HSBC Portföy’den Bora Kaya’nın başlattığı Web TÜFE verilerine göre, 20 Şubat itibariyle TÜFE %3.31’i buldu. Kaya, şubat aylık enflasyonunu %4 civarında bekliyor. Ekonomist Uğur Gürses, Hazine’nin altın borçlanmasının faturasını çıkardı: 6,2 milyar dolarlık zarar! İşsizlikte TÜİK’in vitrin rakamlarını geçin. 11.4 milyon kişinin doğru dürüst işi yok. Kamu konut üreticisi, konut sahipliği oranı gerilerken yatırımcıya kampanya açıyor!

***

Şu sıralar HSBC Portföy’de çalışan İTÜ Matematik Mühendisliği’nden Bora Kaya dikkat çeken bir çalışma başlattı. Web Tüketici Fiyat Endeksi açıklamaya başladı. Kaya’nın ölçebildiği sepet, TÜİK’in sepetinin 82.6’sına ulaşabiliyor. Metodoloji notu da ekledi çalışmasına. Bu metodolojiyi, ürettiği rakamları tartışabilecek durumda değilim. O, uzmanlık işi. Fakat iktisadi tartışma ortamına veri üretmek önemlidir. Önemsiyorum. Kaya’nın çalışması günlük sonuçlar üretebiliyor. Ayın herhangi bir gününde sonuç gösterebiliyor. Mesela 20 Şubat itibariyle Web TÜFE aylık %3,31 görünüyor. Aylık tahmini, sağlık grubu %25, alkollü içeceklerin %1 gelmesi halinde Web TÜFE şubat artışı %4,07!

Şöyle anlattı çalışmasını: “TÜİK madde ağırlıklarını açıklamıyor. Ben eski yeni TÜİK verilerinden hareketle güncelleyerek, tahmini bir şekilde alıyorum. Fiyatları tamamen web’den, web scraping yöntemiyle Python üzerinden derliyorum. Şu an itibariyle her gün yaklaşık 1 milyon fiyat toplanabiliyor. Amacım TÜFE'de yer alan alkollü içecekler ve sağlık grubu (bu kalemlerin fiyatları web üzerinden alınamıyor!) dışında kalan ürünlerin günlük değişimini ölçerek enflasyon oranını hesaplamak. Madde adedi 325’tir. Bu da TÜİK sepetinin ağırlık bazında %82,6’sına ulaşıyor. 31 Aralık 2024 endeksini baz olarak alarak ölçüme 6 Ocak 2025’te başladım. Her ayın 24'ünde kendi endekslerimin aylık enflasyon rakamını veriyorum. Neden 24’ü? Çünkü TÜİK de web’den fiyat toplamayı ayın 24’üne kadar sürdürüyor.”

Bu veriler Kaya’nın ölçümünü, öncü gösterge değerine yükseltiyor. ENAG enflasyon ölçümüne girdiği için tepki görmüştü. Bora Kaya aldığı tepkilerin olumlu olduğunu söyledi. “Uzun bir süredir altyapısını hazırladım. Çok emek isteyen bir iş. Bir ekibim yok. Özel kapsamlı sepetleri oluştururken destek aldım. Çalışmam konusunda tebrik takdir ifadeleri aldığım ekonomistler oldu. HSBC Baş Ekonomistimiz İbrahim Aksoy da olumlu buldu. Prof. Dr. Hakan Kara tebrik etti. Birkaç ekonomist de daha önce yazarak takdirlerini bildirdi” dedi.

Sonuçları nasıl görüyor?

“Benim sonuçlarım ENAG’a kıyasla TÜİK’e daha yakın çıkıyor. TÜİK’in ölçümleri de öncekiler şüpheli bulunurdu ama 2024 yılı ölçüm olarak bence doğru. Beklentilerin de üstünde geliyor. Ben de coğrafi konuma göre rakam vermek istiyorum. Gıda için yapılabilir. TR 26 bölge için ölçüm mümkün. Ramazan gelir zamlar gelir. Geçen yıl kadar değil ama yine var. Şubatta süt ve süt ürünlerinde, işlenmiş gıdalarda çok artış var. Paketli gıdalarda %5 civarı artış var. İşlenmemişlerde biraz düşüş var. Sebzede %7 düşüş görüyorum. Meyvede küçük bir artış var” dedi.

Dramatik tablo: 11 milyon 372 bin kişi iş bekliyor

TÜİK, 2024 4. Çeyrek işgücü istatistiklerini açıkladı. Bulgular şöyle:

• İşsizlik % 8,6. Buna TÜİK’in vitrin rakamı diyelim. Çünkü geniş tanımlı işsizlik oranı %28. Yani, TÜİK’in işsiz saydığı 3 milyon 80 bin kişinin yanı sıra 8,4 milyon kişi daha (ümitsiz iş aramayanlar, yarım yamalak işlerde çalışan ve tam zamanlı iş aradığı halde TÜİK’in işsiz saymadıkları vs.) işsiz.
• 2024 son çeyreğinde TÜİK’in “atıl işgücü” dediği geniş tanımlı işsiz sayısı 2023’e göre 2 milyon 609 bin kişi artarak 11 milyon 372 bin kişiye ulaşmış.
• Atıl işgücünde son 1 yıldaki 2,6 milyonluk artışın %46’sı ümitsizlerden oluşuyor.
• 15 – 34 yaş grubunda, her 100 kişiden 27’si ne eğitimde ne istihdamda. Özeti her dört gençten biri iş bekliyor. Dr. Osman Berke Duvan’ın tespitlerinden devam edelim:
• Toplam istihdamı da uzunca bir süredir ‘eksik zamanlı’ çalışan sayısındaki artış sürüklüyor. Nitekim 2024’ün son üç çeyreğinde ‘tam zamanlı istihdam’ sürekli gerilerken, 2024’ün son üç ayında tam zamanlı çalışan sayısındaki kaybın 765 bin kişiye ulaştığı görülüyor.
• Kamunun istihdam rakamları tam zamanlı istihdamdan ayıklandığında ise tablo daha da ciddi bir hal alıyor. Kamu hariç tam zamanlı istihdam edilenlerin sayısı son beş çeyrektir sürekli geriliyor.
• İstihdam verilerinin eğilimine bakıldığında ise uzunca bir süredir 30 milyon sınırına takılan tam zamanlı istihdamın, kamu istihdamı dışarıda tutulduğunda 25 milyon sınırının hemen altında seyrettiği gözleniyor.

Uğur Gürses, altın cinliğinin zararını hesapladı: 6,2 milyar dolar

“Altın fiyatları 2024 başında yaklaşık 2000 dolarda iken, 2025 Şubat ayında 2900 dolar seviyesine çıkmış durumda. (…) Peki 2018’de ufaktan başlanan ve 2019 başından bu yana 6 yılda yükselen eğilimde yapılan, vadesi doldukça yeni ihalelerle yeniden yapılan altın borçlanmalarının, vadesi dolanlar ve henüz vadesi dolmayanlar için Hazine’ye yazdığı kar-zarar durumu neydi? (…)

Vadesi dolanların zararı

2 Ekim 2017-27 Ocak 2025 arası dönemde vadesi dolan altın tahvili ve sertifikalarının miktarı 367 ton. Bu altınların ağırlıklı olarak borçlanma tarihlerindeki ortalama ons fiyatı 1677.24 dolar. Vade tarihlerindeki ortalama ise 2003.13 dolar.

Yani, 367 ton altın borçlanmasında ons başına 325.89 dolar zarar yazılmış. Bunun dolar faturası ise 3 milyar 850 milyon dolar.

Mevcut altın borç stokunun zararı

Vadesi 27 Ocak 2025 sonrasında gelecek olan 180 ton altın, hali hazırda mevcut borç olarak bilançosunda duruyor. Bunların vadesi 26 Ocak 2026’ya kadar. Yani bir yıldan az bir süre kalmış. Burada da tablo şöyle:

Henüz vadesi gelmemiş bu altın tahvil ve sertifikalarının, ağırlıklı olarak borçlanma tarihindeki ortalama ons fiyatı 2295 dolar. Vade tarihi henüz gelmediği için bugünkü fiyatı baz alırsak 2900 dolar. Yani, 180 ton altın borçlanmasında ons başına 604.11 dolar zarar söz konusu. Bugünkü 2900 dolarlık ons fiyatına göre gerçekleşmemiş zararın dolar faturası ise 3 milyar 495 milyon dolar.

Gerçekleşmiş ve henüz gerçekleşmemiş ama piyasa fiyatından potansiyel zararın toplamı 7 milyar 345 milyon dolar.

Peki Hazine’nin elinde ne kadar altın var? Merkez Bankası verilerine göre Hazine’nin Merkez Bankası’nda tuttuğu 60 ton altın var. Bu, 2900 dolarlık ons fiyatıyla, zararın 1 milyar 165 milyonunu azaltıyor.

Böylece, Hazine’nin altın borçlanma macerasının, sadece altın ons fiyatındaki yükseliş sonucunda net faturası 6 milyar 180 milyon dolar olarak çıkıyor.

İçi boş özgüvenle yığılan altın zararı ve borcu, halının altına süpürülmüş enkazlarında sadece biri. Temizlemek de Bakan Mehmet Şimşek’e kaldı.

İktisat fakültelerinde, finans seminerlerinde örnek vaka olarak okutulacak cinsten ‘pahalı’ bir ders…

Kahtalı Mıçe ile bitirelim…

Kahtalı Mıçe’nin şarkılarından birinde yer alan şu sözler herhalde durumu çok iyi özetliyor: “Çal çal ince havadan / gülmedim ağlamaktan / bu millet neler çekti usta ile çıraktan.”

Ekleyelim. 128 milyar dolar rezervi arka kapıdan sattıran bakan devrinde oldu bu.

Ondan sonra gelen Nebati, 1,5 trilyon fatura çıkaran KKM’yi buldu. Enflasyon yüzde 40 – 50 iken şirketlere %16- 18’den kredi verdirdi, bazı hesaplara göre 350 milyar dolar servet aktarımı gerçekleştirdi. Memleketimizin aşırı demokrasisi bunların hesabının sorulmasına izin vermiyor.

Ev sahipliği oranı 5 puan düşmüşken yatırımcıya kampanya

İtibarı göklerde filo olarak uçmakta olan memleketimizde 2014’te (en yüksek oranlı yıldı) yüzde 61,1 olan konut sahipliği oranının 2024’te %56,1’e gerilemiş olmasını kim dert edecek? Emlak Konut kampanya başlatıyor, “ilke kez ev sahibi olmak” şartı koymuyor. Kampanyanın adı “Kazançlı Yatırım Kampanyası.” Duyurusunda “Herhangi bir başvuru şartı aranmamaktadır” diyor. 40 dairesi olan da yararlanabilecek. Avrupa İstatistik Ofisi’ne göre Türkiye’de konut fiyatları son 10 yılda 16 kat artmış. TÜİK endeksine göre 2021’den 2024’e %423 artmış. Konut ve kira fiyatları el yakarken; gençlerin, kiracıların, yeni evlenenlerin, dar gelirlilerin ev sahibi olma umudu hayal olmuşken kamu konut üreticilerinin işi midir yatırımlık kampanya?

Emlak Konut Genel Müdürü Yasir Yılmaz, "Bu kampanya kapsamında örnek olarak İstanbul’da 6 milyon lira değerinde bir eve, 60 ay vade ile ve aylık 61 bin 698 liradan başlayan taksitlerle sahip olabilirsiniz" diyor. Ayda 61 bin lira ödeyebilecek babayiğit, aylık geliri 125 – 150 bin lirayı bulan orta gelirli yurttaşlarımız olabilir ama soru aynı: Kamu konut üreticilerinin dert etmesi gereken bu kesim midir? Emlak Konut’un 49’u TOKİ’nin.

Konut fiyatlarında trend değişikliği işareti geliyor

MB Konut Fiyat Endeksi’ne bakılırsa, konutun yıllık reel getirisi yeniden pozitif alana geçmek üzere. Ocakta aylık artış %4,7 geldi. Bu rakam, son 16 ayın en yüksek aylık artışı. Aylık %6 üstü artışlar olan 2023 3.Çeyrek dönemine yakın. Yıllık artış, 2024’ün 10’uncu ayında %26,77 ile dibi gördükten sonra yeniden yükselmeye başladı. İzleyen aylarda %29,41, yüzde 29,43 oldu. Bu yıl ocakta %31,95’e geldi. Yıllıkta hala reel olarak %7.2 düşük gözüküyor ancak trend yukarı doğru. Grafikteki siyah alanın yukarı döndüğü ve negatif bölgeden pozitif bölgeye doğru hareket ettiği görülüyor. Yılın ilk ayındaki bu yüksek artışın devam etme ihtimali var.