Ankara’da elçilikleri, konut yerleşkesi, parkları, sokakları, yaşayanlarının hikâyesi ile birlikte bilimden sanata, kültürden siyasete, sosyal buluşma alanlarına kadar Kavaklıdere bir kentsel laboratuvar gibidir. Semte ismini veren Kavaklı Deresi ve Kavaklıdere Şarap Fabrikası Bağları ve Güniz Sokakla özdeşleşen Süleyman Demirel ile pek çok dönemi bir arada okuyacağımız bu mekansallık şehrin kentsel tarihinde bize sunar.

Bahçede toplanmıştık. Her birimiz isimlerimizin söylenmesini bekliyorduk. Bütün çocukların isimleri tek tek okunuyordu.İsimleri okunan çocuklar ailelerinden ayrılarak öğretmenlerinin ardından sınıflarına gidiyorlardı. Okulun bahçesinde 30-40 çocuk olarak ailelerimizle bekliyorduk, henüz ismimiz okunmamıştı ama sayıda giderek azalmıştı. Taş merdivenlerin olduğu sahanlıkta beliren saçları topuz yapılmış, sarışın öğretmen isimleri okumaya başladı. Saatlerce süren bekleyişimiz benimde içerisinde olduğum çocukların isimleri okunarak son buldu. Ailelerimizin elini bıraktık öğretmenimiz Gülsen Yıldız’ın arkasında sıra olarak ilk sınıflarımıza girdik. Üç katlı okul o gün bize devasa büyük gelmişti. Kavaklıdere semti ile mekânsal tanışıklığım okumayı öğrendiğim Kavaklıdere İlkokulu ile böylece başlamıştı.

1970’li yıllardan bugüne değişimine çocukluktan bugüne kadar tanıklık ettiğim Kavaklıdere’de pek çok şeyi değişti, değerler yok olmaya başladı.

Ankara’nın Başkent ilan edilmesi 1932 yılında yapılan Hermann Jansen planları ile tarihi şehirden yeni şehre uzanan Ulus’tan Çankaya Köşkü’ne ulaşan Cumhuriyet’in temsil yolu olan Atatürk Bulvarı şekillenir. Bulvar üzerinde yer alan Kavaklıdere’de ağırlıkla elçilikler planlanır. Bağ evlerinin olduğu, Tunus Caddesi’nden Kavaklı Deresi’nin aktığı semt, zamanla bağ evlerini kaybeder. 1950’li yıllarda kurulan kooperatiflerle konut dokusu değişir. Bağ evleri yerlerini apartmanlara villalara bırakır.

Kavaklıdere’ye ismini veren ve en önemli varlığı olan Kavaklıdere Şarap Fabrikası’nın olduğu üzüm bağlarını da kaybetti.

TBMM’nin ilk milletvekillerinden Tunalı Hilmi Bey’in kızı Sevda Tunalı ile Cenap And evlenirler. Sevda ve Cenap And çifti 1929 yılında Kavaklıdere Şaraplarını kurarlar. Üzüm bağları ve fabrika Kavaklıdere’de semte ismini veren mekânsallığı ile şekillenir. 1980’li yıllara kadar Kavaklıdere’de varlığını sürdüren şarap fabrikası ve üzüm bağları, eğimle birlikte bir kentsel zerafet sunardı. Uçsuz bucaksız üzüm bağlarının yerinde bugün Sheraton Oteli ve Karum İş Merkezi yükseliyor. Üzüm bağlarının, çocukluğuma tattırdığı güzellik hala gün gibi belleğimde.

Kavaklıdere İlkokulu’nun hemen üzerinde yer alan Sigorta Evleri nam-ı diğer Fikir İşçileri Kooperatifi okul çıkışı bakmaya doyamadığımız dairsel formu ile bizi içerisine çekerdi. Mimarlar Odası’na ilk adımı attığım zamanlarda Demirtaş Kamçıl ve Rahmi Bediz’in tasarladığı Fikir İşçileri Kooperatifi’nin hikâyesini araştırmak, tarihçesini yazmak, sonra korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilmesini sağlamak kente ve anılarımıza karşı sorumluluğumuzdu elbette. Yine Kavaklıdere’de bulunan bugün hala çekme mesafelerinin genişliği ile herkesin dikkatlerini çeken Anıtkabir’in mimarı Emin Onat imzasını taşıyan Hayat Apartmanı’nda, Esat Caddesi üzerinde bulunan Mintrak Yapı Kooperatifi’nde, Tunalı Hilmi Caddesi üzerinde tabelalardan güzelliği hissedilmese de Üniversiteler Apartmanı’nda, Kuğulu Park’ın hemen yanında bulunan Sevda Cenap And Evi’nde, 14 Mayıs Evleri’nde 1950'li yılların mekânsal tanıklıkları olarak bölgeye hayat veriyor.

Kızılay’ın merkez olması İle Kavaklıdere daha da gelişir. Özdemir Sokak Tunalı Hilmi Caddesi adını alır. Cadde Kuğulu Park ile sonlanır.

Kuğulu Park kafeteryası, Seğmenler Parkı amfi tiyatro ve WC'lerini belediye kendi işletsin.

Kuğulu Park içerisinden geçen derenin gölet haline geldiği kavaklık alandan 1958 yılında Ankara Belediyesi tarafından halk bahçesine dönüştürülerek Kavaklıdere Parkı adını alır. Vedat Dalokay’ın Belediye Başkanlığı’nda Viyana’dan getirdiği iki kuğunun parka yerleştirilmesi ile adı Kuğulu Park olarak kalır. 1.Derece Doğal Sit alanı olan Kuğulu Park kentin simgesel buluşma alanı haline gelir. Dönemin belediye başkanı Melih Gökçek tarafından yapılmak istenen müdahalelere karşı ve Gezi direnişinin simge mekânı olarak Kuğulu Park aynı zamanda toplumsal buluşma alanına dönüşür. Kuğulu Park içerisine giderek yayılan ticari yapı ise parkın büyük bir bölümünü kapsamaktadır.

Kuğulu Park içerisinde bulunan mülkiyeti Ankara Büyükşehir Belediyesine ait olan kafeteryanın 10 yıllığına kiralanması için 12.02.2025 tarih 248 sayı ile Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi karar alır. Aynı meclis kararı Ankara’nın yine simgesel bir parkı olan Seğmenler Parkı içerisinde bulunan amfi tiyatro ve 2 adet tuvaletinde 10 yıllık kiraya verilmesini kapsar. Ankara’nın “Central Parkları” olarak adlandırılan parklar içerisinde bulunan mekânların kiralanması yerine belediye tarafından kullanılması halkçı bakış açısının gereğidir. Kuğulu Park içerisinde bulunan kafeterya’nın bölgede eksik olan belediye kültür merkezi, belediye kafesi ya da kent lokantası gibi bir işlevle bölgeye hizmet vermesi, park içerisindeki yayılmacılığının azaltılması Kavaklıdere için elzemdir. Aynı gerçeklik Seğmenler Parkı içinde bulunan amfi tiyatronun ve tuvaletlerin kiralanması içinde geçerlidir ve bu kiralama akıl almaz bir durumdur. Belediyenin asli görevi bu kamusal alanları kamusal bir işlevle kullanmasıdır. Kentin en simgesel noktalarını kamusal alanları kiralama yoluyla işletmesini özelleştirme yaklaşımı yerine kamusal işlev büründürmek bugün toplumcu belediyeciliğin gereğidir.

Kavaklıdere’de kentsel dönüşüm yaygınlaşıyor

Kavaklıdere semtinde kentsel dönüşüm adı altında özgün tasarımlarla yapılmış, yaşlarını bahçesindeki ağaçların yaşından çıkarttığımız pek çok yapı yıkıldı, yıkılıyor. Evlerin yıkımı ile birlikte bahçelerindeki ağaçlarda yok oldu. Sokaklar bir bir belleğini kaybederken ağaçların gölgesini, dalında öten kuşları özleyeceğimiz günler Kavaklıdere’de kapımıza dayandı. Kentsel dönüşümün yıkıcılığı bölgede ilerliyor. Oysa Tunalı Hilmi Caddesi üzerinde 1950, 1960, 1970, 1980, 2000 ve 2010’lu yıllarda inşa edilen yapılarla kent tarihini okuyacağımız bir kentsel gelişim varlığı caddenin en büyük potansiyeli. Kentin 75 yılını birada görebileceğimiz ender yerlerden birisi olan Tunalı Hilmi Caddesi’ni kesen ya da paralel giden sokaklar bir laboratuvar gibi, yerel yönetimlerin ise bu kentsel laboratuvara sadece ruhsat verme yerleri olarak bakıyor olması ise Başkent için en büyük şanssızlığımız. Kavaklıdere belleğini kaybetme ile karşı karşıya.

Süleyman Demirel ile özdeşleşen Güniz Sokak koruma altına alınmalı

Kavaklıdere çevresindeki Esat, Gaziosmanpaşa, Ayrancı gibi semtlerle birlikte bir dönemin siyasal, sosyal, simgesel izlerini bünyesinde barındırıyor. Kavaklıdere elçilikleri ile birlikte uzun yıllar siyasete damga vuran Süleyman Demirel’in evinin bulunduğu Güniz Sokak ile başka bir bellek mekânsallık oluşturdu. Güniz Sokak 31 numarada oturan Süleyman Demirel “dört duvar arasındaydım” dediği yasaklı yıllarının büyük bir kısmını burada ki evinde geçirdi. Süleyman Demirel ile özdeşleşen Güniz Sokak “Güniz Sokak’tan geçtiniz mi?, Güniz Sokağın haberi var mı?” Sözleri ile siyasete damga vuran bellek mekân haline dönüştü.

Sokak; Mümtaz Soysal, Selçuk Yöntem, Ertuğrul Özkök, Ege Aydan, Efe Aydan, Atilla İlhan, Sevgi Soysal, Semih Sergen, Faruk Sükan, Gülüm Pekcan Şimşir ve pek çok aydına sanatçıya, gazeteciye, bilim insanına ve siyasetçiye ev sahipliği yaptı ama Süleyman Demirel ile özdeşleşti.

Demirel’in vefatından sonra Güniz Sokak popülerliğini yitirdi. Bir dönemin siyasete damga vurmuş Güniz Sokak’ta pek çok yapı kentsel dönüşüm ile karşı karşıya ve özgünlüğünü yitirecek günlere gebe. Siyasete yeni bir anlam getiren Güniz Sokak kavramının ve dönemsel tanıkları ile bir sokak korumasına dönüşmesi, siyasi ve anı değeri ile birlikte belleklerde korunmayı hak ediyor.

Kavaklıdere’nin, sokağından parkına mekânlarından, taşıdığı birikime, siyaset sahnesinden, uluslararası alana kadar uzanan potansiyelini deneyimlemek, adımlamak, yaşatmak ve korumak kent hakkımız.