı şirketi. Konya -İnlice İşletmesi’nde altın dore üretiyor.

Cengiz: Biga’daki Halilağa bakır-altın porfir yatağı projesinin yüzde 40’ını Liberty Gold ve Teck’den satın aldı.

Bu şirketler dışında Onsa Rafineri (Altınbaş Holding’in) Nadir Metal, Ahlatçı Rafineri ve İstanbul Altın Rafinerisi de AMD üyesi.

2011’de yaptığım bir araştırmada şirket sayısı 88, arama ve işletme ruhsatı sayısı 956’yı bulmuştu. AKP’ye yakın şirketlerin ilgisi dikkat çekiciydi. Ahlatçı, Cengiz, Özaltın, Çalık, Atasay, Kiler, İhlas (2011’de 30 ruhsat almıştı), Demirören bunlar arasındaydı. Şu anda ruhsat sayısı, şirket sayısı hakkında bir açıklama yok.

Ve güler misin ağlar mısın lafının yeri geldi. Erzincan’da altın madenine ÇED raporu veren Şehircilik Bakanı Murat Kurum, İBB Başkanlığı’na aday. İşin komik tarafı şu; daha geçenlerde İstanbul halkını, İBB’den çevre ile ilgili hesap sormaya çağırıyordu.

Hopdediks Bayram Çavuş’un anısı

Bergama’yı hatırlıyoruz. 1992! Tarihimizdeki en önemli halk direnişlerinden biriydi. Ekürisi Asteriks ile “Hopdediks Bayram Çavuş” karakterini armağan etmişti bize. Eurogold’a (Normandy) karşı mücadeleydi. Kazdağları’nda Alamos’u durduran direnişi hatırlıyoruz. Alamos, bu akciğerden tabiatta 347 bin ağacı boğazlamıştı. Tepkiler sonucu faaliyeti durdurdu ama ruhsat elinde.

1- Maden Mühendisleri Odası’nın 2011 tarihli dökümüne göre Türkiye’de faaliyeti olan yabancı sayısı 26 gözüküyor. AMD bilgilerine göre üretimde olan yabancı sayısı 9 gözüküyor. Tam rakamı Enerji Bakanlığı biliyor. Ruhsat ve izin veren kuruluş o. Ancak bu bilgiler internet sayfasında yer almıyor.