Otuz yıldır ekonomiyi takip ediyorum. Böyle bir şey görmedim. “Borsada hükumet operasyonu” başlıkları okuyoruz. Nasıl yani? Neler oluyor? Kim ne çeviriyor Borsa’da? 3 – 5 spekülatörün manipülasyon yapması, küçük yatırımcıyı soyması gibi işlere tanık olmuştuk.

Denetleyici kurumları iyi işleyenlerde daha az olmak üzere böyle işler her borsada olur. Olabilir. Ama biz gele gele hükumet kaynaklı bir operasyon iddiasına geldik. Bakan Nebati’nin tasarrufçuya Borsa’yı tavsiye etmesi herhalde işin en az sorunlu tarafı. Deniliyor ki Ankara’da planlanan bir operasyondur bu. KKM, döviz mevduatını tam çözemeyince, böyle bir gel gel operasyonu devreye konuldu. Başka bazı faydalar da umularak… Efendim borsamız şahane. Vatandaş kazanıyor. Ekonomiye güven var söylemi için… Hükümet kaynaklı olduğu iddiasının temeli, operasyonun Varlık Fonu (TVF) bünyesindeki kamu bankaları odaklı gerçekleşmesi...

Peki SPK nerede? Devreye girecek takati yok. Başkanı’nın halka açılma, sermaye artırma gibi borsa işlemlerinde şirketlere izni komisyona bağladığı, büyük servet yaptığı, paraları evlerinde istiflediği iddia ediliyor. Daha bunun şokunu atlatmadan şimdi de Ankara’da pişirilmiş bir operasyon iddiasıyla karşı karşıyayız. Bu, küçük tasarrufçuya kurulmuş ikinci tuzak oldu. Birincisi KKM ilan edildiğindeydi. Alaattin Aktaş’ın sosyal medyadaki sorusunun görseli sayfada. Haksız bir soru mu?

Borsa’yı çok iyi bilen 4 önemli isimle konuştum. Dr. Cüneyt Akman, Artı Tv’deki programımda değerlendirmişti konuyu. Görüşlerini buraya aktarıyorum. İris Cibre, Dr. Evren Bolgün, Doç. Dr. Hakkı Öztürk…

İRİS CİBRE: OPERASYON OLDUĞUNA İNANANLARDANIM

Öncelikle rakamlara bir bakalım derim. Bist100 endeksi 2 ayda (son iki günlük düşüş harici) 53% yükseldi. Salı-çarşamba düşüşünü hesaba katarsak 40% yükseldi

Bankacılık endeksi ise (son iki günlük düşüş harici) 150%, Çarşamba gününe geldiğimizde ise 109% yükseldi. Sanayi endeksi ise Salı-çarşamba hariç 33%, dahil 25% yükseldi. Görüyoruz ki yükseliş ne kadar hızlı olursa düşüş de aynı hızda gerçekleşiyor. Bakın sanayi endeksi daha sindirerek yükseldiğinden düşüşü de daha zayıf olmuş bankacılık endeksine oranla.

Endeksin hareketi ise tamamen bir banka hareketidir aslında. Endeks yükseliş oranlarından da bunu açıkça görebiliyoruz. Bankalardaki hareket de diğer tahtalara da ufak da olsa yansımış.

Doğrudur ki bankalar tarihi yüksek karlar açıkladılar, bu karların altında yatan en büyük neden ise ekonomi yönetiminin aldığı kararlardır. Fakat 2 ayda 150% yükselişi ne yabancının soktuğu iddia edilen 750 Milyon USD ne de bilançolar açıklayabilir. Macro ve micro nedenlerle gerçekleşen yükselişler daha sindirerek gerçekleşir. Hiç bir bilanço her gün tavan çeken borsanın amiral gemisi bankacılık hareketini açıklayamaz.

Dolayısıyla ben de bunun bir operasyon olduğu inancında olanlardanım. Fakat borsa tarihinde görülmemiş kör gözüme parmak bir operasyon. Dolayısıyla evet Ankara’nın desteğinin de olduğuna inanıyorum. 23 Ağustos’ta Bakan Nebati’nin ‘borsaya girin’ tavsiyesi vermesinden 2 gün sonra bu görülmemiş hareket gerçekleşti. Sn. Bakan daha önce hiç borsadan bahsetmemişti. Ardından ‘bakın borsamız ne kadar güzel yükseliyor, çünkü ekonomimiz çok sağlam, yatırımcı güveniyor’ açıklamaları geldi. Bu, Ankara’nın gidişattan haberdar olduğunun bir göstergesi değil mi?

SPK normalde bu tip olağan dışı hareketlerde brüt takas uygular fakat bu son harekette sadece TSKB ve Şeker Bank’a uyguladı, diğerlerinde bu hareketi göremedik. Nedenini öğrenmek isterdim doğrusu. Fakat aracı kurumlar hemen harekete geçti ve viop teminatlarına kendileri katsayı uygulamaya başladı. Şu an kimi takas teminatının 3 katı, kimi 5 katı uyguluyor. Üst limit de getirdiler yüksek montanlı pozisyon açılamasın diye. Yine de takasbank teminat tamamlama çağrılarından anlıyoruz ki çok ciddi batışlar var vadeli tarafta.

Bana sorarsanız Borsa bu gerçekleşenlerden büyük yara aldı. Profesyoneller profesyonel, bugün düşer yarın kalkar devam ederler, işleri bu fakat senelerdir tabana yayılacağız diyenler bu borsaya bu saatten sonra kim güvenir demiyor mu acaba? Yani, nedenini açıklayamadığı bir şekilde koca bir sektör hisselerinin 20 gün boyunca tavan yapmasını seyrettikten sonra 2 gün de taban yapmalarını izlemek ne kadar güvende hissettirmiştir yatırımcıyı? Yani soru şu değil mi? 20 gün boyunca tavan tavan giden bir yıldız hisse, büyük karlar getiriyor, çok ucuz kalmışlardı vs, bir anda ne oldu tavan bozulup tabana kadar satış yedi, bilançosu mu bozuldu, aynı seansta pahallı olduğuna mı karar verildi, ne oldu yani? Diğer yandan, e sanayi endeksi dolar bazında hala ucuz, adam seçmiş düzgün bilançolu yatırımları olan sanayi şirketine yatırım yapmış, bir bakıyor o tahta yerinde sayıyor bankalar 150%, bu mudur piyasa yani?

Sn. Bakan da bu borsaya girin diye yatırımcıyı teşvik ediyor. Bu durumda olan bir borsayı geçtim, dünyanın hiçbir borsasına hiç bir Bakan yatırım tavsiyesi verir mi yahu? Yani, bu nasıl bir özgüven? Fed’in 100 bps faiz artırması bekleniyor, global borsalar ayı piyasasına girmiş çöküyor, Avrupa’da resesyon bekleniyor, nasıl bir cesarettir ki bu ortamda hisse alın denebiliyor. Ya ertesi günü Rusya, Moldova’ya girse ya da -dedikodusu var- ABD, Çin’e yaptırım uygulamaya başlasa, normal olarak borsalar çökmez mi? Bu riski bir devlet görevlisi nasıl alır, vatandaşım zarar edebilir, ben bu konulara girmeyeyim demez mi? Bir güvendiği vardı herhalde, yani emindi borsanın rekorlar kıracağından ki konuştu, ne diyelim…

Bu operasyonun KKM veya DTH ile alakalı olduğunu düşünmüyorum. İkisi tamamen farklı yatırım enstrümanları, risk algısı düşük yatırımcılar KKM ve DTH tercih ediyor, borsa rekor kırıyor deyip bozan sayısı düşüktür zaten öyle bir durum da şimdilik görülmedi. Ben tamamen seçim yatırımı olduğunu düşünüyorum. “Bakın borsaya, oradan belli ekonomimizin ne kadar kuvvetli olduğu” demek amaç. Fakat düşünülmeyen şu; bizim borsamızda emeklilik parasını değerlendiren yok, temettü ile geçinen de yok. Bizim borsamızda hissede kalma gün sayısı 18 yahu, kim borsa yükseliyor demek ki ekonomi iyi anlayışına sahip ki bu ülkede ya da borsa yükseliyor, emekliliğimi rahat geçireceğim diyen var mı? Bu yüzden borsa 3 katına da çıksa açlık sınırı altında geçinen, borsaya değil yumurtaya ödeyecek parası olmayan halkın %50’sinin umurunda olmaz. Bu algıların işlerine yarayacağını düşünmüyorum.

DR. EVREN BOLGÜN: BİR BORSA KALMIŞTI, MUM DİKİLDİ

15 Ağustos’tan bugüne kadarki işlemler incelenmeli. Alım operasyonu yapıldı, bu hafta kar realizasyonu oldu. Kamu bankaları ağırlıklı. Özel bankaları da içine kattılar ve vatandaşı özel bankalara saldırdı. Günlerce 3-5 dakika içinde tavan oluyor. Operasyonu görüyoruz, biliyoruz, anlıyoruz, yazdım bunu. VİOP tarafında aynı hisselerin vadelileri var. 10 – 12 kat kaldıraçlı. Açık pozisyon değişimlerindeki yoğun alımların olduğu dakikalar VİOP’la eşleştirince kabak gibi ortaya çıkıyor. Burada manipülasyon var. Alımlar ağustos başında Citi ve Deutchebank içinden başlıyor. Tamamının yabancı olduğunu düşünmüyorum. Değişim miktarlarını göremiyoruz. Halk ve Vakıf hisse değişimlerine bakınca, %90’ı kendi aracı kurumlarından. Hisseleri kendileri yukarı çıkarıyorlar. Yüzde 200 – 300 bir ay içinde niye arttı? Manipülasyon iddiaları ayyuka çıkınca, VİOP’ta kaldıracı kaldırınca iş tersine döndü.

Bu olay büyük zarar verdi. Finans merkezi olması beklenen İstanbul, kontrollü finans merkezi oldu. 2018’de önce Bronson olayı sırasında yabancı swap işlemlerini kapattılar. Ordan başladılar. Ardından MB bağımsızlığını kaybetti. Piyasa faizlerini kontrol edemiyorlardı, onu kontrole başladılar. Kredi faizlerini… Dövizi kontrol edemiyorlardı, KKM ve döviz satarak yapmaya çalışıyorlar. Geriye borsa kalmıştı. Mum dikildi, borsayı bitirdiler. Kar ediyorlar, etsinler. Bir ayda bir banka 3 katına çıkar mı? Yabancı girmiştir de yabancı niye sadece bu ikisine girsin ki? 5 dakika içinde artı % 10 yaparsan, fiktif işlemler girmeye devam edersen, günün sonunda bütün saçmalıklar çıkıyor.

Finans tarihine geçecek bir konu. İncelenmeye muhtaç. Olan vatandaşın tasarrufuna olacak. SPK işini doğru yapıyor olsa olmazdı. Bu işlemler hengi hesaplardan, hangi kurumlardan yapıldı bakılması lazım.

AKMAN: BİRİLERİ, SARAY’A SÖYLEMİŞ OLABİLİR

Borsa biraz ucuz kalmıştı. Belli bir miktar yükselmesinde bir beis yoktu. Ama işin yapılış şekli ilginç. Ne zaman küçük yatırımcılar borsaya heveslenseler başlarına felaketler geliyor ve bu getiriliyor. Yanlışlıkla olmuyor. Son aylarda da neredeyse borsada hesap sayısı 2 milyonu geçti, katlandı. Umarız geçen seferler gibi olmaz diyeceğim ama herkesin gözü önünde göz göre göre oluyor. Muhtemelen de iktidara yakın bazı isimler. Bunlar borsada konuşuluyor, onların yaptığı bir iş. Manipülasyon diyen manipülasyon desin, spekülasyon diyen spekülasyon desin… Bir hareket kasıtlı yapılıyor. ABD’de ne zaman borsa yukarı gitse hükümetlerin desteği artar. Böyle bir şey istediler. Borsa yukarı gidiyor, ekonomiyi düzeltiyoruz düşüncesi yükselsin. Belli bir grup saraydaki belli kişilere bunu telkin ettiler. Sayın Nebati’nin konuşmalarını görüyoruz. Buradan büyük kazanç elde ediyorlar. Küçük yatırımcının üstünden elde ediliyor. Kamu bankaları hisseleri ve onla bitişik diğer banka hisselerinde yapıldı. Bankacılık sektörü endekste ağırlıklı. En kolay bankalarla yapılır. Elinizde kamu bankaları gibi güçlü bir silah var. Bankacılığın fiyat – kazanç oranı düşüktü, ucuz gözüküyordu. Operasyona uygundu. Hükümetin kararları (son karar hariç) karlılıklarını yükseltmişti. Hepsi yan yana gelince spekülasyona, manipülasyona çok uygun bir zemin vardı.

İşte ekonominin barometresidir bakın ne kadar iyi gidiyor. Bazı spekülatörlerin tavsiyesi ile yapılmış gibi görünüyor. Kimlerin yaptığı filan da biraz belli söylentisi oluyor. Söylenti tabi, kefil olamam. Piyasada konuştuklarımdan söylüyorum. Daha önce de halka arz seferberliği oldu. Çok sayıda firma. Bazıları hükümete yakın dedikoduları çıkmıştı. Onların halka arz fiyatlamaları ne kadar usulüne uygun yapıldı, tartışılmıştı. Akademik çalışmalar da oldu. Bunların yatırımcıları epeyce zarara uğrattıklarını biliyoruz. Velhasıl borsayı kumarhaneye benzetirler. Bizde maalesef batakhane gibi çalıştırıldığı dönemler oldu. Rulette kasa kazanabilir ama altına mıknatıs konulursa sizin hiç kazanma şansınız kalmaz. Geçmişte böyle çalıştırıldığı dönemler oldu. Kapitalizminin en önemli fon sağlama alanlarından biri çalma çırpma aracı oldu ve ülkeye de sanayiciye de zarar verdi.”

ÖZTÜRK: TVF İŞİN İÇİNDE OLABİLİR

13 Temmuz’dan sonra dünya borsalarındaki dolar bazlı getiri oranları tabloda. BIST100 ve BIST Bankacılık son 2 ayda hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülke borsa endekslerinden anormal bir şekilde pozitif ayrışmıştır. Son 2 ayda ekonomide olumlu yönde bir değişiklik yok iken, neden bu ayrışma olmuştur? Borsa’ya yabancı girişleri mi olmuştur?

Son 5 haftada net yabancı girişi sadece 790 milyon dolar. Dolayısıyla hızlı yükselişin arkasında yabancıların ağırlıklı olduğunu söylemek mümkün değil. Daha çok büyük yerlilerin olduğu gözüküyor. Bununla birlikte kredili alışların da bir miktar etkisi olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca VİOP’da oluşan teminat tamamlama çağrılarının da son günlerde çok yükseldiği biliniyor. Spot piyasada tavan tavan giden hisselerin arkasında manipülatif bir operasyon olup olmadığının belirlenmesi SPK’nın işi.

Bankacılık sektörünün son 2 ayda dolar bazlı %126 yükselişini temel olarak açıklayabilir miyiz? Buna bakalım. Bankacılık sektörünün son bir yıldır nominal bazda net karları hem enflasyona endeksli tahvil tutmalarından hem de net faiz marjlarının artmasından dolayı çok yükseldi. Ancak enflasyon muhasebesi uygulanmış olsa, karlılıklarının düşeceği aşikar. Sektör özsermaye karlılığı %28, enflasyon %80. Özsermaye karlılığı enflasyonun altında. Tutmak zorunda oldukları düşük faizli TL devlet tahvillerinin önümüzdeki dönem için risk taşıdığı biliniyor. Dolayısıyla bankacılık endeksindeki çok hızlı yükselişi beklentilerde belirgin bir değişiklik yok iken temel dinamiklere dayandırmak pek mümkün değil. Bankacılık hisselerinin uzun zamandır hem dolar bazlı hem de çarpanlara göre ucuz olduğu biliniyor ama son 1.5 aydaki çok hızlı rallinin sebebini ucuzluğa bağlamak ve özellikle kamu bankalarındaki tavanları bununla açıklamak da çok doğru olmaz.

O zaman hızlı yükselişin nedeni ne olabilir? Özellikle bazı özel ve kamu bankaları üst üste tavan giderek çok yüksek primler yaptı. Bu hızlı rallinin arkasında yabancı alımların ağırlıklı olmadığını belirtmiştim. Para politikasından dolayı TL’de oluşan tarihi yüksek negatif reel faiz yerli küçük yatırımcıların borsaya olan ilgisini arttırdı. Ancak bu hızlı yükseliş ve tavanların arkasında yerli küçük yatırımcı olamaz. Yerli alımları büyük gruplar tarafından yapılıyor büyük ihtimalle. BIST, derinliği çok yüksek bir borsa değil. Aynı zamanda kamu bankalarının hisselerinin çoğunluğu TVF’de olduğundan, oyunun içinde TVF de olabilir. Sayın Nebati’nin borsanın rekor kırdığı, sermaye piyasalarının güven tazelediği ve yatırımcılar açısından her geçen gün daha da cazip hale geldiği ile ilgili yaptığı açıklama da var.

Unutmamak gerekir ki, küçük yatırımcı açısından Borsa’da çok hızlı yükselişlerin düzeltmeleri de hızlı olur. Dolayısıyla küçük yatırımcılar çok dikkatli olmalı. Zaten son 2 gündür (13-14 Eylül) gün içi tavan olan bazı bankalar taban kapattı. Bunlar normal fiyatlama hareketleri değil. Küçük yatırımcıları tekrar uyarıyorum. Büyük balık küçük balığı yutar.